Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.2005, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 15. janúar 2005 | 15
Kvikmyndir
Borgarbíó, Akureyri:
Finding Neverland
TAXI
Í takt við tímann
(SV)
Háskólabíó
A very long engagement.
National Treasure
The Incredibles
(HL)
Ocean’s Twelve
(SV)
Bridget Jones – The edge of
reason


 (HJ)
Laugarásbíó
A series of unfortunate
events
Oldboy



 (HJ)
Blade Trinity

 (SV)
Í takt við tímann
(SV)
Búi og Símon – Leiðin til
Gayu

 (SV)
Regnboginn
Finding Neverland
Í takt við tímann
(SV)
TAXI
SAW


 (SV)
Sambíóin Reykjavík,
Keflavík, Akureyri
A series of unfortunate
events
National Treasure
Alfie
Blade Trinity

 (SV)
Ocean’s Twelve
(SV)
The Polar Express
(HJ)
The Incredibles
(HL)
Smárabíó
Finding Neverland
TAXI
Í takt við tímann
(SV)
Paparazzi
Búi og Símon – Leiðin til
Gayu

 (SV)
Myndlist
Anddyri Suðurlandsbrautar
4: Rafn Sigurbjörnsson –
Fjölskyldan. Tíu olíumálverk.
Árbæjarsafn: Í hlutanna eðli
– stefnumót lista og minja.
Til 5. júní.
Gallerí 101: Egill Sæbjörns-
son – Herra Píanó & Frú
Haugur. Til 29. jan.
Gallerí Banananas: Baldur
Björnsson – Hefur þú kynnst
geðveiki? Til 22. jan.
Gallerí Dvergur: Sigga
Björg Sigurðardóttir – Lapp-
ir, línudans og fórnarlamb í
gulri peysu. Til 23. jan.
Gallerí i8: Finnur Arnar
sýnir til 26. feb.
Gallerí Sævars Karls: Hulda
Vilhjálmsdóttir – Hver bank-
ar á hurðina? Kannski barnið
í landslaginu?
Gerðuberg: Þetta vilja börn-
in sjá! – Myndskreytingar úr
íslenskum barnabókum sem
gefnar hafa verið út á árinu.
Sýndar eru myndir úr nær
fjörutíu bókum eftir tuttugu
og sjö myndskreyta. Þýska
listakonan Rosemary Trockel
sýnir til 27. feb.
Hafnarborg: Rafmagn í 100
ár – sýning í tilefni af 100
ára afmæli fyrstu almenn-
ingsrafveitunnar. Svart á
hvítu, þrívíð verk, málverk,
teikningar og grafík eftir ís-
lenska og erlenda listamenn í
Sverrissal og Apóteki. Sig-
rún Guðmundsdóttir er
myndhöggvari janúarmán-
aðar.
Hólmaröst: Jón Ingi Sig-
urmundsson – olíu- og vatns-
litamyndir.
Hrafnista Hafnarfirði: Sig-
urbjörn Kristinsson mynd-
listarmaður sýnir málverk og
tússmyndir í Menningarsal.
Hönnunarsafn Íslands,
Garðatorgi: Sænskt listgler,
þjóðargjöf.
Iðntæknistofnun: Nýsköpun
í ný sköpun. Átta listamenn
úr Klink og Bank.
Kaffi Espresso: Guðrún
Eggertsdóttir – skúlptúrar
og myndir.
Kaffi Sólon: Sigríður Valdi-
marsdóttir – Snjókorn.
Kling og Bang gallerí:
Heimir Björgúlfsson – Alca
torda vs. rest. Til 30. jan.
Kubburinn – LHÍ: Þóra
Gunnarsdóttir sýnir verk sín.
Kunstraum Wohnraum: Alda
Sigurðardóttir, Landslags-
verk. Til 28. jan.
Listasafn Akureyrar: Ashk-
an Sahihi – Stríðsmenn
hjartans. Stendur til 6. mars.
Listasafn ASÍ: Valgerður
Guðlaugsdóttir – Á skurð-
arborði Augans. Stendur til
6. feb.
Listasafn Íslands: Ný íslensk
myndlist, Um veruleikann,
manninn og ímyndina. Lýkur
um helgina.
Listasafn Kópavogs – Gerð-
arsafn: Elías B. Halldórsson
og Birgir Snæbjörn Birg-
isson.
Listasafn Reykjavíkur –
Ásmundarsafn: Maðurinn og
efnið. Yfirlitssýning. Til
2006.
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús: Erró, Víðáttur.
Bjargey Ólafsdóttir, Brian
Griffin og Þórður Ben
Sveinsson 27. feb. 2005.
Listasafn Reykjavíkur, Kjar-
valsstaðir: Textíllist 2004 –
Alþjóðleg textílsýning. Kjar-
val í Kjarvalssal.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur:
Fyrir og eftir. Til 6. febrúar.
Náttúrugripasafnið Hlemmi:
Tuttugu og sex mynd-
listarnemar sýna.
Nýlistasafnið: Hlynur Helga-
son – Gengið niður Klapp-
arstíg. Ævintýralegir fem-
inistar – Carnal Knowledge.
Stendur til 30. jan.
Safn: Birgir Andrésson –
Sýning. Til 23. jan. Yun Fei
Ji – „Boxers“. Til 9. jan. Op-
ið mið.–fös. 14–18 og lau.–
sun. 14–17.
Safn Ásgríms Jónssonar:
Þjóðsagnamyndir Ásgríms
Jónssonar.
Thorvaldsen: Kristín
Tryggvadóttir – Leikur að
steinum. Til 19. feb.
Þjóðminjasafnið: Hér stóð
bær … og Átján vóru synir
mínir í Álfheimum. – Ljós-
myndasýningar.
Leiklist
Borgarleikhúsið: Híbýli
vindanna, lau, sun. Lína
Langsokkur, sun. Belgíska
Kongó, sun.
Leikfélag Akureyrar:
Óliver!, sun.
Loftkastalinn: Eldað með
Elvis, lau. Martröð á jóla-
nótt, sun.
FERILSKRÁ einleikarans á Há-
degistónleikum TG á fimmtudag
var með þeim lítillátari sem sézt
hafa hér um slóðir. Hún minnti
mann óbeint á sjálfsminning-
argrein H. G. Wells um „orðmarg-
an viðvaning sem varð fljótt
gleymsku að bráð“ (en rættist ekki
sem kunnugt er). Ef marka má
ónefndan ferilskrárhöfund, kvað pí-
anistinn hafa reynt flest annað en
að æfa sig, og í ávarpi skólastjóra
á sama ritvangi var beinlínis tekið
fram að Gunnlaugur Þór Briem
væri „fulltrúi þeirra nemenda sem
ekki [leturbr. mín] hafa gert tónlist
að ævistarfi“.
En þó að þannig virtist lagzt á
eitt um að skrúfa væntingar niður
úr öllu valdi, er skemmst frá því að
segja að afsökunartónninn reyndist
að mestu óþarfur. Sömuleiðis hlutu
áheyrendur að taka æfingarleysinu
með saltkorni. Því þó að vissulega
mætti heyra ákveðin merki um
takmarkaða sviðsreynslu, bar
áhugaspilamennska Gunnlaugs vott
um óvenjulegt tónnæmi og leik-
færni sem slöguðu á köflum upp í
túlkun atvinnumanns.
Aría Bachs úr Goldbergtilbrigð-
unum var fyrst, og kom satt að
segja flatt upp á mann hvað hún
var vel og syngjandi mótuð. Allem-
andan úr 1. frönsku svítunni var
lausari í reipum, en Chopin Nokt-
úrnan í e (Op. posth.) náði ágætu
flæði. Fræga etýðu Skrjabins nr. 1
í cís Op. 2 vantaði ekki kraftinn, en
kannski skriðþungann, og kom það,
ásamt stundum fullbröttum styrk-
brigðum í síðari atriðum, einna
helzt upp um sviðsreynsluleysið.
Rúmbuskotin Tokkata Katsjat-
úríans var tekin með ungæðislegri
áhættu en slapp samt furðuvel fyr-
ir horn; Lírukassi (Leierkasten),
örstykki Sjostakovitsjar, komst þó
síður frá sambærilegu áhlaupi.
Arabeska Debussys nr. 1 hljómaði
hins vegar mjög fallega, og Hum-
alfluga Rimskys suðaði hressilega
á nærri ofvirku yfirtempói. Loks
var klykkt út með ’Round Mid-
night, dreymandi djassballöðu The-
loniusar Monk, er þrátt fyrir vott
af óeirð og aðeins of litla sveiflu
sveif um loft með ljóðrænum
þokka.
Umfram
vænt-
ingar
TÓNLIST
Tónlistarskóli Garðabæjar
Verk eftir Bach, Chopin, Skrjabin,
Katsjatúrían, Sjostakovitsj, Debussy,
Rimskíj-Korsakoff og Thelonius Monk.
Gunnlaugur Þór Briem píanó. Fimmtu-
daginn 13. janúar kl. 12:15.
Píanótónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
EFNISSKRÁIN á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitar Íslands á fimmtu-
dagskvöldið var sérstæð; San Franc-
isco Polyphony eftir György Ligeti
og sjaldheyrð útgáfa Sjö síðustu orða
Krists á krossinum eftir Haydn. Að
blanda þessum tveimur verkum sam-
an var einkennilegt; þau eru ekki
einu sinni andstæður heldur tilheyra
algerlega óskyldum heimum. Hefði
ekki mátt hugsa þetta aðeins betur
og hafa eitthvað meira viðeigandi
með Ligeti – eða með Haydn? Auð-
vitað er allt í lagi að hafa nútíma-
tónlist með klassískri tónlist, en ég
er samt þeirrar skoðunar að það
þurfi að vera heildarmynd á tón-
leikum ef þeir eiga að standa undir
nafni.
Ástæðan fyrir því hversu hljóm-
sveitarútgáfan á tónsmíð Haydns er
sjaldan flutt er að hún er býsna ein-
hæf. Verkið er í klassískum, fyr-
irsjáanlegum heiðríkjustíl, langir
kaflarnir eru sjö talsins án þess að
nokkurs staðar sé sungið; útkoman
er langdregin og nær illa að skapa
þau áhrif sem frásögn af krossfest-
ingu Krists hlýtur að vekja hjá
sanntrúuðum.
Af þessum ástæðum var upplestur
Passíusálma Hallgríms Péturssonar
undarlega óviðeigandi þótt hann hafi
verið rökréttur í sjálfu sér og gædd-
ur viðeigandi and-
akt. Vissulega
fjalla bæði lista-
verkin um það
sama, en það er
miklu meiri kvöl í
sálmum Hall-
gríms. Að hlýða á
Haydn á eftir
hverju erindi
þurrkaði út inntak
sálmanna; það var eins og verið væri
að sprauta mann niður aftur og aftur.
Þrátt fyrir þetta er tónsmíðin fal-
leg í sjálfu sér, hún samsvarar sér
prýðilega og laglínurnar eru hug-
ljúfar. Auk þess var hún ákaflega vel
flutt af hljómsveitinni; strengjaleik-
urinn var yfirleitt hreinn og samtaka
og aðrir hljóðfæraleikarar voru pott-
þéttir á sínu.
Túlkun stjórn-
andans Ilan Volk-
ov var fyllilega í
anda tónskáldsins
en reyndar var
heildarhljómurinn
óþarflega skær,
dýpri raddir voru
heldur hæverskar
sem dró enn frek-
ar úr öllu dramanu. Kannski hljóm-
aði verkið þó bara svona þar sem ég
sat, en það var vinstra megin á sjötta
bekk.
Eins og áður sagði var tónsmíð
Ligetis af allt öðrum toga. Tónmálið
var óreiðukennt en að sama skapi
snilldarlega skipulagt og var unaður
að fylgjast með hvernig verkið
hreyfði sig á milli ólíkra hljóð-
færahópa undir öruggri stjórn
Volkovs. Tæknilega séð var flutning-
urinn frábær; hann var samstilltur
og agaður en einnig kraftmikill. Út-
koman var draumkennd stemning
sem ekki verður lýst með orðum; hví-
líkt ferðalag!
Þess má geta að Ligeti var fastur
gestur í kvikmyndum Stanley
Kubrik; heyra má verk hans í The
Shining, Eyes Wide Shut, 2001 A
Space Oddyssey og sjálfsagt fleirum.
Verk hans eru sérkennilega bein-
skeytt og skapa stemningu sem mað-
ur upplifir hvergi annars staðar.
Hvernig væri að fá meiri Ligeti á
tónleikum Sinfóníunnar á næsta ári?
Ferðalag um óreiðuna
Jónas Sen
TÓNLIST
Háskólabíó
Sinfóníuhljómsveit Íslands flutti verk eft-
ir Ligeti og Haydn undir stjórn Ilan Volk-
ov. Pétur Gunnarsson las úr Pass-
íusálmum Hallgríms Péturssonar.
Fimmtudagur 13. janúar.
Sinfóníutónleikar
Morgunblaðið/Árni Torfason
Pétur Gunnarsson og Sinfóníuhljómsveit Íslands „Af þessum ástæðum var upplestur Passíusálma Hallgríms Péturssonar
undarlega óviðeigandi þótt hann hafi verið rökréttur í sjálfu sér og gæddur viðeigandi andakt.“
Joseph Haydn György Ligeti
RITIÐ Frá Bjargtöngum að Djúpi
flytur að vanda margvíslegt fróðleiks-
efni. Ari Ívarsson frá Melanesi, sem
orðinn er góðkunningi lesenda vest-
firskra rita, á hér tvær góðar ritgerð-
ir. Sú fyrri fjallar um brúnkolanám á
Rauðasandi og í Arnarfirði á fyrri
stríðsárum. Það er merk heim-
ildagrein um starfsemi sem nú er lík-
lega flestum gleymd. Hin greinin seg-
ir frá móupptekt í Melanesi. Þar
þykir mér hafa verið mikill mór, ell-
efu stungur auk ruðnings. Ari lýsir
þessari starfsemi glögglega. Enn
kemur Rauðasandurinn við sögu í
fróðlegum frásögnum Eyjólfs Sveins-
sonar á Lambavatni. Hann á hérna
fróðlega smáþætti um sjósókn og
fuglaveiði. Hafliði Magnússon, sem
margt hefur skrifað í þessi rit, greinir
hér frá menningarlífi við Arnarfjörð,
einkum um leiklistarlíf á Bíldudal.
Hann er einnig með nokkurn bálk af
gamansögum. Þriðji hluti úr dag-
bókum Aðalsteins á Laugabóli er hér
einnig. Þá segir af vegagerð í Mos-
vallahreppi, sem mér virðist hafa ver-
ið allglæfraleg á köflum. Úr Naut-
eyrarhreppi er frásögn Guðvarðar
Jónssonar. Þar segir einkum frá
Steindóri Helgasyni á Kirkjubóli,
merkum bónda. Heftinu lýkur svo
með minningabrotum Kjartans
Theophilusar Ólafsson úr Aðalvík.
Það er fróðlegur þáttur en nokkuð
strembinn fyrir ókunnuga. Mikið er
af myndum í þessu ágæta riti eins og
venjulega og eru þær allar sögulegs
eðlis.
Ritið litla, en snotra, Mannlíf og
saga fyrir vestan, kemur nú út í
fimmtánda sinn og er það því orðið
hið myndarlegasta ritsafn, sem flytur
margvíslegan fróðleik.
Að þessu sinni segir háaldraður
Hornstrendingur, Arnór Stígsson,
frá uppvexti sínum og mannlífi í
Hornvík á síðustu árum mannvistar
þar. Það er góð og gagnleg frásögn.
Þá er hér alllöng ritgerð eftir séra
Ágúst Sigurðsson um dótturbörn
séra Jóns Þorlákssonar, skálds á
Bægisá. Systkin tvö, Ágústa og Jón
Eyjólfsbörn settust að í Aðalvík á
Ströndum. Þar varð Jón prestur alla
sína preststíð. Frá þeim og lífi í Að-
alvíkursveit á nítjándu öld segir í
greininni. Hún er einkar fróðleg, en
hinn tyrfni stíll séra Ágústs er mér
ekki alveg að skapi. Sitthvað er hér
fleira smálegt í þessu riti og ekki
vantar gamansögurnar frekar en
endranær né heldur gamlar myndir.
Þar ber hæst ljósmyndir úr vega-
vinnu þar vestra, en þær myndir eru
úr safni Lýðs Jónssonar, sem lengi
var yfirverkstjóri Vegagerðar rík-
isins á Vestfjörðum. Þó að þær mynd-
ir og aðrar gamlar myndir, sjálfsagt
teknar á einfaldar myndavélar og af
áhugamönnum, geti virst sem smæl-
ingjar hjá hinum miklu glæsimynd-
um nútímans, eru þær engu að síður
afar gagnlegar sögulega séð og segja
mikla sögu. Þökk sé ritstjóranum fyr-
ir að leggja rækt við söfnun og birt-
ingu slíkra mynda.
Fróðleikur að vestan
Sigurjón Björnsson
BÆKUR
Þjóðlegur fróðleikur
Frá Bjargtöngum að Djúpi VII. ár.
Ritstj.: Hallgrímur Sveinsson
Útg.: Vestfirska forlagið,
Hrafnseyri, 2004, 163 bls.
Mannlíf og saga fyrir vestan
Vestfirskur fróðleikur gamall
og nýr, 15. hefti
Ritstj.: Hallgrímur Sveinsson
Vestfirska forlagið,
Hrafnseyri, 2004, 80 bls.