Íslendingaþættir Tímans - 25.06.1971, Page 26

voru atorkusamir, — átti eflaust
ekki birgðir matvæla alltaf, en
gestrisni og góðgerðasemi því
meiri. Hefði án efa gefið gesti og
gangandi síðasta bita og sopa, með
þeirri trú og vissu, að koma dagar
koma ráð.
Skógar voru afskekktir nokkuð,
og margir áttu leið um varpa í
leit að búpeningi, því beitiland er
þar mjög gott, en vandleitað, því
þar er birkikjarr allhátt um laut-
ir og hálsa. Margir nutu leiðbein-
inga Guðmundar bónda við leitina.
Ég ætlaði annars að reyna að
skrifa afmælisgrein um góðan vin
minn, Gísla Wíum, sem er kjarna-
kvistur af sterkum stofni, þótt
ekki væri auði fyrir að fara í föð-
urhúsi. Það er trúlegt, að ég ræni
hann nokkrum oddvitum, hrepp-
stjórum, prestum og sýslumönn-
um úr ættinni, en hann verður að
fyrirgefa það. Skoðun mín og
reynsla er. að hver einstaklingur
sé loks og verði beztur af sjálfum
sér. Gísli Wíum hefur staðið lengst
um styrkum fótum í samvist eig-
inkonunnar Guðfinnu Steindórs-
dóttur, (Nönnu), sem hann vildi
ólmur eiga, ungur maðurinn. Lái
honum hver sem vill. Konan er
glæsileg og fríð og dugleg húsmóð
ir. góð móðir dætrum tveim, Elísu
Biörgu og Dóru Sif, og synin-
um Kristnj G. Wíum. Barnabörnin
þekki ég ekki, en litla stúlku hef
ég séð á heimili Gísla og Nönnu
og var hún rnikið dáð af ömmu
og afa. Veit þó, að barnabörn eru
fleiri.
Fljótt varð Gísli Wíum þroska-
mikill og auðséð að hann yrði meir
en meðalmaður til lífsbaráttunnar.
Undi snemma illa fátækt og öllu
sem henni fylgdi, og ákvað vissu-
lega að ganga henni ekki á hönd
né sverja hollustueið þeirri leiðu
kerlingu, sem svo víða þrengdi sér
inn á fólk, einkum fyrr á tíma,
en hefur verið útrýmt verulega í
seinni tíð eins og fleira, sem kveða
varð niður ætti íslenzka þjóðin að
lifa og eflast. Fátækt var leið
fylgikona og fáum að skapi. Níu
ára var Gísli, er hann missti föður
sinn, en dvaldist með móður sinni
og eldri bræðrum líklega í sex ár.
Fór fimmtán ára að Borgareyrj í
Mjóafirði og var þar minnir mig
í tvö ár á miklu ágætis og mynd-
arheimilj með góðu fólki og mun
eftir atvikum hafa unað vel hag
sínum og borið söknuð sinn í
hljóði, ungur og fráskilinn móður
og bræðrum. Þar eignaðist hann
vini, sem voru það meðan lifðu,
en voru drengnum svo miklu eldri
og nú allir löngu liðnir, en góðar
minningar lifa og vara lengi.
Gisli Wíum var snemma enginn
veifiskati og ákvað með sjálfum
sér, án efa, að sitja ekki auðum
höndum, sem og lítið tíðkaðist.
Börn og unglingar fengu holla
þjálfun við dagleg störf á heimil-
um við fjörðinn, þar sem sjór var
stundaður af kappi. Jafnframt og
samhliða var jörð ræktuð. Stór,
grasgefinn tún slegin sumar hvert,
og uppskera jarðepla og gulrófna
ríkuleg. Túnin voru ræktuð í all-
miklu brattlendi upp úr kjarri
vöxnum ásum og lautardrögum,
einnig melum, þar sem grasstrá
sást ekki áður. Stórgrýti var rutt
burtu og hlaðnir úr varnagarðar
umhverfis tún, sprengt með púðri
og einnig grafið í jörð, því víða
á milli var jarðdjúpt. Allt var
þetta mikið afrek og allir lögðu
hönd á. í dag er ekki auðvelt að
gera sér ljóst, hvað fádæma iðju-
semi, þolinmæði og ástundun
þurfti hér til. Líkamsorkan ein
varð að nægja, því áhöld voru ekki
fjölbreytt. En líklega stælti þetta
jafnframt líkamsþrekið.
Við þetta ólst Gísli Wíum upp.
Einnig horfði hann á uppvaxtarár-
um, á hvalveiði og flutningaskip
bruna um fjörðinn frá tveim hval-
veiðstöðvum, sem staðsettar voru
við fjörðinn. Flutningaskipin hlað-
in vörum frá útlöndum til stöðv-
anna, en afurðum á útleið. Hval-
veiðiskipin sóttu á haf út til veiða
og ekki var óalgengt í upphafi
veiðiáranna að einn og sami hval-
veiðibátur væri með stórhveli sitt
á hvorri síðu og tvö í drætti, alls
fjögur.
Ótrúlegar sögur mætti segja af
starfsemi hvalveiðimannanna í
Mjóafirði eystra frá um 1901—
1913. en sannar engu að síður.
,,Barðinn“, allstórt gufuskip, eft-
ir því sem skip þá voru yfirleitt,
var eign Hans Ellefsen og hafður
til flutninga og ferðalaga, og einn-
ig látinn fylgja hvalveiðibátunum
á haf út og taka við veiðinni af
þeim. er skutu ákaft, þegar hval-'
urinn var mestur, sem var fyrstu
árin.
Það var morgun einn, að ég,
sem skrifa þetta, var við túnaslátt
klukkan sjö. Sá ég þá skip í fjarð-
armynninu og gaf ég þessu auga
er ég brýndi Ijáinn. Sýndist mér
skipið ekki nálgast eðlilega, heldur
vera þarna kyrrt. Samt þokaðist
það nær og þekkti ég að þetta var
„Barðinn". Klukkan fimm eftir há
degi, var hann kominn að Asknesi
hvalveiðistöð Ellefsen. Hafði hann
tvo hvali á hvorri síðu og 20 í
drætti. Sólin gekk sína leið yfir
eyktarmörk á fjöllunum og „Barð-
inn“ seig inn fjörðinn henni sam-
hliða. Fáir eru til að sanna sögu
rnína, einnig til að afsanna. Um
14—16 gufuskip runnu ár eftir ár
um Mjóafjörð eystra á tímabili.
Starfsemin, skefjalausar hvalveið-
ar, harðýðgislegar, kappsfullar án
fyrirhyggju. Veiðin þvarr með
hverju ári og var lengra sótt. og
1911 og 1912 var sáralítið um
þessa undrastóru fiska með heitu
blóði. Horft var á þetta gerast án
þess að gera sér ljóst að lwerju
dró. Gísli Wíum, unglingur sá at-
hafnasemina. Varð hugfanginn af
öllum stóru skipunum, sem hann
leit úr fjörunni þar sem hann stóð
og starði undrandi á.
Dró þetta hann ekki til suður-
odda Afríku, fullan af útþrá í leit
að fullnægingu vona og óska? Frá
efnaskorti, til meiri .möguleika,
sem honum var mjög hugleikið.
Gísli Wíum vildi duga sjálfum sér,
en gleymdi aldrei öðrum, einkum
var honum sérlega annt um sína
nánustu, einnig hjálpsamur vin-
um sínum og einstakur drengskap
armaður ævinlega.
Það er langt frá Mjóafirði til
Höfðaborgar og lengra til Durban,
borga á suðurodda Afríku eða hátt
á áttunda þúsund sjómílur. Þetta
fór hann 1924 án málakunnáttu og
nokkurrar skólagöngu, nema þá
lítillega í barnaskóla. Það þarf
manndóm til að komast klakklaust
og óskemmdur úr svona reisu, því
margar munu freistingarnar.
„Römm er sú taug, sem rekka
dregur, föðurtúna til“. Þessi taug
verkaði um þúsundir mílna veg og
dró Gísla til íslands‘eftir fjögurra
ára fjarveru innan um eflaust
margan misjafnar sauð. Hann kom
ekkí einungis óskemmdur í hug
og sinni, heldur víðsýnni og þrosk
aðri úr skóla lífsins og reynslunn-
ar og vissulega mun hann hafa
gætt fengins fjár.
Hann þurfti líka að huga að
lágu leiði foreldra sinna á Mjóa-
firði. Bjó um það með prýði og
sóma. Hús byggði hann sér á Norð
firði og gerði út um skeið. Fór svo
26
fSLENDINGAÞÆTTIR