Fréttablaðið - 05.03.2005, Qupperneq 14

LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Einar Oddur Kristjánsson alþingis-
maður gekk af þeirri hugmynd
dauðri á fundi Varðbergs og Sam-
taka um vestræna samvinnu á
þriðjudaginn, að Ísland keppti að
því að öðlast sæti í Öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna kjörtímabilið
2008-2010.
Í fundarboði höfðu þessi samtök
talið spurninguna um framboð Ís-
lands til Öryggisráðsins brenna á
allra vörum. Áhuginn reyndist þó
ekki meiri en svo að einungis 30-40
manns sóttu fundinn og hlýddu þar
á boðskap ekki minni manna, auk
Einars, en Jónínu Bjartmarz og
Steingríms J. Sigfússonar, en bæði
eiga þau sæti í utanríkismálanefnd
þingsins.
Framsögumenn reifuðu í ræðum
sínum aðdragandann að þessu
framboði. Undirbúningur var haf-
inn strax á árinu 1998. Í ræðu sinni
á Allsherjarþingi SÞ 2002 kvað
Halldór Ásgrímsson svo upp úr með
það að Íslendingar stefndu að þessu
markmiði. Þá var ekkert ljóst um
mótframboð. Síðan tilkynntu Aust-
urríkismenn um framboð sitt og var
þá ljóst, að ekki hrepptu Íslending-
ar sætið baráttulaust. Enn síðar
bættust svo Tyrkir í þennan hóp og
mátti þá öllum vera ljóst að á bratt-
ann yrði að sækja.
Rök Einars Odds voru skýr og
kvað hann þau vera þau sömu og
hann hefði flutt í umræðum um af-
greiðslu fjárlaga síðastliðið haust.
Tyrkir eru núna í þeirri stöðu að
fyrir liggur umsókn þeirra um inn-
göngu í Evrópubandalagið og mæta
þar talsverðri andstöðu, enda
stjórnkerfi þeirra að mörgu leyti
ábótavant til þess að þeir geti með
réttu gert tilkall til að komast í
klúbb hinna vestrænu þjóða. Hins
vegar lofa þeir bót og betrun og eru
tilbúnir að ganga langt í breyting-
um til þess að vinna til aðildar. Um
þetta er nær alger pólitísk samstaða
heimafyrir. Rök þeirra sem veita
vilja þeim inngöngu í EB eru þau, að
þeir gegni nú mögulegu lykilhlut-
verki í nálgun hins vestræna heims
að múslimaheiminum. Með stórt og
öflugt múslimaríki innan sinna
vébanda færi EB umheiminum
sönnur á, að ekki er verið að stofna
klúbb kristinna þjóða sem stefnt sé
gegn múslimum og arabaheiminum
sérstaklega. Það mun þó bersýni-
lega taka langan tíma fyrir Tyrki að
vinna til fullrar aðildar að EB. Í
millitíðinni gæti EB áunnið sér
traust þeirra með stuðningi við
framboð þeirra til öryggisráðsins.
Allt benti þannig til að Evrópuríkin
mundu ganga framhjá aðildarríki
sínu, Austurríki, og styðja Tyrki í
þessu efni. Eftir sæti Ísland með
stuðning Norðurlandaþjóðanna og
mögulega engra annarra, þegar upp
er staðið.
Einar færði svo rök að því, að
kosningabarátta fyrir þessu sæti
mundi kosta hátt í milljarð króna,
sem væri sama sem hent út um
gluggann. Við þessar gerbreyttu að-
stæður ættu menn því að hafa vit á
því að endurskoða afstöðu sína og
draga í land og hverfa frá upphaf-
legum áformum. Nóg væri við slíka
peningaupphæð að gera bæði heima
og erlendis.
Við þetta má bæta, að Morgun-
blaðið tók nýlega að tvístíga í mál-
inu. Það benti réttilega á að í al-
þjóðasamskiptum eru engir hádeg-
isverðir ókeypis. Í baráttu fyrir
þessu sæti væri hætt við að Ísland
yrði að gera málamiðlanir við ýmis
ríki og heita þeim stuðningi við mál,
sem Íslendingum væru lítt hugnan-
leg. Má raunar segja að sá ferill sé
þegar hafinn með því að taka upp
diplómatísk tengsl við óþverraríki,
sem við höfum hingað til getað snið-
gengið.
Enn má bæta því við að fram
kom á fundinum, að fyrir þetta
tveggja ára kjörtímabil í Öryggis-
ráðinu yrði að fjölga í starfsliði
fastafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu
þjóðunum með skipan að minnsta
kosti sjö sérfræðinga um alþjóða-
mál, auk þess sem efla þyrfti kunn-
áttu utanríkisins hér heima. Hvað
yrði svo um þetta starfslið að
tveggja ára kjörtímabilinu loknu.
Dettur einhverjum í hug annað
en þeir sætu áfram sem fastast í
embættum ævina út?
Fyrir mörgum lítur þetta fram-
boð aðeins út sem lævísleg tilraun
til sjálfvirkrar útþenslu utanríkis-
ráðuneytisins, sem blés raunar út
eins og belgur þegar líða tók á emb-
ættistíma Halldórs Ásgrímssonar.
Auk þess sem sjálfsagt væri að taka
upp diplómatísk tengsl við öll aðild-
arríki SÞ þyrftum við að lágmarki
að koma okkur upp sendiráðum í
öllum heimsálfum. Einnig að sýna í
verki fram á vinsamleg samskipti
við helstu trúar- og menningar-
blokkirnar innan Sameinuðu þjóð-
anna. Þannig gæti þetta framboð
virkað sem óútfyllt ávísun á stór-
aukin umsvif utanríkiráðuneytisins
með tilheyrandi mannaráðningum
til verkefnalausra sendiráða.
Þessi framboðshugmynd var
ærið vafasöm frá upphafi. Auk
þeirra raka sem hér hafa verið upp-
talin, eigum við ekki að sækjast
eftir að koma okkur í þá aðstöðu á
alþjóðavettvangi að þurfa annað-
hvort að sýna algera hollustu við
Bandaríkin eða snúast gegn þeim í
einstökum málum. Eftir framboð
Tyrkja er hugmyndin beinlínis fá-
ránleg. Þvert á móti ættum við nú
að snúa við blaðinu og vinna okkur
inn prik meðal múslimaþjóðanna
með því að lýsa yfir stuðningi við
framboð Tyrkja. Það væri verðugt
verkefni fyrir nýbakaðan utanríkis-
ráðherra. ■
G etur verið að launajöfnuður á Íslandi hafi lítið sem ekkertbreyst undanfarin ár þrátt fyrir augljós merki um stór-aukinn kaupmátt þeirra hæstlaunuðustu í samfélaginu?
Við sjáum birtingarmynd um þessi auknu fjárráð allt í kringum
okkur; til dæmis alla dýru bílana í umferðinni og svo þykir það
varla lengur tiltökumál þegar einbýlishús losar 50 milljónirnar.
Hannes G. Sigurðsson, hagfræðingur Samtaka atvinnulífsins,
skrifaði grein í Fréttablaðið í gær þar sem hann heldur því
einmitt fram að engin innistæða sé fyrir fullyrðingum um vax-
andi ójöfnuð á Íslandi þegar litið sé til langs tíma, og að þvert á
móti sé jöfnuður mikill hér í alþjóðlegum samanburði.
Hannes rökstyður mál sitt vandlega með tölum, meðal annars
frá Hagstofu Íslands, og það virðist ekki fara á milli mála að hann
hefur rétt fyrir sér. Nema hvað dæmin sem eru rakin hér að ofan
segja okkur aðra sögu og það gerði líka úttekt Fréttablaðsins sem
birtist í nóvember og sagði frá hvernig bilið milli þeirra lægst- og
hæstlaunuðustu hefur stóraukist undanfarinn áratug .
Hvernig stendur á þessu? Jú, í grein sinni skoðar Hannes
launajöfnuð út frá annars vegar þeim tíu prósentum sem hafa
lægstu launin og hins vegar þeim tíu prósentum sem hafa hæstu
launin. Í úttekt Fréttablaðsins voru aftur á móti viðmiðunarhóp-
arnir hafðir þrengri eða fimm prósent hvor og við það breytist
myndin verulega. Þá kemur í ljós að mismunurinn á tekjum
þeirra tekjuhæstu og tekjulægstu á Íslandi hefur aukist um rúm-
an helming síðastliðinn áratug. Þeir tekjuhæstu eru nú með um 22
sinnum hærri laun en þeir tekjulægstu, en hvor hópur telur um
ellefu þúsund manns.
Þarna er komið að því sem hefur breyst mjög hratt undanfarin
ár. Laun tiltölulega þröngs hóps hafa hækkað margfalt frá því
fyrir örfáum árum þegar ríkisbankastjórarnir röðuðu sér jafnan
í efstu sæti tekjuskattsgreiðenda á landinu. Hér er orðin til ný
stétt af ofurlaunþegum með milljónir króna á mánuði. Það er
spurning hvaða breytingar þessi þróun hefur á íslenska þjóðfé-
lagsgerð þar sem börn stöðumælavarða og forstjóra hafa hingað
til unað tiltölulega sátt hlið við hlið á skólabekk?
Aðspurður í úttekt Fréttablaðsins sagði Helgi Gunnlaugsson,
prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands, að þetta ástand væri
„sérstaklega sýnilegt í grunnskólum þar sem börn verði vör
við að félagar þeirra komi frá heimilum með meiri peninga, eigi
dýrari merkjavörur, fari oftar til útlanda og svo framvegis. Börn
geta fyllst vanmáttartilfinningu og finnast þau búa við skort og
orðið óánægð og fundið til biturleika vegna þess.“
Breytt samfélag er vissulega verðugt umhugsunarefni. Því ber
hins vegar að fagna að kaupmáttur lágmarkslauna hefur aukist
hlutfallslega mest allra launa undanfarin ár og er nú um 70
prósentum meiri en fyrir áratug. Tekjur hinna tekjuhæstu hafa
þó hækkað enn meira á sama tíma og bilið því breikkað.
Þeir ríku eru sem sagt að verða ríkari en það er ekki á kostnað
hinna tekjulægstu sem hafa það betra en áður. Yfir þessu tvennu
ættu allir að geta glaðst. Nema ef til vill þeir sem eiga erfitt með
að sætta sig við viðleitni núverandi ríkisstjórnar til þess að draga
úr tekjujöfnunaráhrifum skattkerfisins. Sumum er aldrei hægt
að gera til geðs. ■
5. mars 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Þeir ríku eru að verða ríkari en það er hins vegar ekki
á kostnað þeirra tekjulægstu sem hafa aukið kaupmátt
sinn um 70 prósent undanfarinn áratug.
Ný íslensk
þjóðfélagsgerð
FRÁ DEGI TIL DAGS
Smita tímaritin?
Til mun vera sérstök undirgrein félags-
vísinda sem fjallar um biðstofur í þjóðfé-
laginu. Ekki er kunnugt um hvort þessi
fræði séu stunduð við íslenska háskóla en
það væri þá líklega helst í Samfylkingar-
skólanum á Bifröst sem menn hefðu
metnað til slíkra hluta. Biðstofufræðin eru
nefnd hér vegna þess að í íslensku vís-
indatímariti, Læknablaðinu, birtist nýlega
grein þar sem fjallað er um spurninguna
„Eru tímaritin á biðstofunni smitvaldur?“ Er
þar greint frá framlagi raunvísinda til bið-
stofufræða, norskri
rannsókn sem
leiddi í ljós
að bakteríur
var að finna
á forsíðum
allra tímarita
sem lágu frammi á
biðstofum lækna í Osló sem lentu í úrtak-
inu. Aðeins tvær bakteríanna voru sjúk-
dómsvaldandi og er það talið benda til
þess að ekki sé ástæða til að hafa veru-
legar áhyggjur af málinu. Hins vegar á eftir
að rannsaka hvort í tímaritunum kunni að
leynast sjúkdómsvaldandi veirur. Það gæti
leitt til annarrar niðurstöðu.
Gömul tímarit
Fram kemur í Læknablaðinu að tímaritin á
norsku læknabiðstofunum voru yngst
tveggja mánaða og elst níu mánaða. Sam-
kvæmt þessu standa norskir læknar sig
betur en þorri íslenskra lækna. Lausleg at-
hugun bendir til þess að yngstu tímaritin á
biðstofum hér séu eins árs gömul og þau
elstu allt að tíu ára. Dæmi eru um enn
eldri rit á biðstofum í gömlum heilsu-
gæslustöðvum, hreinar fornbókmenntir
eins og tímaritin Heimsmynd og Þjóðlíf.
Forvitnilegt væri að kanna vistkerfi þeirra.
Skylt er að geta þess að dæmi eru um
nokkrar framsæknar biðstofur, svo sem
hjá augnlæknum og tannlæknum, sem
bjóða upp á glæný tímarit. Kann þokka-
legur efnahagur viðkomandi lækna að
skýra þessa lofsverðu þjónustu.
Ekki sála
Ekki er okkur kunnugt um lestrarmenn-
ingu á biðstofum bankastjóra. Einu sinni
voru það þéttsetnustu stofur landsins. Þá
var taugaspennan slík að fæstir höfðu eirð
í sér til lesturs. Lágu þó yfirleitt ný dagblöð
frammi enda voru bankarnir í ríkiseigu og
fengu flokksblöðin send í stórum upplög-
um. Nú sést ekki sála á þessum biðstof-
um. Öll erindi eru afgreidd um síma og
tölvur.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í alþjóðasamstarfi
eru engir hádegis-
verðir ókeypis.
,,
Í DAG
ÍSLAND Í ÖRYGGISRÁÐIÐ?
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Dauðadæmt framboð