Íslendingaþættir Tímans - 04.12.1976, Blaðsíða 2

Þaö er frásagnarefni, að nú fór hún
að kynna sér tsland af sinni venjulegu
alúð og kostgæfni. Fór um landið fót-
gangandi með vinstúlkum — byggðir
og öræfi — óð vötn og kleif fjöll, — til
þess að kynnast náttúru þess, finna
kraftinn i sjálfri sér og fá yfirsýn.
t fám orðum sagt: Hún var ekki
óundirbúin að sinna kalli erfiðrar hús-
freyjustöðu, þegar þar að kom. En
skapgerðin og hin hreina sál var þó
hennar mikilverðasta skart, aflgjafi
og leiðarljós.
II.
Hinn 30. mai 1925 giftist Vigdis Her-
manni Jónassyni, sem þá var fulltrúi
hjá bæjarfógetanum i Reykjavik. Var
það vissulega örlagarikt skref, sem
hún þá steig. Má segja, að hún hafi þá
vigt sig i stórbrotna þjónustu við ætt-
jörð sina, að visu óvitað, en til þess þó
ágætlega i stakk búin.
Húsfreyjustarfið á heimili baráttu-
garpsins i þjóðmálunum hófst i allri
þess fjölbreytni. Hlutverk húsfreyj-
unnar varð auðvitað eftir atvikum:
Aðhlynning, friðun, hvatning, varð-
staða að baki------
Fljótt kom i ljós, að þessi kona kunni
að unna, — kunni að þjóna — og kunni
að vera drottning á heimili striðshetju
og þjóðhöfðingja. En eitt kunni hún
ekki, sem skáldið Einar Benediktsson
gerði ráð fyrir að hið ,,friða fljóð”
(Snjáka) mundi kunna, sem hann orti
um. Vigdis virtist aldrei kunna aö
hata. 1 veg fyrir það kom hennar
,,horska hjarta”. Hún laut ekki svo
lágt. Samt fylgdi hún manni sinum
fast að málum, og gerði sér glögga
grein fyrir þvi, sem var að gerast
hverju sinni.
Eitt kom á fætur öðru ellegar sam-
hliða:
Hermann Jónasson var lögreglu-
stjóri i Reykjavik 1929-’34. Bæjarfull-
trúi i Reykjavik 1930-’38, Alþingismað-
ur i Strandasýslu 1934-’59 og siðan i
Vestfjarðakjördæmi til 1967. Forsætis-
ráðherra l934-’42. Landbúnaðarráð-
herra 1950|’53. Forsætisráðherra 1956-
’58. Formaður Framsóknarflokksins
1944-’62 — o.s.frv. o.s.frv. —
Áður en embætti forseta Isiands var
sett á stofn, hvildi á forsætisráöherra
skylda til að annast aðalmóttökur er-
lendra þjóðhöföingja og annarra gesta
rikisins, erlendra og innlendra. Stóð
Vigdis sjálf fyrirslikum veizluhöldum,
sem komu i hlut manns hennar. Fóru
þau fram i bústað þeirra og hlaut hún
frægðarorð af þeim. Kom sér þá vel
frábær kunnátta hennar i veizlubún-
aði, framreiðslu og tildurslausri hátt-
visi.
Lofuðu háir sem lágir veizlur henn-
ar. Var hún snillingur i að stjórna mót-
2
tökum þannig að allt gengi eins og af
sjálfu sér og engum gæti fundizt sér of-
aukið. Vann hún á þessu sviði þrek-
virki i þágu þjóðarinnar.
III.
Við Hermann Jónasson vorum
skólabræður úr gagnfræðaskólanum á
Akureyri. Höfðum haft þar mikið sam-
an að sælda ng tekizt með okkur var-
anleg vinátta. Báðir allmikið lesnir i
Islendingasögum. Ennfremur talsvert
ljóðlesnir og gefnir fyrir þá hugheima.
Báðir vorum við sveitamenn, fremur
félitlir. Báðir taldir orkumiklir, enda
fúsir til likamlegra átaka. Lögðum
báðir stund á islenzka glimu og áflog,
þegar færi gafst. Fengum ósvikin
hvor af öðrum á þeim vettvangi.
Ef menn reyna með sér i glimu eða
lausatökum, finna menn betur hið
raunverulega innræti hvor annars, en
þótt þeir ræðist við.
Ekki hafð-fundum okkar Hermanns
borið saman frá þvi, að skólasamvist-
um lauk 1916 og þar til 1930 að við hitt-
umst á alþingishátiðinni á Þingvöll-
um. Eitthvað höfðum við þó skrifazt á,
en sjaldan.
Að aflokinni hátiðinni tók hann mig
með sér til Reykjavikur — og inn á sitt
fallega heimili við Laufásveg. Þar
dvaldist ég nokkra daga. Húsmóðirin,
Vigdis, sem ég i þessari ferð sá i fyrsta
sinn, var mér strax nærgætin og um-
hyggjusöm, eins og bezta systir.
Siðan kom ég um ára skeið alloft til
Reykjavikur og tafði þar við erinda-
rekstur fyrir byggð mina og hérað.
Heimsótti ég þá ætið Hermann og naut
á heimili hans dásamlegrar vináttu,
þeirrar tegundar, sem aldrei er hægt
að fullþakka.
Venjulegt var, að við Hermann rifj-
uðum þá upp ævintýri frá skólaárun-
um og brygðum okkur i glimu eða
lausatök til áréttingar. Hann var alltaf
að hugsa upp brögð, er betur dygðu en
þau gömlu. Ég vefengdi að nýju tökin
dygðu, ef rétt væri viðbrugðizt. Þá var
að prófa — og úr varð ofurkapp.
Aldrei fann Vigdis að við okkur, hvað
sem á gekk. En hún fjarlægði brothætt
húsgögn og sagði brosandi, að hún
gerði þetta til þess að rýmra yrði um
okkur. Lét okkur siðan eina. Þannig
tók hún ærslum okkar með nærgætni
og umburðarlyndi.
Eftir að ég var kosinn á þing, var ég
oft daglegur gestur á heimili þessara
ágætu hjóna, þvi við formann Fram-
sóknarflokksins þurftum við liðsmenn
hans margt að ræða og heimili hans
var alltaf ,;opið hús” fyrir okkur.
Aldrei var húsfreyjan önuglynd, þótt
þetta yki henni stórlega umsvif og
lengdi löngum kvöldvökur i húsi henn-
ar.
Þess minnumst við Pálina kona min
með innilegu þakklæti, að þegar tvö
yngstu börn okkar, Gunnsteinn fyrst
og seinna Svava, hleyptu heimdrag-
anum i fyrsta sinn til dvalar i höfuð-
staðnum, buðu þau Vigdis og Hermann
þeim vist i húsi sinu — og reyndust
þeim að velvilja eins og ættmenn ættu i
hlut eftir það.
Á seinni árum þingmennsku minnar
dvaldist kona min með mér i Reykja-
vik um þingtimann og stundum leng-
ur. Þá leigðum við okkur i hálfan ára-
tug ibúð i húsi Vigdisar og Hermanns,
Tjarnargötu 42. Ekki er hægt að hugsa
sér betri húsráðendur en þau voru, eða
ágætari húsfélaga. Alltaf i góðu jafn-
vægisskapi. Tillitssöm, laus við að-
sjálni, greiðvikin, góðviljuð og veitul.
Margir kynntust Vigdisi auðvitað
aðeins við liátiðleg tækifæri, þar sem
henni lét mjög vel að skipa sæti sitt.
En sannleikur er, að á heimili þeirra
Hermanns var aldrei hversdagslegt,
heldur hátiðlegt með einhverjum
hætti. Þannig manneskjur voru þau
Það er af miklum og nánum kunnug-
leika, að við Pálina kona min nú við
andlát Vigdisar Steingrimsdóttur lýs-
um söknuði okkar og blessum minn-
ingu hennar.
IV.
Hermann Jónasson fór iðulega ferð-
ir fyrir hönd þjóðar sinnar til útlanda á
ráðstefnur. Mætti á allsherjarþingum
Sameinuðu þjóðanna. Var fulltrúi Is-
lands i Evrópuráðinu frá stofnun þess,
svo eitthvað af mörgu sé nefnt. Vigdis
var oftast með honum i utanlandsferð-
unum. Þótt hún sóma sér vel þar i söl-
um meðal þjóðhöfðingja, hæversk og
virðuieg.
Stjórnmálamenn eru ekki taldir sér-
staklega orðprúðir alla tið um and-
stæðinga sina, en aldrei heyrði ég
nokkurn minnast á Vigdisi Stein-
grimsdóttur, nema með virðingu, þótt
harður andstæðingur Framsóknar-
flokksins væri.
I stuttri dánarkveðju til konu, sem á
mikla sögu, verður margt að vera
ósagt, sem þyrfti að segja.
Ég sé i vel gerðum minningargrein-
um, er birtust á prenti jarðarfarardag
Vigdisar Steingrimsdóttur, að hennar
var minnzt með þakklæti fyrir mikil
störf og farsæl i samtökum kvenna.
Hafði hún t.d. verið þátttakandi i að
stofna Húsmæðraskóla Reykjavikur
1942, og átt sæti i stjórn hans til 1974
og verið formaður stjórnarinnar frá
1951. Stofnaði hún verðlaunasjóð við
skólann 1950 og ber hann nafn móður
hennar. Efldi hún sjóðinn stöðugtmeð
framlögum til hans. ,,Arlega hefir
sjóður þessi veitt náinsmeyjum, er
sköruðu fram úr i húsmæðradeild,
islendingaþættir