Íslendingaþættir Tímans - 04.12.1976, Blaðsíða 12

Guðný Aradóttir
F agurhólsmýri
t ljósi og yl, sem laðar hug,
er Hfið dýpst og bezt.
Við aringlóð og sóiarsýn
er sæmd þin kona mest.
G.F.
Laugardaginn 20. nóvember s.l. var
gerð frá Hofskirkju iltför Guðnýjar
Aradóttur fyrrum húsfreyju á Fagur-
hólsmýri. Hún átti lögheimili i
Reykjavik hin siðari ár, en henni var
búiö hinzta hvilurúm i byggðarlaginu,
þar sem hún fæddist, þroskaðist og
starfaði meðan heilsa hennar leyfði.
Guðný var orðin 85 ára, fædd 2. júli
1891, dáin 15. nóvember 1976. Foreldr-
ar hennar voru hjónin Ari Hálfdanar-
son og Guðrún Sigurðardóttir á Fagur-
vinnast, en horfði lika i sorgardjúpið,
myrkt og svalt. Hún óx viö ævinnar
raunir, og brast eigi fyrr en ,,I bylnum
stóra seinast”. Ég sá hana sfðast á
sjúkrabeði. A kveðjustund, þegar ég
fann hönd hennar lykjast um mina i
hlýju traustu taki, snerti mig sár
klökkvi, sem tiöum er samfara þvi, að
viö vitum, að viö erum aö lifa eitthvað
i siöasta sinni. 1 dyrum sjúkrastof-
unnar leit ég til baka og þáði að gjöf
bros hennar. Og þannig er mynd
hennar mótuð 1 minni mér, mynd
hetju, sem enn var óbuguð — hiö ytra,
en kvikan hið innra var vandlega dul-
in. Og þar sem ég gekk heim á leið frá
sjúkrahúsinu, hljóö og hnipin, um gráa
gangstéttina meöfram brún Lysti-
garösins og horfði á fölnandi blómin og
nam lauffall trjánna, hugsaöi ég um
hverfulleik lifsins og aðför dauðans,
sem löngum er svo haröúöug og kviku-
sár, en getur einnig orðið fögur i hrein-
leika sinum. Og i brjósti mér bærðist
strengur, þar sem viðlagið var þetta:
„Svona er aö fara sigurför/að siðasta
klukknahljómi”.
Vertu sæl, húsfreyja frá Arnar-
stöðum. Hafðu þökk fyrir heilindin og
hetjubraginn. Að þér opnist á hærra
sviði viðar dyr og verkmiklar er vel
við hæfi. Við þér brosi heiðyir Guðs
himinn. Jórunn ólafsdóttir
frá Sörlastöðum.
12
hólsmýri (Efribæ). Hún var komin af
merkum skaftfellskum ættum. Faðir
hennar f luttist i öræfin austan af Mýr-
um, en móðir hennar ólst upp á Kvi-
skerjum. Afi hennar i móðurætt og
faðir hennar voru um sina daga báöir i
hópi þeirra, sem fremstir stdðu i sveit-
inni og héraðinu.
Barnakennsla var hafin i Öræfasveit
sköntmu fyrir siöustu aldamót fyrir
atbeina áhugamanna, en Guðný var
komin yfir fermingaraldur, þegarfyrst
varlögboðinalmenn skólaskylda hér á
landi. Hún ólst þvi upp við þá aðstöðu
aö geta aöeins náð nokkrum molum af
þeirri þekkingu, sem skólanám veitir.
En Guðný var þeirrar gerðar, að full-
vist er, að námsbraut hefði orðið henni
greiöfær. Hún var námfús, greind og
hafði glöggt auga og næma tilfinningu
fyrir þvi sem fagurt er og listrænt.
Menntun er þó annaö og meira en
skólanám. Orðið menning er af sömu
rót, og orðið maður. Menning merkir
það að láta manneðlið þroskast. Að
einu og sama marki er oft hægt að fara
eftir ýmsum leiðum. Hin fjölmennu
sveitaheimili voru fyrrum i senn
starfssviö og skóli, þar sem hinir ungu
lærðu af hinum eldri. Æskuheimili
Guönýjar var i fremstu röö að þessu
leyti. Þar var bókakostur meiri en al-
mennt gerðist, starfshættir i samræmi
viö aðstööu og þó jafnframt vakandi á-
hugi á nýjungum sem til framfara
horfðu. Hollur aldarandi hafði og góð
áhrif. Kynslóðin sem hóf ævistarfið
hér á landi á öndverðri þessari öld
setti sér það markmiö aö hef ja land og
þjóð til frelsis og bjargálna með þjóð-
rækni, þegnskap og góðu starfi. Guðný
var þvf vel aö heiman búin þegar hún
tók að leysa af hendi aðalævistarfið.
Arið 1920 geröist Guðný húsfreyja I
Neðribæ á Fagurhólsmýri. Þá um
haustið giftist hún Jóni Jónssyni, en
hann var fæddur og alinn upp i Svina-
felli. Þau keyptu jörðina, hófu búskap
þetta ár og bjuggu siöan á Fagurhóls-
mýri meðan þau höfðu starfsþrek.
Jóni og Guðnýju varö átta barna
auðið. Yngsti sonur þeirra fórst i um-
ferðarslysi i Reykjavik á árinu 1954,
þá tvitugur aö aldri. Einn sonur þeirra
býr á Fagurhólsmýri, en hin systkinin
—fjórar dætur og tveir sýnir — eru bú-
sett i Reykjavik.
Um það léyti sem Guðný náði sjö-
tugsaldri var heilsa hennar tekin að
bila. Af þvileiddi aöhinsiðari ár þurfti
hún að njóta góðrar læknisþjónustu og
stundum sjúkrahúsvistar. Þá voru
sum börn hennar orðin búsett i
Reykjavik og átti hún þar gott athvarf.
Hún átti þvi heima hjá dóttur sinni i
Reykjavik siðustu æviárin. Jón maður
Guðnýjar andaðist siðast liðinn vetur,
svo að kallið kom til þeirra beggja á
þessu ári.
Heimili þar sem átta börn ólust upp,
tekna var aflaö með eigin atvinnu-
rekstri, kapp lagt á bústörfin og lifs-
þægindi lengi mjög takmörkuö hlaut
aö krefjast mikilla starfa innan húss
og utan. Eftir að hjónin stofnuðu
heimili, hafði húsfreyjan ekki tima til
að vinna annars staðar. Starfssvið
hennar var við arin heimilisins. Það
rúm skipaöi Guöný með sæmd fjóra
áratugi og þar hljóta börn hennar oft
að hafa fundið þann yl, sem laðar hug.
Henni féll það vel að geta starfað i átt-
högum sinum og mat mjög mikils góö
viðskipti viö nágrannanna. Hún haföi’
greinilega vanþóknun á öllu, sem var
óréttmætt. Dagfar hennar var i góðu
samræmi við ábendingu postulans:
hugfestið allt það, sem er satt, sóma-
samlegt, rétt, hreint og elskuvert.
Guðný var jafnan glöð i viðmóti, gaf
með hógværð greið svör við þvi, sem
um var spurt, veitti góðan beina og
gekk að störfum með fullkominni
reglusemi. Kynningin náði oft ekki
lengra gagnvart þeim, sem að garöi
bar. En ef góðir vinir voru gestir henn-
ar, gaf hún sig stundum á tal við þá
eftir að önn dagsins var lokið. A slik-
um stundum kom bezt i ljós, að hún
hafði sólarsýn langt út fyrir hinn
ákveöna verkahring. Eitt sinn þegar
rættvar um lifið og ýmsar skýringar á
þróun þess, var afstaöa hennar hik-
laust sú, að hin köldu svör hinnar von-
arsnauðu vizku næðu skammt. Manns-
andanum væri meira hlutverk ætlað
en i þeim svörum kæmi fram. Hóglát
en sannfærandi áréttaði hún þá mál
íslendingaþættir