Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1973, Blaðsíða 17

var séra Brandur á Hofi, einn raanna,
sem lét sér fólkið á Bakka koma við
Hann kom þar alloft. Hvað hann
kenndi á Bakka vita menn ekki, en
verið gæti að þar hefði minna fallið i
grýtta jörð af orðum hans en á Hofi.
Séra Brandur var búsæll maður og
kenndi vel um kindur og hesta.
Steinvör á Bakka hafði misst mann
sinn, Rafn Jónsson.þegar elzta barnið
af 6, Hallur, var 16 ára. Rafn og séra
Brandur höfðu verið miklir vinir, og
drengur á Bakka hét Brandur. Hann
var yngsta barniðog 7 ára, þegar faðir
hans dó. Steinvör hélt áfram búskap
og Hallur gerðist grjótpáll fyrir búi
hennar. Það dró úr þroska hans, og
varð hann þó vel i vexti og allknár
maður. Það stal æsku hans og hann
varð einrænn i lund og mælti fátt, en
starf beið hans á hverri stund. Það
rækti hann án afláts. Steinvör dró ekki
af sér og börnin fóru að þræla strax og
þau höfðu orku til. Það var fljótt litið á
Hall sem bóndann á Bakka, já, eins og
litið var á bóndann á Bakka, og áfram
hélt fólki að vera sama um fólk á
Bakka, og vita litið um lifið á Bakka.
Það sást þó að Hallur rak vænar
kindur i kaupstað, og það sást að það
var bjarglegt bú á Bakka fyrir litið lif.
Hallur ól sér upp reiðhest. Það varð
friður gripur, og hann hét Gautur.
Hallur var ekki að sýna Gaut eða státa
af Gaut. Hann reyndi ekki hesta eins
og þeir gerðu, sem fóru til kirkju.
Fólkið á Bakka gekk til kirkju. Það
var eins og annað á Bakka. En það var
einu sinni að Hallur kom úr kaupstað
og reið á Gaut. Hann hafði farið að
finna lækni fyrir móður sina. Hann
lenti i floti með fjórum bændum. Þeir
voru allir i hreppsnefnd og höfðu verið
að skipa bændum að smala fénu af
fjöllum ofan. Þetta voru menn sem
vissu hvað þeir voru, enda vel hreykn-
ir af hestum sinum. Jón á Mel spurði
Hall. „Er þessi stóri hestur nokkuð
annað en trunta?„Hann er eflaust bara
trunta,” sagði Bárður á Mýri. Hann
var vanur að éta allt eftir sem Jón á
Mel sagði. Karl á Fossi og Sveinn á
Grund hlógu snjallt. Hallur reiddist,
en sagði ekki neitt, tók aðeins i tauma
á Gaut. Nú var Steinsflöt fyrir framan.
Þar urðu allir hestar að hlaupa. Það
var eins og lögmál. Bændur hleyptu
strax á Steinsflöt. Börkur á Mel var
vanur að hafa það. Hallur taldi rétt að
fylgja þeim eftir. En Steinsflöt var
aðeins hálfnuð, þegar Gautur hafði
fram úr þeim öllum og meira en það.
Hallur skildi þá alla eftir, kvaddi þá
ekki, og reið heim. Bændur sáu að
hann fór mikinn. En svona var sagan
ekki sögð. Bændur sögðu að þessi
strákur á Bakka hefði þanið jálk sinn á
undan þeim á Steinsflöt, allir nema
Sunnudagsbiaö Tímans
Einar fékk góða einkunn
C.G.W. Lock, sem almennt var
nefndur Brennisteins-Lock á
Norðurlandi, sökum þess, að hann
stundaði brennisteins-nám i Þing-
cyjarsýslu, dvaldi eitt sinn vetrar-
tima einn á Húsavik og Akureyri.
En siðar meir ritaði hann bók um
island, sem hann nefndi „The
Iiome of the Eddas” (London 1879).
Meðan hann dvaldi á Húsavik
kenndi hann ensku nokkrum ung-
lingum, sem þar áttu heima og i
nágrcnni þorpsins. Getur hann
þessa i bók sinni og hrósar
nemendunum yfirleitt fyrir nám-
fýsi og góða greind.og þegar hann
hefir nefnt nöfn nokkurra þeirra
segir hann: (á bls. 189 7
„Sá lærisveina minna, sem
skaraði þó fram úr liinum öllum að
skörpum skilningi og afburða
námsgáfum, var fjórtán ára
sveinn, Einar að nafni, sonur mins
lærða, kæra og ofsótta vinar Bene-
dikts, sýslumannsins i héraðinu, og
er piltur þessi gædilur afburða-
gáfum sins frábæra föður”.
Karl á Fossi. Hann var sanngjarn
maður og hafði orðið hrifinn af Gaut.
„Það sem Gautur sýndi á Steinsflöt, er
það mesta sem ég hef séð hest gera”,
sagði hann. En nú fór orðspor af Gaut.
Það var tvibent. Það var talað um jálk
og átti að vera hin mesta smán, enda
þótt sjálfur Óðinn héti jálkur. Nú var
farið að fala Gaut af Halli. Hallur
sagði nei, svo ekki meira. Þá kom
Sveinn á Grund með brúna hryssu og
bauð honum skipti. Sveinn hélt langa
ræðu um þessa brúnu hryssu. Slikt
hross að kynferð var ekki viða til.
Siðan sagði Sveinn, eins og hann væri
búinn að dæma sér úrslit þessa máls.
„Ég vona að þessi brúna hryssa verði
þér hentugt hross!'„Já, en Gautur er
hvitur” sagði Hallur. Sveinn starði á
Hall, en sá stóri kom upp i honum og
hann sagði með þjósti. „Mér þykir það
hart ef fátækt fólk þekkir ekki sóma
sinn". „Já, en ég ætla að eiga Gaut”,
sagði Hallur. Sveinn fór að svo búnu en
Það orðspor varð af þessum fundi að
það semdi enginn við þennan strák á
Bakka. Fólkið væri einnrænt horn
og heimskan tæki yfir allt, fara að tala
um lit á hestum i kaupskap; Þetta
varð vist orð að sönnu.
En bændur héldu áfram að tala um
hesta og þegar bændur tala um hesta,
þá lyftast þeir i anda, eins og þeir séu i
kirkju að tala við drottin, og mest
lyftust þeir i anda, þegar þeir
minntust á Gaut, og lá við að þeir
segðu drottinn á Bakka. Siðan var það
sem nýtt var þar i sveit. Brandur á
Bakka var kominn i skóla. Séra
Brandur hafði tekið eftir góðum gáfum
hans og hvatt hann af stað. Nú hafði
hann orðið hæstur á prófi. „Já, svo
langtum hæstur,” sagði Nonni i
Hvammi með öfund. Þvi hann vildi
fara i skóla, en gat það ekki. Fólkið gat
ekki að þvi gert, að það fór að hugsa
um fólkið á Bakka, lengra náði það
ekki, svo þagði það. Samt var eins og
það væri farið að spretta eitthvað á
Bakka, þar sem enginn hafði séð nema
auðn. Hvað er að marka þetta, fólkið
vill hafa auðn á Bakka, eins og áður.
Þetta var það sem nóttin sagði Jónu
þessa viku, sem var að liða. Jóna var
búin að læra þetta og fór að skoða
þetta. Hún haföi haldið eins og aðrir i
dalnum, að það hefði verið auðn á
Bakka og hún hafði svo sem litiö gætt
að þvi, sem farið var að spretta á
Bakka. Nú sá hún það betur. Það hafði
gerzt saga á Bakka. Það eitt var vist,
en það hafði ekki verið notað neitt
skrautljós á þessa sögu, sem manna
dæmin er. Jóna fann það, að það ætti
að liggja vel fyrir henni að skilja þessa
sögu, skilja að það gat sprottið úr auðn
eins og túni ef til var sáð.
Hún hafði einkum horft i fjarlægð
sjaldan sér nær. Nú var þessi fjarlægð
farin. Hvað var þá annað en horfa sér
nær? Þó var eins og þessi fjarlægð
væri ekki farin, aðeins komin nálægð
að auki. Gat þetta ekki farið saman —
hlautþaðekki að fara saman. Það lifir
enginn á fjarlægð. Það lifir enginn fyrr
en hann er kominn i nálægð við sjálfan
sig , og Jóna var þaö fastgerð stúlka og
greind, að fyrir þessu gat hún gert sér
grein. Hún fann að hún varð aö halda
áfram, ekkert annað var til.Hún fer
ekki i ána, það er of kalt. Jóna sætt-
ist við þessa nálægð er hefur nálgast
hana óvænt, tekið hana á sitt vald —- og
ræður.
Hún fann, að hún gat ekki gleymt
Árna. Hún hafði i raun og veru átt
Árna um leið og hún átti hann ekki.
Það var sú fjarlægð, sem ekki gat
nálgazt. Þannig hafði það verið i tvö
ár, og gat það ekki staðið áfram.
Aldrei mundi hún eiga Arna annan
veg. Það varð að hafa það. Samt var
65