Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1973, Blaðsíða 2

Sú gerbreyting, sem orðið hefur á
utanrikisstefnu Islendinga siðan
núverandi rikisstjórn tók við, getur
varla farið fram hjá neinum, sem á
annað borð fylgist svolitið með
þeim málum. Undanfarinn áratug
hafði rikt i megindráttum sú utan-
rikisstefna að hafa náin samskipti
og samstöðu við sterka bandamenn
og kaupa sér í ýmsum greinum vild
fyrir þá samstöðu, sem stundum
leiddi til þess, að við snerumst
beinlinis gegn þeim, sem við áttum
málefnalega samleiö meö. Slikt gat
að sjálfsögðu ekki talizt sjálfstæð
utanrikisstefna.
Nú hefur afstaðan um skeið verið
öll önnur. Málefnaleg samstaða
hverju sinni ræður þar i hverju til-
viki. Við leggjum ekki lengur
áherzlu á það að kaupa okkur vild
með þjónustu, heldur á málefna-
samstöðu.oghöfum meira að segja
stundum um það frumkvæði.
Gleggsta dæmiö um þetta er starf
sendinefndar Islands á Allsherjar-
þingi S.b. á s.l. ári. 1 ánægjulegu
samtali á Timanum fyrir nokkrum
dögum lýsti einn fulltrúi okkar,
Hannes Pálsson, þessum vinnu-
brögðum skýrt, og kom þar vel
fram, hver breyting er þarna á orð-
in. Það mikilvægasta viö breyting-
una á utanrikisstefnunni er það, að
við höfum ekki skipt um stóra bróð-
ur, heldur tekiö upp sjálfstæði
gagnvart öllum.
Árangur þessa breytta viöhorfs
og vinnubragða er þegar kominn
vel i ljós, og hefur um leið aflað
okkur virðingar, sem er mikils vis-
ir. Þá hefur lika komið i ljós, hvar
við eigum málefnalegri samstöðu
að fagna. Það er ekki endilega hjá
þeim voldugu þjóðum, sem næstar
okkar eru, heldur hjá þeim, sem
eru ungar að sjálfstæði og kljást við
svipuð vandamál af þeim sökum.
Við erum nú þeirri reynslu rikari,
sem við gátum raunar sagt okkur
sjálfir, vildum við trúa, aö það er
ekki aö treysta á þær játningar,
sem frændþjóðir hafa á vörum á
ættarmótum, og þaö er ekki heldur
einhlitt aö eiga sterka, samnings-
bundna bandamenn, hvort sem
þeir eru valdir i austri, vestri eða
suðri. Þegar á reynir, fórna þeir
engu af þvi sem þeir telja hags-
muni sina eða valdastöðu. Það,
sem gildir, er að vera sjálfstæður
og láta málefnin ráða — að hætta
að reyna að kaupa sér vild með
þjónustu eða undirlægjuhætti við
þann sterka og stóra, en leita sér
samherja i málefnum.
Afstaða Norðurlandaþjóða veld-
ur okkur sérstökum vonbrigöum,
ekki eingöngu af þvi, að þau vildu
engu fórna fyrir málstað okkar,
heldur fremur fyrir það ósamræmi,
sem fram kemur i fyrri yfirlýsing-
um þeirra og gerðum, þegar til at-
kvæðis kom.
Rikisstjórnir Norðurlanda höföu
allar lýst yfir, að þær skildu sér-
stöðu okkar og nauðsyn i land-
helgismálinu og viöurkenndu jafn-
framt rétt strandrikis, sem væri
mjög háð landmiðum sinu, til þess
að hafa forgang aö þeim. Finnar
lýstu yfir fullri samstöðu og sam-
þykki við útfærslu okkar. Stjórnir
hinna Norðurlandanna sögðu að-
eins að við færum ekki rétt að til
þess að ná markinu, sem væri rétt-
mætt. Við ættum að biða alþjóða-
ráðstefnu og alþjóðlegrar stefnu-
mörkunar.
En þegar að þvi kom að ná
áfanga á leið til þeirrar alþjóðlegu
stefnumörkunar i anda þess rétt-
lætis, sem stjórnir þessara landa
höfðu haft i yfirlýsingum, brást
þeim réttlætisþjónustan. Þær vildu
ekki leggja lóö sitt á metaskál þess
réttlætis, sem þær höföu haft á vör-
um. Jafnvel Finnar höfðu ekki sið-
ferðisafl til þess, hvort sem ok risa-
nágrannans, var þeim of þungt þá
eða ekki.
I þessu eru vonbrigði okkar
vegna afstöðu norrænu frændþjóð-
anna fólgin, og við spyrjum sjálfa
okkur, hvort það geti verið rétt, að
við höfum ofmetið þetta bræðralag.
Við hvorki eigum né getum ætlazt
til þess, að Norðurlandaþjóðirnar
víki af stefnu sinni eða frá hags-
munum sinum okkur til framdrátt-
ar, en við hljótum að gera þá kröfu
til þeirra, að norræn samvinna sé
eins haldgóð á borði sem i orði — að
breytt sé i samræmi við yfirlýsing-
ar. Það er lágmarkskrafa. Orð
skulu standa i samstarfi þjóða.
Það var gaman að heyra hinn
látna málskörung, Helga Hjörvar,
flytja i útvarpið gömul orð, sem
enn eru ný. Hann sagði, að sala
Dana á landhelgisréttindum ís-
lendinga fyrir svinakjötsmarkað i
Bretlandi 1903 væri eitthvert versta
verk i samskiptum norrænna þjóða
fyrr og siðar. Þetta voru sönn orð.
En sú utanrikisstefna, sem byggir
á þvi að kaupa sér stundarvild fyrir
þjónustu og málefnalegan afslátt,
er þessu skyld, jafnvel þótt verzlað
sé meö eigin vöru. Við ættum nú að
hafa lært það, að við björgum
aldrei sjálfstæði okkar eða rétt-
lætismálum út um slikar bakdyr
kaupmennskunnar eða með þvilik-
um svartamarkaðsviðskiptum,
heldur með þvi einu að vera hreinir
og beinir, óháðir og sjálfstæðir á
borði, leitandi að raunverulegum
málefnasamherjum, hvort sem
þeir eru fjær eöa nær á jarðkringl-
unni. Sagan frá allsherjarþinginu á
að verða okkur mikilvæg dæmi-
saga um langan aldur. —AK
Að kaupa sér vild eða
leita sér málefnasamherja
50
Sunnudagsblað Tímans