Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.2005, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 15. janúar 2005 | 13
É
g leitaði í ofboði að stað til að
leggja bílnum. Gæsahúðin var
svo mikil að ég gat illa einbeitt
mér að akstrinum. Tónarnir
streymdu. Ég varð að hlusta.
Bara hlusta. Á þessu augnabliki
var allt annað aukaatriði. Djúpur bassinn kall-
aðist á við blýþungan gítarinn. Gamalt galdra-
verk. Ný nálgun. Tíminn stóð í stað.
Til að kynna heimild-
armyndina Some Kind of
Monster sendi rokk-
skrímslið Metallica á liðnu
hausti frá sér geislaplötu
sem innihélt að mestu hljóðritun frá tónleikum á
lítilli knæpu í París sumarið 2003. Sex gamlir
kunningjar í nýjum „lifandi“ búningi. Ég hafði
rétt fest kaup á gripnum í erli dagsins og renndi
honum í raufina á geislaspilaranum í bílnum.
Leper Messiah varð fyrst fyrir valinu. Eitt af
mínum uppáhaldslögum, skal ég segja tón-
verkum. Og þvílíkur þróttur. Þvílík gæði. Ekk-
ert afl í tónlist hefur beislað frumkraftinn með
eins afgerandi hætti og Metallica. Hvorki fyrr
né síðar.
Það er leiðtoginn, James Hetfield, sem ber
höfuðábyrgð á þeirri glímu. Orsök sköpunar
hans er öðrum þræði erfið æska og lífshlaup
sem oft hefur hverfst um togstreitu, sársauka og
reiði. Samt er alltaf von. Það er gömul saga og
ný að göfug list spretti af þjáningu en saman við
breyskleika Hetfields vefst sjaldgæf snilligáfa.
Tónlistin er hans tjáningarform. Jafnvel lífgjafi.
Það er einkenni góðrar tónlistar að hún end-
urholdgast í sífellu, sýnir stöðugt á sér nýjar
hliðar. Þess vegna hefur Metallica lifað, meðan
aðrar forystusveitir þungarokksins á níunda
áratugnum hafa runnið í stein eða dáið drottni
sínum. Það er eðlilegt – hljómsveitin á erindi.
Sama hvort efnið er gamalt eða nýtt, það er sí-
kvikt. Sætir ítrekað tíðindum.
Mögulega staðfestir engin afurð sveitarinnar
þetta betur en platan sem hýsti Leper Messiah í
upphafi, Master of Puppets. Í næsta mánuði
verða nítján ár liðin frá því hún kom út. Að
hugsa sér. Annars er sú staðreynd ekkert nema
orð á blaði – „Master“ er fyrir margt löngu orð-
in tímalaust verk.
Á fyrstu plötunum tveimur, Kill ’em All og
Ride the Lightning, ruddi Metallica brautina
fyrir nýja tegund af rokki, „thrash-metal“, áður
óþekkta vídd í tónheimum, þar sem hljóðfærin
töluðu enga tæpitungu. Þó þessi bernskuverk
innihaldi marga gersemi má fullyrða að sveitin
hafi ekki fullmótað stíl sinn fyrr en á þriðju plöt-
unni, téðri Master of Puppets. Þar er hvergi
veikan blett að finna. Keyrslan er kannski ívið
minni en áður en þunginn þeim mun meiri. Lífs-
reynslan segir til sín. Leitt að skífan skyldi
verða síðasta framlag bassaleikarans í hljóðveri.
Cliff Burton lést með voveiflegum hætti í bíl-
slysi síðar sama ár, 24 ára að aldri.
Þó „Master“ sé þroskaðra verk en fyrstu plöt-
urnar tvær er hún römmuð inn af æskuþrótti –
spartverskri spennu. Upphafslagið, Battery, og
lokalagið, Damage, Inc., vekja hjá manni unaðs-
legar kenndir – allir vegir eru færir. Það er ljúft
að berja sér á brjóst.
Titillagið er líklega ein þekktasta smíð sveit-
arinnar frá upphafi – þemasöngur milljóna.
Þarna eru líka hægari og dýpri tónpælingar,
The Thing That Should Not Be, Welcome Home
(Sanitarium) og Orion, þar sem Hetfield gefur
raddböndunum næði.
Það gildir í raun einu hvar borið er niður. Öll
lögin átta hafa vigt. Þunga vigt. Sem eykst með
árunum.
Ævarandi endurholdgun
Poppklassík
Eftir Orra Pál
Ormarsson
orri@mbl.is
P
latan The College Dropout með
bandaríska rapparanum Kanye
West þykir vera með bestu plöt-
um síðasta árs og fór hátt á mörg-
um árslistum. Hérlendis hefur
nafn hans ekki heyrst mikið en
full ástæða er til að það breytist. West er til-
nefndur til tíu Grammy-verðlauna í ár, fleiri en
nokkur annar listamaður. Hann er m.a. til-
nefndur fyrir plötu ársins
og lögin „Jesus Walks“,
„Slow Jams“, „All Falls
Down“ og „Through the
Wire“ og ekki slæmur árangur að fá fjögur lög
tilnefnd af einni og sömu plötunni. Tilnefning-
arnar bera því vitni að West spratt ekki uppúr
engu því hann hefur lengi starfað sem upp-
tökustjóri og er einnig tilnefndur fyrir samvinnu
sína við Aliciu Keys. Platan hennar Diary of
Alicia Keys er tilnefnd sem plata ársins og hann
fær líka tilnefningu fyrir að vera meðhöfundur
lagsins „You Don’t Know My Name“.
Rokseldist frá upphafi
The College Dropout hefur selst í margfaldri
platínusölu og hefur árið því verið magnað hjá
þessum 27 ára gamla listamanni. Platan fór
beint í annað sætið þegar hún kom út í febrúar
á síðasta ári, á eftir Noruh Jones, og seldust
443.000 eintök strax í fyrstu vikunni. West hefur
framleitt smelli frá því árið 2001 sem upp-
tökustjóri hjá fyrrnefndri Aliciu Keys, Jay-Z,
Ludacris og fleirum. Þeir tveir síðastnefndu
koma einmitt við sögu á plötunni en aðrir gestir
eru m.a. Jamie Foxx, Twista, Mos Def og
Drengjakórinn í Harlem.
West fæddist í Atlanta 8. júní árið 1977 og
ólst upp í miðstéttarfjölskyldu í Chicago, sem
samanstóð aðeins af honum og mömmu hans,
Dondu, sem er prófessor í ensku við Ríkishá-
skólann í Chicago. Hann var aðeins rúmlega tví-
tugur þegar hann seldi fyrsta taktinn til Jer-
maine Dupri þó frekari velgengni hafi látið
standa á sér. Frumraun West sem rappara er
gefin út af Roc-A-Fella enda hefur hann unnið
mikið fyrir þessa útgáfu mógúlsins Damons
Dash og fékk plötusamning þar árið 2002.
Fæstum upptökustjórum heppnast að taka
þetta skref frá tökkunum að hljóðnemanum og
þykir West jafnvel slá Pharrell Williams
(N.E.R.D.) við.
The College Dropout sker sig úr hefðbundnu
landslagi hipphoppsins, ekki síst vegna umfjöll-
unarefnisins. Hann er ekki í venjubundnum
textum um kynlíf, peninga og ofbeldi eins og svo
margir aðrir. Hann segir sjálfur í laginu „Fa-
mily Business“: „A creative way to rhyme
without nines and guns / Keep your nose out
the sky keep your heart with God“.
Lífshættulegt slys hefur mótað West en þó er
það ekki skotárás eins og hjá 50 Cent. Hann
lenti í bílslysi þegar hann var að keyra aftur á
hótel sitt eftir upptökur í Los Angeles í október
2002. Andlit rapparans var næstum óþekkj-
anlegt eftir slysið, bólgið og marið en hann
brákaðist á kjálka á þremur stöðum. Reyndist
nauðsynlegt að sauma saman kjálkann á honum
með vírum. Í þessu ástandi samdi hann lagið
„Through the Wire“ en það inniheldur brot úr
laginu „Through the Fire“ með Chaka Khan.
Eitt aðalsmerki West er einmitt að „sampla“
snilldarlega úr öðrum lögum og gera eitthvað
nýtt úr.
Í textanum við lagið lýsir hann því sem hann
gekk í gegnum eftir slysið á persónulegan hátt.
Hann kann líka að gantast með það: „My dogs
couldn’t tell if I / Look like Tom Cruise in Van-
illa Sky“. Hann þakkar Guði fyrir að hann er á
lífi og segist hafa komið sterkari útúr þessu eins
og endurspeglast í lokalínum textans: „But I’m
a champion so I turned tragedy to triumph /
Make music that’s fire, spit my soul
through the wire.“
Textar West eru persónulegir og
með góðum skammti af kaldhæðni og
húmor og hann lítur öðruvísi út í
bangsapeysunum sínum heldur en
hefðbundinn stjörnurappari. Framan
á plötuumslaginu er hann í bangsa-
búningi en er ekki að hampa sjálfum
sér og skartgripum sínum.
Þrátt fyrir þetta er hann ekki
ósnertur af „blingi“ því að hætti Roc-
A-Fella ber hann keðju um hálsinn
og hefur sérstakan áhuga á franska
tískuhúsinu Louis Vuitton. Það sést
m.a. í myndböndum hans og heyrist í
laginu „Last Call“: „I’m Kon the
Louis Vuitton Don / Bought my mom
a purse now she Louis Vuitton
mom“. Hann er sumsé ekki ósnertur
af veraldlegum gæðum en man samt
eftir því að vera góður við móður
sína. Taskan er ekki það eina sem
hann hefur keypt handa mömmu
sinni því á síðasta ári gaf hann henni
Mercedes Benz CLK500 og hús í
Los Angeles.
Að hætti Roc-A-Fella eru nokkrir
mismunandi bolir til sölu á vef Ka-
nye West og kemur lukkudýrið,
bangsinn góði, við sögu á nokkrum
girnilegum bolum.
Drekkur koníak í kók
Þess má geta að West er ekkert sér-
staklega hrifinn af uppáhalds drykk
margra rappara, Cristal-kampavíni.
Hann kýs frekar að drekka Hennessy í kók, sem
minnir óneitanlega á Ringo Starr um árið í Atla-
vík.
The College Dropout er metnaðarfull plata
enda setti West markið hátt. Hann segist hafa
hlustað á bestu plöturnar til að vita hvernig
þessi fyrsta plata stæðist samanburðinn. Hann
hefur lýst því yfir að hann hafi áreiðanlega
hlustað á The Miseducation of Lauryn Hill þús-
und sinnum á meðan á gerð plötunnar stóð.
Platan stenst samanburð við margar góðar hipp
hopp-plötur og fær The College Dropout alls
enga falleinkunn enda er Kanye West vel skól-
aður í hipp hopp-fræðum.
Hver skyldi að mati West vera besta plata
ársins sem er að líða (fyrir utan hans eigin)? Jú,
það er engin önnur en Franz Ferdinand með
skosku rokkurunum í Franz Ferdinand. Kemur
e.t.v einhverjum hörðum hipphopp-hundum á
óvart en er réttilega ein af bestu plötu ársins.
West fannst hann svikinn þegar hann fékk
engin verðlaun á AMA-verðlaunahátíðinni. Það
bætir það e.t.v. upp að hann fékk fern verðlaun
á Billboard-verðlaunahátíðinni. Svo á eftir að
koma í ljós hvort hann hreinsar út á Grammy-
verðlaunahátíðinni, sem haldin verður 13. febr-
úar.
Lukkudýrið Kanye West
Upptökustjórinn Kanye West skipti um hlutverk
á þessu ári og gerðist rappari með góðum
árangri. Hann hefur samið takta fyrir þá bestu í
bransanum og tekst ekki verr upp fyrir sjálfan
sig. Platan The College Dropout þykir vera með
þeim bestu á árinu sem er að líða en West er til-
nefndur til tíu Grammy-verðlauna.
Eftir Ingu Rún
Sigurðardóttur
ingarun@mbl.is
Kanye West Hann er ekki feiminn við að leita innávið í textum
sínum þótt þeir einkennist líka af húmor og kaldhæðni.
Þegar rokksveitin Deftones fráSacramento í Bandaríkjunum
vildi skipta um gír og brjóta niður
nýja veggi, þá leitaði hún til náung-
ans sem átti þátt í að reisa þann
frægasta í rokksögunni. Upp-
tökustjórinn gamalreyndi Bob Ezr-
in, sem m.a.
stýrði upptökum
á plötu Pink
Floyd The Wall,
vinnur nú með Deftones að gerð
fimmtu plötu sveitarinnar. Fram til
þessa hefur Terry Date stjórnað
upptökum á plötum sveitarinnar, en
hann hafði verið í miklu dálæti hjá
þeim vegna vinnu sinnar með Pant-
era.
„Breytinga var þörf,“ segir
trommarinn Abe Cunningham. „Og
það var nákvæmlega það sem gerð-
ist, því Bob notar allt aðrar aðferðir
og hefur snúið okkur gjörsamlega á
hvolf. Hann er með svipuna á okkur.
Bob hefur komið að mörgum
mögnuðum plötum – Pink Floyd er
ein af mínum uppáhaldssveitum – og
hann hefur unnið með svo mörgu
ólíku fólki.“
Upptökur með Ezrin, sem einnig
hefur unnið með Lou Reed, Alice
Cooper og Kiss, hófust í nóvember í
hljóðveri upptökustjórans í Con-
necticut. Chino Moreno söngvari
lýsti nýja efninu þannig síðastliðið
haust að það væri „frekar í ætt við
Rush en Tool“. Hefur einnig verið
fleygt það sé líkara hinni „prog“-
kenndu White Pony frá 2000 en
Deftones frá 2003 sem þótti marka
afturhvarf til hrárri upphafsáranna.
Cunningham segir nýju lögin flókin
og kaflaskipt. „Eitt laganna er meira
að segja með fimm taktbreytingum.“
Gert er ráð fyrir að nýja Def-
tones-platan komi út með sumrinu
en stuttu áður, eða í maí kemur út
önnur plata á vegum Moreno og
hliðarverkefnis hans Team Sleep.
  
Elbow frá Manchester í Englandivinnur nú að sinni þriðju plötu.
Sveitin ákvað að taka hana upp á
heimaslóðum og hafa hana líkari
fyrstu plötunni en þeirri síðustu sem
hét Cast of Thousand og var íburð-
armikil og metnaðarfull í meira lagi.
Sveitin stjórnar sjálf upptökum á
nýju plötunni og segir reynsluna
vera mun ánægjulegri en gerð síð-
ustu plötu sem hafi verið erfið í alla
staði. Lögin á nýju plötunni voru öll
samin á tónleikaferð og þá þegar var
ákveðið að gera plötuna án allra ut-
anaðkomandi áhrifa eða afskipta.
  
Bræðurnir Chris og Rich Rob-inson hafa ákveðið að end-
urreisa Black Crowes og halda fimm
tónleika í New
York í mars.
Bræðurnir
höfðu verið að
þreifa fyrir sér
sem sóló-
listamenn eftir að
sveitin var form-
lega leyst upp ár-
ið 2002. Báðir
gáfu út sólóplötur
sem vöktu litla
sem enga athygli. The Black Crowes
sló í gegn með fyrstu plötu sinni
Shake Your Moneymaker 1990 og
jók enn vinsældir sínar með The
Southern Harmony and Musical
Companion sem kom út tveimur ár-
um síðar. Fjórar plötur fylgdu eftir
það en vöktu minni athygli.
Erlend
tónlist
Hljómsveitin Deftones
Breska hljómsveitin Elbow.
Chris Robinson