Atuagagdliutit - 26.06.1997, Blaðsíða 16

16
Nr. 48 • 1997
7/i:l^aap'ap'(/é/'a £/£
GRØNLANDSPOSTEN
QAQORTUP EQQISSISI-
MANARTUANIT
All. Chr. Schultz-Lorentzen
MANERASSUARMI
SORSUNNERSUARMUT
Umiarsuarmi saqisuaqqap kalaallip Eisenhower ikinngutigilerpaa
Aqqartartut pakasaallutik im-
map iluanit saassussisameri.
Timmisartortartut imminoria-
atigalutik umiarsuamik eqqo-
riaasartut, umiarsuamit sequ-
minneqartunit sakkutuut i-
maanut tingiinnarsimasut to-
qulerlutik nillianeri. Kamma-
laatit suli inuusullutik toqo-
rartut.
Eqqaamasat sakkortoqaat
peqqamiillutillu, taamaakka-
luarli aanngariartuaarput inuu-
neq pingaamemik taarsemiar-
lugu inissaqartitsilernikkut.
Ullumikkut ukiumut ikittu-
innannguariarluni sinnattuk-
kat Adam Dorphip sinnakilli-
utigisarpai. Sorsunnersuulli
kingorna ukiuni arlalinni misi-
gisat eqqaamanerini inuuneq
imaannaanngitsuunngilaq, eq-
qaamasat sorsunnerup pilersi-
tai, nukappiararujussuarmut
misigisanik immikkoortitsi-
nissamut periarfissiinngitsut,
taamani Manerassuarmi japa-
nimiunut qasunartumik aaga-
sattumillu sorsunnerup piler-
sitai.
Sorsunnersuarmi amerik-
amiut sakkutuuini imarsiortu-
ni nunamiunilu kalaallit mar-
luinnaat inuttarineqarput.
Aappaa tassaavoq Adam
Dorph, 14-iinnamillu ukioqar-
luni aqqartartut qaartartuinit
saassunneqarneq misigeq-
qaarpaa.
Atuareerami 1943-mi qallu-
naat umiarsuaanni niuffagi-
ummi saqisuaqqatut ikivoq.
Angalaffigeqqaarpaa inun-
ngorfimmini Qaqortumit
Nuummut, tassani umiarsuaq
orsugissanik amerikamiut tim-
misartuliornermut atortagaan-
nik usilersorneqarluni. Tas-
sanngaannit Narsamut aallar-
put, umiarsuit ingiaqatigiissut
350-it, tuluit umiarsuaannik
sorsuutinik 14-inik illersuisus-
salerlutik, isumannaatsiartu-
mik Atlantiku ikaassallugu,
Bostonimi amerikamiut imar-
siortut sakkutuuisa umiarsua-
liviannut.
Adam sorsunnersuup nalaani amerikamiullu
sakkutuui eqqissisimaaqatigigai.
Adam sammen med en gruppe afslappede
amerikanske soldater under krigen.
Saassunneqarneq
siulleq
- Sapaatit akunnerat ataaseq
ingerlareerluta tyskit aqqar-
tartuinit saassunneqaqqaarpu-
gut. Issillunilu silarloqaaq,
qaartartut immap iluatigut ige-
riuttakkat ingiaqatigiinnik eq-
queqqaarmata. Nalunaaquttap
akunnerini sisamani saassuta-
ritippugut, tyskiliu umiarsuit
50-it kivisippaat. Qujanartu-
mik umiarsuaq niuffagiut mi-
kinerumaartoq ilaaffigaara,
saassunneqamissamik pileri-
nanngitsoq. Aatsaat amerik-
amiut timmisartuisa qaartartu-
nik nakkaatitseqattaarlutik iki-
oriartormatigut aqqartartut
saassutariunnaarpaatigut.
- Saassunneqannginnerli si-
vikitsuinnaavoq. Aqagukkut
tyskit saassuteqqippaatigut.
Akunnerit marluk seqqortaar-
paatigut, umiarsuillu 50-it ki-
visippaat. Amiilaarnaqaaq.
Imarsiortoqatitta annaannis-
saannut periarfissaqanngila-
gut. Seqqortaartuarpaatigut,
ilaatigullu umiarsuaq qaartite-
rutissanik usilik umiarsuatsin-
nit 50 meteriinnamik ungasit-
sigisoq qaartinneqarpoq. Si-
larloqaaq imarlu nilleqigami
umiartortut minutsialuinnami
uumasinnaasarput.
- Saassutseqattaameq peq-
qutigalugu umiarsuit ilaat
New Foundlandip eqqaanut
qimaapput, tassanilu qaammat
ataaseq utaqqivugut ingerlaq-
qinnissatsinnut naalakkerne-
qamissatta tungaanut. Kingor-
na paasivara umiarsuami 350-
iusunit 150-it tyskit kivitissi-
magaat. Namminneq aqqar-
tartut arfiniliinnaat annaavaat,
Adam Dorph oqaluttuarpoq,
o misigisanili ima anusinnguuti-
3 gisimanngilai, kingunitsiaa
” Kalaallit Nunaannit USA-mut
orsugissanik assartuummut
ilaaqqissinnaalluni.
Nunamiutaarusuppoq
Naammagilerpaali. Ikinngum-
mi ilaat ilagalugu New Yor-
kiliarpoq, eqqarsaatigaalu su-
liffittaariarluni nunamiutan-
ngomiarluni. Periarfissalli pit-
saanerpaanngillat, ullullu 14-it
qaangiummata Adam Dorph
amerikamiut sakkutuuini i-
marsiortuni sakkutuunngor-
poq.
New Yorkimi sakkutuut
imarsiortut atuarfianiitsiariar-
luni orsiaassuarmut ikivoq.
Ingerlaarfiuvoq hollandimiut
nunasiaat qeqertaaqqat ameri-
kami kujallermiittut, uuliamik
aallerlutik. Tassanngaannit
Floridami sakkutuut imarsi-
ortut umiarsualivialiarput, tas-
sanilu umiarsuarmut timmi-
sartut mittarfiannut inuttan-
ngortinneqarpoq.
Adam Dorph paasitinne-
qanngilaq sumut ingerlassal-
lutik. Hawaii-lli tungaanut
siunneramik tamarmik paasi-
lerpaat Manerassuarmi japani-
umiunut sorsuttussanngorlu-
tik. Ilimagisaat kukkunerun-
ngilaq. Qaartartorsuit atomi-
tallit marluk Japanimut nak-
kartinneqamissaasa tungaa-
nut, eqqissinissamillu nalaan-
neqamissap tungaanut, Mane-
rassuaq nukappissamut Qa-
qortormiumut suliffinngor-
poq.
- Naak igasutut atorfeqara-
luarlunga nalunaaquttat akun-
neri sisamakkaarlugit qamutil-
lit eqittaannartakkat 60-it i-
laannut inissinneqaqataasar-
punga. Pingaartumik qeqer-
taaqqat saassuttarpagut, tim-
misartunit qaartartunik nak-
kaatitsivigineqaatigalutik u-
miarsuup sorsuutip mittarfiu-
tigisup qamutiliinik seqqor-
taameqartartut.
- Japanimiuttaaq umiarsuaat
sorsuutit saassuttarpagut,
Australiallu avannaani qeqer-
tat Mordejo-t eqqaanni amii-
laarnartunik misigisaqarpu-
nga. Tamatuma imartaa eqa-
lussuamik ulikkaarpoq, japa-
nimiullu umiartortut umiarsu-
arminnit ikuallattumit kiviar-
tortumillu qimaaniarsarisut
saassuttarpaat.
Timmisartortartut
imminoriartartut
- Ullullu tamaasa japanimiut
timmisartortartuinit imminori-
aatigalutik umiarsuamut im-
minnut nakkartittartunit saas-
sunneqartuarpugut. Sumit ta-
maannga sukkaqalutik takkut-
tarput. Appasissumit qaffasis-
sumillu. Ullut tamaasa inuu-
vugut toqoriaannaasarluta. I-
laallu misigisatik qaangersin-
naajunnaarlugit sianiutimik-
kut sapilersarput.
- Ullut ilaanni igasoq itersa-
riartorlugu aterlunga naapile-
riallarakku - nallinnannguak-
kuluk - sianiutiminik qasu-
soorsimasoq. Timini tamaat
ulillugu imertarfinnik nipitis-
suisimavoq. Sunaaffagooq
puttaqutissai.
- Timmisartortartut immi-
noriaatigisut arlallit aallaallu-
git nakkartippakka, 1944-li
aallartilaartoq nammineq si-
saat qaarnerinit eqqortippu-
nga. Sakissama illuatungaagut
nissumalu illuatigut ikilerti-
ngaatsiarpunga, Adam Dorph
oqaluttuarpoq, helikopterimil-
lu Hawaii-mi sakkutuut nap-
parsimmaviannut timmisar-
tuunneqarluni.
Qaammatit marluk nakor-
sarneqareerluni Adam sor-
soqqinnissaminut piareerpoq,
umiarsuarlu sorsuut timmi-
sartunut mittarfik mikineru-
maaq ikiffigalugu. Tamatu-
muuna japanimiut qeqertaat
ikuallattaqattaartussaavaat. Si-
visuumik sakkortuumillu
qaartartunik eqqaateriarlugit
amerikamiut sakkutuui nun-
nitsinneqartarput, innermik
seqqalittaatinik qeqertat iku-
akkiartortarlugit.
- Seqqortaartuartariaqarpu-
gullu. Amiilaarnaqaaq, alla-
tulli iliorsinnaanngilagut.
Taakku uagulluunniit. Aalasut
tamaasa aallaasussaavagut,
tigusaqanngisaannarpugullu.
Uffami, ataasiarluta aapakaat
marluk tigusaraagut. Saassus-
silinnginnitsinni palasip oqa-
luttuuppaatigut japanimiut
saassulluaannassagigut. Ersis-
sutissaqanngilagunngooq. Qa-
norluunniit pisoqaraluarpat