Morgunblaðið - 29.12.2002, Blaðsíða 17

greinum. Gerum ráð fyrir að stórir bílaframleið-
endur, matvælaframleiðendur, tölvufyrirtæki og
bankar beiti þrýstingi. Breytingarnar yrðu ekki
gerðar samstundis eða í einu vetfangi, heldur gæti
tekið mörg ár að smábreyta gildandi lögum þar til
einokunarfyrirtæki ráða ríkjum í heiminum. Á tí-
unda áratug síðustu aldar runnu saman sam-
skiptafyritæki, fyrirtæki í skemmtanaiðnaði, síma-
fyrirtæki, þjónustuveitur á Netinu, bankar og
fyrirtæki á öðrum sviðum. Þetta voru aðeins fyrstu
vísbendingar um það sem koma skyldi.
Grunneiningar opna upplýsingasamfélagsins
Það er ljóst að ekki verður aftur snúið – bylting
hins opna upplýsingasamfélags er hafin og hún er
knúin öflum af ýmsum toga:
 Tölvum, sem eru nánast jafnalgengar og síminn.
Árið 1999 höfðu 54% bandarísku þjóðarinnar að-
gang að einkatölvu.
 Samskiptaneti. Milljónir tölva eru tengdar með
samskiptaneti og fjöldi þeirra eykst hratt. Heims-
þorpið er ekki framtíðarsýn heldur raunveruleiki.
Árið 1999 voru 32% Bandaríkjamanna áskrifendur
að netþjónustu frá heimilum sínum.
 Tölvulæsi. Tölvunotendur eru að verða tölvulæs-
ir um leið og forrit og tæki eru að verða auðveldari í
notkun. Þessi tvíþætta þróun gerir að verkum að í
grunninn verður tölvunotkun jafnauðveld og að
keyra bíl fyrir milljónir manna.
 Viðskipti. Fólk, fyrirtæki og stofnanir vinna
saman með því að tengja tölvur sínar. Um allt eiga
sér stað skipti á upplýsingum. Rafræn viðskipti við
neytendur munu vaxa. Markaðsveltan var 20 millj-
arðar dollara árið 1999 og hún verður samkvæmt
spám 150 milljarðar dollara árið 2003. Viðskipti og
pantanir milli fyrirtækja og farsímaviðskipti er bú-
ist við að þróist hratt.
 Auknum aðgangi. Það verður erfiðara og dýrara
að koma í veg fyrir það að farið verði inn á tölvur í
leyfisleysi.
 Gervihnettir eru ásamt þróun í söfnun upplýs-
inga og senditækni að breyta því hvernig við lifum.
Að auki hallast heimurinn meir og meir í átt að því
að allt sé opið og meira sé vitað um staðreyndir og
atburði. Stjórnvöldum hefur hvað eftir annað mis-
tekist að fela upplýsingar, sem þau vilja ekki að al-
menningur viti um. Þetta má rekja til ýmissa þátta,
þar á meðal eftirfarandi:
 Fjölmiðlar verða stöðugt ágengari í sókn sinni
eftir „sannleikanum“ eða að vera á undan með frétt-
ina. Blaðamenn og Netið leika mikilvægt hlutverk í
að brjóta niður múra leyndarhyggju og miðla upp-
lýsingum. Sem dæmi má nefna Watergate, Persa-
flóastríðið og Lewinsky-hneykslið.
 Siðareglur hafa verið endurskoðaðar rækilega á
undanförnum árum. Nú tala margir til að mynda
um kynlíf (til dæmis Lewinsky-hneykslið) og mál,
sem eitt sinn voru talin afbrigðileg, með mun opnari
hætti en áður.
 Það hefur sýnt sig að lýðræði er tískufyrirbrigði
níunda og tíunda áratugarins. Hvort sem litið er til
Austur-Evrópu, Austurlanda fjær eða Afríku hafa
umbætur í lýðræðisátt fært milljónum manna um
heim allan áður óþekkt frelsi.
Framtíðin er komin
Í bókinni 1984 sá Orwell fyrir sér að fjöldinn lyti
algerri stjórn. Opna upplýsingasamfélagið sprettur
hins vegar út úr lýðræðinu. Vestrænt samfélag hef-
ur búið við höft í hundruð ára. Leyndarhyggja, tor-
tryggni og ákveðin einangrun hafa verið þrír oft
ónefndir grundvallarþættir lífsins. Nú eru grund-
vallarbreytingar að eiga sér stað í heiminum. Árum
saman hefur landamæra verið vandlega gætt, en nú
eru lönd um alla Vestur-Evrópu nánast að afnema
tollverði og útlendingaeftirlit á landamærum. Hug-
myndin um sameiningu Evrópu er að rætast.
Þessi opnun nær einnig til upplýsinga og þar
ráða eiginhagsmunir ferðinni eins og annars staðar.
Stöðugt fleiri fyrirtæki láta nú gera áhættu- og
kostnaðargreiningu á því hvort tryggja eigi öryggi
upplýsinga. Þegar þau átta sig á að þau muni tapa
minna með því að draga úr öryggisviðbúnaði en
með því að ausa fjármunum í að tryggja öryggi er
breytinganna að vænta. Hinn efnahagslegi raun-
veruleiki mun leiða til þess að viðskiptageirinn mun
slaka á öryggisviðbúnaði, en ekki hugmynda-
fræðileg öfl eða hið helga grundvallarlögmál leynd-
arhyggjunnar.
Hið opna upplýsingasamfélag framtíðarinnar
færist nær með hverjum deginum. Það verður stöð-
ugt erfiðara að finna fyrirtæki eða banka, sem ekki
hefur gengið á hönd hinu opna upplýsingasamfélagi
með því að opna vefsíðu og bjóða þjónustu á Net-
inu. Hver sá sem reynir að hunsa Netið verður skil-
inn eftir ranglandi um gamla sveitavegi á meðan
heimurinn þýtur hjá eftir upplýsingahraðbrautinni.
Höfundur er stjórnandi rannsóknarseturs Marko og
Lucie Chaoul um upplýsingamat við stjórnunardeild
Tel Aviv-háskóla í Ísrael.
Dag nokkurn kemur sérfræð-
ingur við miðlungi stórt verð-
bréfafyrirtæki í Bandaríkj-
unum í vinnuna og á skrif-
borði hans bíður eftirfarandi
skýrsla:
Dagsetning: 27. mars
Tími: 16.00—20.00
Varðar: Jósef K.
Starf: háttsettur verðbréfamiðlari
Starfsvettvangur: Kyrrahafs-
hlutabréfamarkaðurinn.
Heimili: Sannleiksgötu 2424, Los
Angeles.
Kyn: karl
Hjúskaparstaða: giftur
Skráðar athafnir:
1. 16.17: Viðkomandi fór af skrif-
stofu. Heimild: orkueftirlitstölva
fyrirtækisins skráði að ljós á skrif-
stofu viðkomandi höfðu verið
slökkt.
2. 16.19: Viðkomandi yfirgaf bygg-
inguna. Heimild: stimpilklukka fyr-
irtækisins.
3. 16.24: Viðkomandi fór af bíla-
stæði. Heimild: Rafræn tölva við
hliðið.
4. 16.35: Viðkomandi keypti bens-
ín hjá Skeljungi við Þekkingarveg
11733 (á leið í öfuga átt við heimili
sitt). Heimild: Tölva greiðslukorta-
fyrirtækis.
5. 16.51: Viðkomandi lagði við
Beverly Hilton-hótelið í Beverly
Hills. Heimild: Tölva umferðar og
bílastæðamiðstöðvarinnar.
6. 16.58: Viðkomandi greiddi
flösku af kampavíni og súsjí-bakka
með greiðslukorti. Veitingarnar
voru sendar á herbergi 434. Heim-
ild: Tölva greiðslukortafyrirtækis.
Samkeyrsla: Herbergi 434 var
skráð á Maríu S. forstjóra flutn-
ingafyrirtækisins Bradley (BIF),
sem er eitt af helstu vöruflutn-
ingafyrirtækjunum á hluta Kyrra-
hafs. Heimild: Gestaskrá hótelsins.
7. 18.12: Viðkomandi hringdi í tvö
númer í Osaka og var hvort símtal
skemmra en mínúta. Heimild: Sím-
kortatölva.
8. 18.21: Viðkomandi fór af bíla-
stæði hótels. Heimild: Tölva um-
ferðar og bílastæðamiðstöðvarinn-
ar.
9. 19.12: Viðkomandi kom heim til
sín. Heimild: Umsjártölva heimilis.
Aðrar upplýsingar, sem
máli skipta:
A. Hlutabréf í BIF hafa hækkað um
12 dollara hluturinn á hlutabréfa-
markaðinum í Tókýó í dag.
B. Jósef K. hefur sagt ritara sínum
að hann verði seinn fyrir í dag, en
beðið hana að fylgjast með for-
vitnilegum hreyfingum í vöruflutn-
ingageiranum.
C. María S. flaug til Tókýó 87 mín-
útum eftir að hafa skráð sig út af
herberginu á Hilton-hótelinu og
tæplega sex klukkustundum eftir
að hún kom frá Osaka.
Mælt er með að viðkomandi aðili
verði kvaddur til og málið rann-
sakað frekar.
Frysta ber viðskiptareikninga hans
og gera verðbréfaeftirlitinu við-
vart samstundis.
Grunur leikur á um innherja-
viðskipti.
Skýrslu lýkur hér
Lesandann kann að reka
minni til þess að framhjáhald
var talið glæpur í 1984 eftir
Orwell. Dæmið hér á undan
mætti einnig leggja út í þá
veru.
Framtíðar-
sýn
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 2002 17