Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1973, Blaðsíða 16

stúlkur skrýtnar en Jóna i Hlið. Jóna
hélt að hún væri alltaf að vinna á, og
hafði fengið sér reiöhatt, þegar hún fór
til kirkju sem hafði verið oftar þessi
tvö ár en áður. Svo kom loksins
skrýtið. Jóna fékk bréf, fallegt bréf.
Það var vel skrifað nafniö hennar og
Jónu grunar gott. Hún braut það upp.
Hallur Rafnsson á Bakka var að biðja
hennar fyrir konu. Jóna reiddist, hún
var skapstór kona. Þvi kom þetta bréf
ekki frá allt öðrum manni! Var hún
ekki búin að biða nógu lengi eftir bréfi
frá honum? Hallur á Bakka! Sá skal fá
svarið, hugsar Jóna, og var æst. Hún
sat með bréfið og fann að það var lika
nokkuð skrýtið aö fá svona bréf. Hún
las „Mér hefur dottið það i hug,
heiðursjómfrú", þá lét hún bréfið sfga,
starði , fann til sjálfrar sin, kona sem
hafði fengið svona bréf. Það lyftist
eitthvað i Jónu. Samt er hún æst. Hún
leggur bréfið á borðið. Já, Hallur á
Bakka. Sá skal fá svarið. Og Jóna
tekur pennann sinn og ritar á bréfiö
undir nafni Halls. Nei. Jónu finnst
þetta nei vera svo litið, gjört með
smárri kvenhönd. Hún skrifar aftur
nei, og enn er þetta litiö nei. Jóna
reiðist og skrifar enn nei. En hvað er
þetta bréfið svona vel skrifað? Getur
Hallur á Bakka skrifað svona vel? Þó
köttur hefði klórað henni i hálsinn þá
gat hún ekki hrokkið meira við. Jónu
syrtir fyrir augum. Veik, sár stuna
kemur með harðan dóm. Arni á Hofi
hefur skrifað bréfið fyrir Hall. Jónu
finnst hún vera að hrapa. Þarna liggur
bréfið sem hún er búin að rósa út meö
neium, en hefur inni að halda stærsta
neiið sem hún getur búizt við að fá á
allri sinni ævi!
Jóna hugsar ekki skýrt, finnst hún
vera að hrapa. Hún starir á rithönd
Arna, en skilur þó ekki til fulls hvað
þarna er um að ræða. Er þetta skop-
legt? Það mundi sumum finnast. Jóna
hugsar ekki um slikt. Henni finnst það
grátlegt, og hjartað þar sem Arni er
inni, er farið aö ólmast. En það má
ólmast. Það er ekki hætta
á, að Arni hrapi út úr því fyrsta
sprettinn. Jóna vonar aldrei. Jóna ber
bréfið að ljósinu og loginn tekur i horn
á þvi og étur þaö siðan upp til agna.
Bréfið meö öllum þessum neium er
ekki iengur til. Jú, vist er það til og til
og ekki til Jóna sefast við þetta
gengur i eldhús, brýtur taðskán i
eldinn, sem fer að loga, og Jóna logar
sjálf. Svo liöur þessi dagur og nóttin
biður Jónu. Hana á hún sjálf og notar i
harm og hugsun um borgir sem átti að
byggja þegar lifiö væri komið. Eiga
þær að hrynja? Og Jóna sem hafði séð
taðið verða að ösku veit að borgir geta
orðið aö ösku. En hennar borgir?
64
Eiga þær að veröa að ösku? Svo sættist
Jóna við nóttina og nóttin sættist við
hana, en það veit þessi nótt, að Jóna
veit hvaö hún ætlar að gera. Stutt var
liðið á dag þegar Pétur póstur á Stöðli
kemur i Hlið. Hann gaf alltaf staðar i
Hlið og sagði fréttir utan af Strönd og
handan úr Hraundal. Hann fer i Hof og
snýr þar við. Jóna tekur pappir og
ritará hann „Herra Arni Brandsson á
Hofi, hefur þú hugsað þér, að ég yrði
konan þin? Jóna i Hlið”. Svo braut hún
saman bréfið og það sýnir til hvers
það á að fara. Svo fór Pétur á stað og
Jóna gekk með honum fram fyrir bæ
og bað hann fyrir brefið. Pétur leit
upp, hátt, saklaus eins og engill. Er
það nú svona hraut út úr honum, og
Pétur sór við sjálfan sig að þegja. Það
haföi nú reyndar gerzt annað eins og
þetta, þar sem kóngsins þjónn var á
ferð. Jóna varstór i sniðum og nóg var
að gera þennan dag. Hún þóttist
reyndar viss um svariö, en svarið
skyldi hún fá. Þá gæti skeð að ekki
brynnu borgir. Hún hafði lengst af
mátt byggja borgir ein. Þaö logar
samteitthvað , þar sem ekki á að loga,
þegar hún hugsar aö vel geti það verið
satt, sem fleygt hefur verið, að Arni sé
farinn að strjúka um makkann á henni
Disu á Skarði. Þar var von, dóttur
hennar frú Höllu, sem átt hafði kaup-
mann i Vik og gekk i fínum kjól. En
Jóna hafði bæði skap og stál og brýndi
þetta allan daginn. Daginn eftir kom
Pétur póstur. Hann nam staðar i Hliö
og þegar hann sá sér færi á, vék hann
Jónu til hliðar og stakk bréfi i lófa
hennar. og Pétur leit upp hátt, eins og
hann var vanur, þegar svona kom
fyrir, að hann var einn aö vita það,
sem Öðinn mælti i eyra Baldri. Samt
var fariö að tala um það i Hraundal, að
Arni á Hofi mundi ætla að eiga Jónu i
Hliö. Jóna fór með bréfið i eldhús. Þar
stóð hún við pottinn og braut upp
bréfið. Já, sagði Jóna sárt, en djúpt og
þó með djúpri undrun, þarna hitti hún
sjálfa sig fyrir. Þetta var hennar
eigiö bréf og niður undan nafni hennar
stóð „Nei”, stórt nei. Sá kunni nú að
skrifa nei. Þaö var gola á vetri og
nokkur snjór i jörð og Jóna gekk út i
þessa golu og þennan snjó og leit yfir
dalinn. Hafði hann breytzt. Nei, Jóna
sá að hann var sá góði gamli dalur.
Þennan dal átti hún, og þessi dalur átti
hana, og fagur reis hann, sem fyrrum,
Höttur, á bak við fjöllin við dalinn.
Hann hafði seitt Jónu og gefið henni
augu, sem menn ekki skildu. Jóna fór
aftur inn i eldhús. Hún átti erfitt
með aö hugsa en gola, snjór og dalur
fylgdu henni eins og föst mynd, sjálf
ráð mynd af iifi hennar. Jóna gat ekki
fundið til, hún horfði i eldinn, glaður
lék hann sér að taðskán þangað til hún
var orðin aska, og Jónu fannst eins og
bætast mynd i forlög sin, aska. Til þess
kynda menn eldinn að taðið verði
aska. Sárar sveiflur fóru um taugar
Jónu þar sem hún stóð við eldinn. Svo
tók hún bréfið , bréfið með hennar
eigin hendi og neii Arna á Hofi, annað
en þó sama bréf, sem hún bjóst við að
senda öðrum manni, sem sama svar.
Hallur á Bakka sagði Jóna lágt. Nú
brann það á henni sem hún hafði ætlað
honum og enn átti Jóna hjarta, kven-
legt hjarta.gott hjarta. Svo stakk hún
þessu bréfi i logann, og bjartur.heitur
blossi sleikti botninn á svörtum potti.
Svo dó hann. Jóna sá enn mynd, eldar
brenna til þess að þeir deyja, deyja að
lokum. Hiín átti einn slikan og átti
hann aö deyja. Jóna svarar þvi með
sárum sveiflum i kringum hennar
eigin loga. Svo tekur hún pottinn ofan,
heitur grautur, heitur kokkur margra
ára gömul mynd þarna við hlóðir i
Hlið. Svona var það, svona er það, lifið
er hlóðir og grautur fyrir stúlku i sveit,
sem ekkert kann. Og sárar sveiflur eru
enn á ferð i huga Jónu i staðinn fyrir
glaða hugsun, sem hún hafði þó oft átt
við pottinn. Svo skammtar Jóna graut.
Það hafði hún gert þúsund sinnum og
þó oftar. Svo borðar Jóna graut. Það
hafði hún gert eins oft. Og aftur eldar
Jóna graut, aftur er eldur i hlóðum,
aftur veröur taðskán að ösku i hlóðum
og reykinn leggur upp um strompinn
til merkis um lif á bænum, eld á bæn-
um, lif og eld á bænum. Þetta er tákn og
staðreynd af sama hlut, eldi á bæ.lifi á
bæ, og þetta segir reykur, sem bara er
reykur. Þetta er i byrjun viku og vikan
liður.
Nóttin og Jóna gera félag um áform,
sem kannske koma á bjartan dag fyrr
en varir. Og nóttin og Jóna taka Hall á
Bakka upp á arma sina, litinn dreng i
dal, sem kannske er orðinn stór,
minnsta kosti getur orðið stór, eins og
allir litlir drengir. Og hvað segir ekki
nóttin við Jónu um Hall á Bakka?
Fólkið vissi litið um fólkið á Bakka
nema það var litiö fólk fram að þess-
um tima. Þar býr ekkja, segir fólkið,
sem berst áfram fyrir börnum sinum i
fátækt og fáir skipta sér af. Þetta er
kot, byggt undan Hofi, bætti það viö,
og það var auðheyrt, að þannig fólk
kom fólki ekki við. Þó er það ekki satt.
Þegar eitthvað féll til á bæjum að
vinna, sem fólk kallar verstu verk og
fáirvilja vinna, þá var Steinvör fengin
til að vinna þau, og hún setti sig aldrei
úr færi að vinna sér inn aura. En þvi
meira sem Steinvör vann af slikum
verkum, þvi minni maður þótti hún
vera, og þvi verri sem verkin voru, þvi
minna fékk hún greitt fyrir þau. Þaö
Sunnudagsblað Tímans