Morgunblaðið - 07.11.2004, Blaðsíða 11

" 
#$

"

&


       



 

'$
&

 
   


   



  

'!

(#$

&

  
  !  "

 #  


$%
 


"


& $   

'  

  
 

()  *

 

  



$   


   

# 

("
 "

"  !&
"

 ) * ' 

+
 #$

, #$






 

 


   

 

Vestfjörðum og 1,9% á Norðurlandi vestra. Frá
1998 hefur mest atvinnuleysi á Vestfjörðum
orðið 3,4% að meðaltali árið 2002 en á Norður-
landi vestra var það mest árið áður, eða 1,43%
að meðaltali.
Atvinnutekjur í þessum gömlu kjördæmum
hafa frá árinu 1998 verið lægri en á höfuðborg-
arsvæðinu og landinu öllu. Meðalatvinnutekjur
fólks á höfuðborgarsvæðinu voru tæplega 2,8
milljónir króna árið 2003, 2,6 milljónir á landinu
öllu en um 2,2 milljónir á Vestfjörðum og Norð-
urlandi vestra. Munurinn milli svæða er allt að
22%. Miðar Hagstofan þá við beinar skatt-
skyldar launagreiðslur í aðalstarfi, auk dagpen-
inga og ökutækjastyrks. Launaþróunin hefur
einnig verið ólík eftir svæðum. Árin 1998–2003
hækkuðu meðalatvinnutekjur Vestfirðinga um
34,2% en jukust um 43,5% á Norðurlandi vestra,
um 45% á landinu öllu og 47% á höfuðborg-
arsvæðinu.
Margt ógert í samgöngumálum
Samgöngur eru mislangt á veg komnar á
þessum svæðum. Þær eru orðnar mjög góðar á
Norðurlandi vestra, enda liggur hringvegurinn
þar í gegn, en á Vestfjörðum eru enn eftir langir
vegarspottar þrátt fyrir nokkra bragarbót á
allra síðustu árum. Heimamenn lýsa Vestfjarða-
göngunum sem byltingu en eftir að hafa ekið
um aðra fjallvegi, eftir Djúpinu og um Strand-
irnar finnst manni að vegirnir séu á köflum ekki
fólki bjóðandi, nú árið 2004. Samgöngumálin
brenna heitt á Vestfirðingum og voru ofarlega í
huga allra þeirra er urðu á vegi Morgunblaðs-
manna um Vestfirði. Flestir voru til í frekari
sameiningu sveitarfélaga, bara ef samgöngurn-
ar bötnuðu.
Aðstæður hvað þetta varðar eru öðruvísi á
Norðurlandi vestra. Samgöngur eru sem fyrr
segir góðar og hafa flýtt fyrir sameiningu í
Húnaþingi vestra og Skagafirði. Enn er eftir að
sameina hreppana í Austur-Húnavatnssýslu og
ekki hægt að halda því fram með nokkru móti
að samgöngur hindri þá þróun. Önnur sjón-
armið eru þar uppi, og verða rakin síðar í
greinaflokknum.
Helmingi minni hlutdeild
Vestfirðinga í aflaheimildum
Vestfirðingar hafa löngum haldið því fram að
þeir hafi orðið illa fyrir barðinu á kvótakerfinu
og veiðiheimildir horfið burt af svæðinu, eftir að
framsal þeirra var gefið frjálst. Þegar tölur frá
Fiskistofu eru skoðaðar kemur þetta berlega í
ljós. Árið 1991 var hlutur Vestfirðinga í afla-
heimildum tæp 15%, er kvótinn var upp á rúm
60 þúsund þorskígildistonn. Síðan þá hefur
heildarveiði á Íslandsmiðum reyndar minnkað
en hlutur Vestfjarða enn meir. Á síðasta fisk-
veiðiári, 2003–2004, voru aflaheimildir til út-
gerða með heimahöfn á Vestfjörðum alls 39 þús-
und þorskígildistonn, sem er 7,78% hlutur af
heildinni, hið sama og árið á undan. Með auknu
krókaaflamarki á smábátunum hefur Vestfirð-
ingum tekist að halda sínum bita af kökunni síð-
ustu tvö árin, eftir samfellda skerðingu í um
áratug. Þetta er þó mismunandi eftir stöðum.
Sum byggðarlög hafa orðið fyrir enn meiri
skerðingu aflaheimilda, t.d. Bíldudalur, Bolung-
arvík og Þingeyri, en Bolvíkingar hafa reyndar
verið að rétta sinn hlut á ný síðustu árin.
Þróunin á Norðurlandi vestra er allt önnur.
Þar hefur náðst að halda 4–5% hlut í úthlutun
aflaheimilda í íslenskri lögsögu frá árinu 1991.
Hæst var hlutfallið 5,53% veiðiárið 1997–1998
en var 4,26% á síðasta ári. Orðið hefur til út-
gerðarrisi með sameiningu Skagstrendings og
Fiskiðjunnar Skagfirðings á Sauðárkróki fyrr á
þessu ári, sem er langstærsti vinnuveitandi í
sjávarútvegi á svæðinu. Hlutur Blönduósinga
og Hofsósinga í aflaheimildum hefur nær horfið
á þessu tímabili, frá 1991–2004.
Ný tækifæri sköpuð innan
atvinnuþróunarfélaganna
Í báðum þessum gömlu kjördæmum fer fram
mikil vinna í því að afla nýrra atvinnutækifæra
og stuðla að einhverri nýsköpun. Í því skyni hef-
ur starfsemi atvinnuþróunarfélaga vaxið fiskur
um hrygg, ekki síst á Vestfjörðum.
Aðalsteinn Óskarsson er framkvæmdastjóri
Atvinnuþróunarfélags Vestfjarða og fræðir
okkur um helstu verkefni á hans umráðasvæði.
Markmið starfseminnar er að auka fjölbreytni
atvinnulífsins á svæðinu. „Við hlýðum kallinu
þegar hrópað er,“ segir hann en félagið var
stofnað árið 1997. Að sögn Aðalsteins eru
nokkrir tugir verkefna í gangi hverju sinni. For-
gangsverkefnið núna er að efla háskóla-
starfsemi á Ísafirði og styrkja rannsókna- og
þróunarstarf. Þannig kemur nýsköpunin, segir
Aðalsteinn, og helsta markmiðið er að nýta þá
þekkingu og reynslu sem er til staðar í atvinnu-
lífinu á Vestfjörðum, bæði í sjávarútvegi, iðnaði
og félagsvísindum.
Eitt stærsta verkefni síðustu ára er undir-
búningur kalkþörungavinnslu á Bíldudal og sá
áfangi náðist sl. vor að fjárfestar keyptu verk-
efnið af félaginu. „Þetta er dæmi um verkefni
sem hefur verið að þróast lengi og fær loksins
einhverja niðurstöðu. Menn verða bara að sætta
sig við að sköpun nýrra atvinnutækifæra tekur
sinn tíma. Ný störf eru ekki gripin í loftinu,“
segir Aðalsteinn.
Einhæfni í atvinnulífinu hefur verið megin-
vandi Vestfirðinga, þar sem allt hefur byggst á
fiskvinnslu. Þorskkvótinn hefur ekki aukist
þrátt fyrir fiskveiðistjórnunarkerfið, er aðeins 2⁄3
af því sem hann var árið 1990. Bendir Aðal-
steinn á að árið 1995 hafi 13 togarar verið gerðir
út frá Ísafirði en nú séu eftir fimm.
„Verðlagsvísitala í sjávarútvegi og matvæla-
vísitala hefur ekkert hækkað. Eina svarið er að
gera hlutina ódýrari og hagkvæmari og það
kemur niður á störfunum. Störfum í fiskvinnslu
hefur fækkað. Við höfum einnig áhyggjur af
stöðu rækjuveiða,“ segir Aðalsteinn en nú hefur
Hafrannsóknastofnun mælst til þess að engar
rækjuveiðar fari fram í Ísafjarðardjúpi og Arn-
arfirði. Fyrir fáum árum voru 6 rækjuvinnslur á
Vestfjörðum en eru nú fjórar.
„Hér er fullt af hæfu fólki“
En hvað er að mati Aðalsteins brýnast að tak-
ast á við? Hann segir félagið hafa mestar
áhyggjur af minni veltu í samfélögunum. Það
komi niður á þjónustu eins og verslun, ekki síst í
kauptúnum utan Ísafjarðar. Með jarðgöng-
unum hafi þjónustan á Ísafirði styrkst og
byggðarlögin í kring njóti þess.
„Við myndum telja að skapast hafi ákveðið
jafnvægi, eftir niðursveiflu síðustu ára á flestum
sviðum. Núna eru tækifæri að skapast til að
snúa þróuninni við,“ segir Aðalsteinn og nefnir
þar tækifæri með uppbyggingu háskólasamfé-
lags. Vestfirðingar eigi þar fullt erindi.
„Við erum með fullt af hæfu fólki. Hér eru um
160 manns í fjarnámi á háskólastigi, líka fólk í
atvinnulífinu sem er að endurmennta sig og
byggja sig betur upp. Sumir hafa sagt að fólk sé
að mennta sig til að komast í burtu en líka má
segja að hægt er að búa í þessu samfélagi, það
er fullbúið með allri þjónustu, samgöngur á
norðanverðum Vestfjörðum eru ágætar og
tenging við hringveginn er stöðugt að batna.
Hins vegar er mikið hagsmunamál að koma á
heilsárssamgöngum á milli einstakra svæða á
Vestfjörðum og ná hringtengingu vegarins.“
Þau verkefni sem Atvinnuþróunarfélag Vest-
fjarða er með í gangi gætu skapað tugi starfa á
næstu árum, segir Aðalsteinn, ef vel gengur. Í
kringum rannsóknir á Ísafirði sé að fjölga um
tvö störf, og væntanlega um tvö störf á næsta
ári. Nýjasta dæmið sé opnun Snjóflóðaseturs.
Enginn eftir til að skrá atvinnulausan
Aðalsteinn bendir á að langtímaatvinnuleysi
hafi aukist á Vestfjörðum sem annars staðar og
fólk á miðjum aldri lendi í vandræðum með að fá
vinnu.
„Skýringin á litlu atvinnuleysi er sú að menn
hafa einfaldlega flutt burtu, hafa ekki dvalið
lengi við á stöðunum heldur bara flutt þangað
þar sem eftirspurn hefur verið eftir vinnu. Hér
var hátt vöruverð en það hefur batnað með til-
komu Bónuss og fleiri verslana. Fólk með lág
laun hefur komist betur af. Samsetning í at-
vinnuleysistölum hefur breyst þannig að lang-
tímaatvinnuleysi hefur aukist verulega, það
veldur okkur ákveðnum áhyggjum. Svo er alltaf
eitthvað um fólk sem vill ekki vinna.“
Útlendingum á Vestfjörðum fjölgaði verulega
fyrir nokkrum árum en fjöldi þeirra hefur staðið
í stað síðustu misseri. Frá árinu 2000 hafa um
500 útlendingar verið skráðir til búsetu á Vest-
fjörðum, sem er um 6% allra íbúa á svæðinu. Er
það nokkru hærra hlutfall en á landsvísu, þar
sem útlendingar eru rúm 3% af mannfjölda.
Þannig hafa útlendingar verið rúm 2% íbúa á
Norðurlandi vestra undanfarin ár en reyndar
farið lítilsháttar fjölgandi, voru skráðir 191 í
fyrra samanborið við 169 árið 2000, sem er 13%
fjölgun.
Útlendingar hafa bjargað fiskvinnslunni
Aðalsteinn segir að með erlendu vinnuafli
hafi tekist að manna störfin í frystihúsinu. Út-
lendingar hafi aðlagast vel í samfélögunum,
sumir reyndar flutt suður eftir að hafa áttað sig
betur á þjóðfélaginu og komist inn í tungumálið.
„Fjölmenningarsetrið hefur staðið sig vel í að
sinna erlendum starfsmönnum á Vestfjörðum
- 
 #

. / 01
  !"
#$!% & '$!#!
(   %
) %*!&!$"
+ !% !
,!% !  $!
 &-  "
. !/ !  &! % !% !   &0 &&) 12/!"
"3 "

"

"




"


"




"
"


"
"


"

"

















 &-   *!#%*) !
"
4 & 2)!% !! '5! %#,!% !  $!
 '/! !,!%  !2)! 1 "
)#$ / 1
  
!   
"
"




  









  
!
"














  

#$
$$
%#
$$

.    2
! #
$  
!& .     .
  . 
 
 02
6%  '$!#! '  78
$  !%
 +  #  &&-  
6 %%!$ %0 *! # %#!"
 
%   
!   
" " " " 3" 3"
"  
 
  
3 






" " "
" "
" " 



9
9
9 93 9 9
9

9
9
9 93 9 9
9








93 9 9
9
9 9 9 
3 


(  &
 
3#$

41
(  &
 

!
 41
& '( )
*)+ '( )
, '( )
- ' '( )
 &-  
93 9 9
9
9 9 9 93 9 9
9
9 9 9 
3 


& '( )
*)+ '( )
, '( )
- ' '( )

! #
$  
2)
hverja daga. Ég mæli með því að fólk flytji út á
land.“
Kristín Ásgeirsdóttir,
ræstingakona
á Ísafirði
1. „Breyting hefur orðið
á okkar högum varðandi
fiskvinnsluna og annað. Ég
er fædd og uppalin á Ísa-
firði en margir á mínum
aldri, sem fluttu burtu, eru
sem betur fer að koma aftur. Fólk hefur reynt
að skapa sér önnur atvinnutækifæri en hér hef-
ur verið erfitt að fá húsnæði.“
2. „Það þarf að skapa ný tækifæri, og þá í ein-
hverju öðru en sjávarútvegi. Fólk vill bara ekki
lengur vinna í fiski, því miður. Helst er að út-
lendingar hafi fengist í þau störf. Hér eru marg-
ir möguleikar í ferðaþjónustu sem nýta mætti
betur. Ég finn fyrir meiri bjartsýni hjá fólki.“
Erlingur Sverrisson,
starfsmaður Kaup-
félags V-Hún.,
Hvammstanga
1. „Fyrst og fremst er
það skert þjónusta hér í
Húnaþingi vestra. Fólk
þarf að leita mikið til
Reykjavíkur ef eitthvað er
að. Hér er lítið af hálaunastörfum og það vantar
meiri vinnu fyrir menntað fólk.“
2. „Byggja þarf svæðið upp þannig að fólk
geti verið sjálfbjarga með flesta hluti. Hækka
þarf launin með fjölbreyttari störfum, það er
eins og að tvær þjóðir búi í þessu landi, höf-
uðborgarsvæðið og landsbyggðin. Ég veit um
fólk sem vill snúa aftur heim en getur ekki nýtt
sína menntun hér nema takmarkað.“
Sandra Þorbjörns-
dóttir, eigandi
veitingaskálans í
Víðihlíð í Víðidal,
ásamt syninum
Helga Sigurði
1. „Atvinnuleysi skýrir
fækkunina fyrst og
fremst. Illa gengur í bú-
skapnum og varla nokkur grundvöllur lengur
fyrir bændur að lifa eingöngu á landbúnaði.
Fólk þarf alltaf að vinna í öðrum störfum með.“
2. „Það þarf að fá fjármagn í sveitirnar, ég vil
ekki sjá virkjanir. Hér eru miklir möguleikar í
ferðaþjónustu sem við gætum nýtt betur.“
Guðjón Ragnarsson,
rafvirki hjá
RARIK á Blönduósi
1. „Norðurland vestra hef-
ur orðið út undan hjá stjórn-
völdum. Allt hefur snúist um
Austurland og Akureyri,
áherslurnar hafa verið á öðr-
um svæðum en hér.“
2. „Hér þarf að skapa einhverja nýja at-
vinnustarfsemi. Fólki finnst það hafa orðið út
undan. Þeir sem eru utan við traffíkina eiga erf-
iðara uppdráttar. Gera þarf vegina um byggð-
irnar betri í stað þess að fara með þá upp á há-
lendið.“
Þórunn Bernódusdóttir, leikskólastjóri
á Skagaströnd
1. „Margar skýringar eru
á því og flestar einstaklings-
bundnar. Fyrir það fyrsta
er fjölbreytni í atvinnulífi
ekki nógu mikil hérna á
Skagaströnd, þess vegna
fáum við ekki til baka ungt
fólk sem fer til náms. Marg-
ir vilja koma aftur en við
höfum ekki atvinnu handa
þeim. Það er heldur ekki
mikið af léttri vinnu fyrir fullorðið fólk.“
2. „Auka þarf fjölbreytni í atvinnulífinu, fá
fleiri tækifæri frá opinberum stofnunum til að
sinna skrifstofustörfum og þjónustu. Bæta þarf
samgöngurnar og margt annað en þetta er allt-
af í okkar höndum. Við verðum að ýta á hlutina
og sýna frumkvæði. Heyrast þarf hærra í okk-
ur og við þurfum að vera frekari.“
Íris Baldvinsdóttir,
þroskaþjálfi á Sauðárkróki
1. „Það getur verið svo margt. Eru ekki
margir að fara suður til að mennta sig? Mér
sýnist þetta koma í bylgjum,
fólk kemur og fer. Auðvitað
hafa atvinnumálin eitthvað
með þetta að gera.“
2. „Sýna þarf fram á að
Skagafjörður sé góður stað-
ur til að búa á, með því að
byggja upp skólana og alla
þjónustu. Það þarf að auðvelda fólki að snúa aft-
ur heim þegar það er búið að mennta sig. Ég fór
á sínum tíma suður til að læra og kom aftur, mér
þykir svo vænt um Skagafjörð.“
Gunnar Steingríms-
son, hafnarvörður
á Sauðárkróki
1. „Engin viðbót hefur
komið í atvinnulífinu. Hér
ríkir ákveðið jafnvægi en
það er engin sókn eftir nýj-
um atvinnutækifærum, allt
hjakkar í sama farinu.“
2. „Hér mætti kannski auka vinnsluna á
þeim fiski sem kemur að landi, hann er aðallega
flakaður og frystur og sendur svo burtu. Marg-
ir eru að tala um stóriðju en mér finnst það of
öfgakennt dæmi. Við sjáum bara hvað hefur
gerst á Austfjörðum, þar sem vantar fleiri
hundruð manns til starfa. Við ættum frekar að
huga að smáiðnaði í kringum matvælafram-
leiðslu. Ég vigta tugi tonna af kjöti og fiski sem
fara héðan burtu á degi hverjum. Það mætti
vinna meira úr þessu hráefni á heimaslóð.“
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2004 11