Íslendingaþættir Tímans - 25.06.1971, Blaðsíða 17

Það var mikið sagt um ungan
mann fyrir aldamót, að hann
væri Möðruvellingur, enda var það
með ólíkindum, hve margir þeirra
hófust til mikils trúnaðar og rnann
virðinga, jafnvel þegar að námi
loknu, að vísu flestir komnir yfir
tvítugt. Vafalaust lærðu þeir mik-
ið á Möðruvöllum en enginn þarf
að ætla, að kennslan þar hafi ver-
ið neitt betri en nú gerist í gagn-
fræðaskólum, svona upp og ofan.
Það var afstaða nemendanna til
námsins, sem skipti öllu máli. Nú
eru unglingarnir skyldugir að vera
í skóla, þeim er þröngvað inn á
þá og hafa sumir einkabíl til af-
nota. Þá komu þeir sumir gang-
andi, jafnvel þvert yfir landið til
þess að njóta skólavistarinnar. Og
það vitum við kennarar að furðu
sætir hve langt er hægt að koma
nemanda í námi, jafnvel á skömm-
um tíma, sé áhuginn á náminu
nógu brennandi.
í þessum hópi var Halldór
Stefánsson. Hann var að vísu að
nema allt sitt líf, þótt í öðrum
skóla dveldi hann ekki en Möðru-
vailaskóla. Þessi menntun hans
dugði honum til allra þeirra starfa,
er honum voru falin eða hann
fékkst við, hvort heldur var um að
ræða trúnaðarstörf í héraði, þing-
mennsku, forstjórastarf, fræði-
mennsku eða rithöfundarstarf.
Efti Möðruvalladvölina verður
Halldór verkstjóri og kennari á
Egilsstöðum á Völlum o,g tveim ár-
um síðar ræðst hann sem verk-
stjóri qg kennari til frænda síns
á Skriðuklaustri, Halldórs Bene-
diktssonar.
Egilsstaðir og Klaustur voru þá
mestu stórbýli á Héraði og hús-
bændurnir þar, Jón Bergsson og
Halldór, mestir félagsmála- og bún
aðarfrömuðir á Austurlandi, svo
ætla má að vandlátir hafi þeir ver-
ið í ráðsmannsvalinu, og ekki virð-
ist aldur ráðsmannsins, tuttugu og
tveggja ára, hafa staðið þar í vegi.
Það er einmitt á meðan á Klaust
urdvöl Halldórs stendur að við
hittum hann aldamótavorið á Val-
þjófssdal, þá heitbundinn eldri
heimasætunni á Skriðuklaustri,
Björgu Halldórsdóttur.
Þau Björg og Halldór giftust
haustið 1900. Eftir þriggja ára
sambúð á Klaustri og sex á Seyð-
isfirði, en Halldór fékkst þar við
verzlunarstörf sem sölustjóri, flytj
ast þau hjón, Halldór og Bjöng að
nýju upp í Fljótsdal og setja sam-
an bú í Hamborg, sem var smá-
býli, utan við Skriðu-Klaustur,
næsti bær. Þar bjuggu þau til vors
1921- við sístækkandi bú og batn-
andi efnahag. Þá er orðið svo
þröngt um þau, að Halldór kaupir
stórbýlið Torfastaði í Vopnafirði
og flutti þangað með fjölskyldu
sína. Börnin voru fjögur, einn son
sinn höfðu þau misst tólf ára gaml
an, hinn mesta efnispilt, hét hann
Stefán. Voru börnin á aldrinum
tíu til nítján ára.
Eftir sumarlanga dvöl í nýjum
heimkynnum andast Björg. Hún
hafði reynzt manni sínum frábær
förunautur, hagsýn og myndvirk
svo sem hún átti kyn til.
Halldór býr áfram á Torfastöð-
um með börnum sínum við frá-
bæra rausn og vinsældir. Á þeim
árum bætist þingmennska ofan á
önnur trúnaðarstörf.
Þáttaskil verða í ævi Halldórs
1928, þá bregður hann búi og
flyzt til Reykjavíkur og kvænist
öðru sinni. í þetta sinn heimasæt-
unni frá Hofströnd í Borgarfirði
eystra, Halldóru Sigfúsdóttu.
í Reykjavík átti svo Halldór
heima til dauðadags og gegndi þar
hinum ábyrgðarmestu störfum.
Frú Halldóra bjó manni sínum
hið fegursta heimili, friðsælt og
ástríkt. Börnum Halldói's frá fyrra
hjónabandi var hún Hildur góða
stjúpa. Ekki fyrir alls löngu sagði
Haildór mér, að það teldi hann
einn mestan hamingjudag í lífi
sínu, er forsjónin leiddi leiðir
þeirra saman, hans og Halldóru,
svo mikils mat hann konu sína.
Frú Halldóra annaðist um mann
sinn til hinztu stundar af einstakri
nærgætni og hugulsemi. Þeim
varð tveggja barna auðið, sonar og
dóttur, sem urðu föður sínum til
mikillar gleði í ellinni, ekki þó
sízt barnabörnin, sem kepptust við
að strá sólskini í kringum sjón-
dapran afa. Halldór lézt á heimili
sínu að morgni hins 1. apríl. Fram
til hins síðasta fylgdi hann fötum
og fylgdist með öllu sem gerðist,
andlát hans varð friðsælt og hægt.
I-Iann vantaði þá 56 daga upp á
að vera orðinn fullra 94 ára, f. 26.
maí 1877.
Hann níddist aldrei á því sem
honum var tiltrúað.
Halldór var ekki fyrr setztur að
í Fljótsdal eða Vopnafirði en á
liann hlóðust trúnaðarstörf. Svo
var og á Alþingi og utan, þann
tíma, sem hann var alþingismaður.
Voru trúnaðarstörf þessi af ýms-
um toga, allt frá formennsku í
ýmsum félögum, hreppsnefndar-
og oddvitastörfum til þing-
mennsku og forstjórnar stórfyrir-
tækis. Telst mér svo til, að þau
hafi verið um tuttugu trúnaðar-
störfin, sem Halldór gegndi og þó
aldrei talið sama starfið, nema
einu sinni. Upplýsingar um þessi
störf má fá í uppsláttarbókum og
því sleppt að telja þau upp hér.
Þessi trúnaður er ekki tilviljun
og hafa ber í huga að í þá daga
voru þau ekki kölluð bitlingar,
enda flest ólaunuð trúnaðarstörf.
Mér er það í barns- og unglings-
minni frá því er við Halldór vor-
um sveitungar, að á orði var haft,
hversu vel honum tækist að bræða
saman ólík sjónarmið og finna þá
lausn á málum, sem flestir gátu
sætt sig við
Eitt trúnaðarstarf er þó enn ótal
ið, sambúð Halldórs við landið.
Eins og fyrr sagði var jörðin Ham-
borg í Fljótsdal smábýli, er Hall-
dór settist þar að og farsæld í bún
aði hlaut því að byggjast á gernýt-
ingu landkosta. Það var gert, en
ekki með því að níða landið held-
ur með því að bæta það. Halldór
var í eðli sínu mikill ræktunar-
maður. það sýndi bæði búskapur
hans og skrif. Hann taldi það
skyldu sína gagnvart landinu að
skilja eftir tvö strá þar sem hann
PSLENDINGAÞÆTTSR
17