Tíminn - 04.06.1987, Blaðsíða 19

Fimmtudagur 4. júní 1987
Tíminn 19
Vera má að svar fáist við þeirri spurningu innan tíðar, því þó líkami hans hafi verið brenndur, eru gráu
frumurnar enn undir smásjá sérfræðinga
Albert Einstein - nafnið eitt leið-
ir hugann að snilld. Hvað var það
svo nákvæmlega sem olli því að
hann skaraði svo fram úr á sviði
stærðfræði og eðlisfræði? Ennþá 32
árum eftir dauða hans, bíður sú
ráðgáta þess að verða leyst.
Margt bendir þó til að lausnin sé
ekki ýkja langt undan, þó líkami
snillingsins hafi verið brenndur og
öskunni sáldrað yfir Delaware-ána
á austurströnd Bandaríkjanna, því
heilinn var varðveittur til rann-
sókna síðar.
Fjölskylda Einsteins vissi ekki
þá, að heili líksins hefði verið fjar-
lægður, í því skyni að láta sérfræð-
inga rannsaka hann, ef komast
mætti að leyndardómnum að baki
snilligáfunnar. Síðan glataðist heil-
inn í 23 ár, en um þessar mundir er
nýr kafli í sögu Einstein-heilans að
hefjast í Kaliforníu.
Marion Diamond, prófessor við
Kaliforníu-háskóla hefur nú gert
opinbert, að hún hafi stundað
rannsóknir á heila Einsteins í rúm-
lega eitt ár.
Hún segir: - Hér er um að ræða
mikinn og einkar athyglisverðan
mun. Venjulegur mannsheili, út-
skýrir hún, - er samsettur úr
tvennskonar frumum, næringar-
frumum og hinum sem flytja tauga-
boð. Þær síðarnefndu sjá um hugs-
unina, hinar hafa það verkefni að
útvega næringuna og vinna minni-
háttar verkefni.
Prófessor Diamond hefur komist
að raun um, að í samanburði við 11
aðra heila, sem hún hefur rannsak-
að, er 73% meira af þeim frumum,
sem sjá fyrir næringunni í einstök-
um lilutum heila Einsteins, en
hinum. Þóerekkertsem sannar.að
það sé í sjálfu sér orsök snilldar
Einsteins. Hún hefur talið heila-
frumur, eina og eina gegn um
smásjá. - Það er nákvæmnisverk,
segir hún, -en við getum baraekki
gert þetta öðruvísi. Engin vél er til,
sem gæti unnið þetta verk.
Einstein, sem setti fram afstæðis-
kenninguna og var frumkvöðull á
sviði kjarnorkutækni, virðist sem
sagt hafa haft mun fleiri næringar-
frumur fyrir hverja boðfrumu, en
gerist og gengur. Auk þess var
áberandi miklu meira um þær í því
heilahveli, sem stjórnar stærð-
fræðihæfileikum fólks.
Sagan um, hvernig heilinn var
tekinn úr líkinu og „týndist" síðan,
en hafnaði loks á rannsóknarstofu
prófessors Diamond. er næstum
eins athyglisverð og rannsóknirnar
sjálfar.
Þegar Einstein lést árið 1955 af
æðakölkun, 76 ára gamall, í Prince-
ton í New Jersey, var það Thomas
Harvey, læknir og yfirmaður
meinafræðideildar Princeton-há-
skóla, sem fjarlægði heilann, með
vitneskju lögfræðings Einsteins, en
það var svo ekki fyrr en seinna. að
fjölskylda hins látna gaf Ieyfi til að
heilinn yrði rannsakaður vísinda-
lega og að Harvey mætti birta
niðurstöður í læknaritum
Rannsóknin var því ekkert
launungarmál, en New York Times
skrifaði frétt, með þeim afleiðing-
um, að fréttamenn hvaðanæva að
úr heiminum streymdu til Prince-
ton. Boðað var til fréttamanna-
fundar. en fjölskylda Einsteins
aflýsti honum og heilinn
„týndist".
Árið 1978, þegar verið var að
undirbúa hátíð í tilefni þess að 100
ár voru liðin frá fæðingu Einsteins í
Ulm í V-Þýskalandi, fóru menn að
íhuga, hvað hefði eiginlega orðið af
heila snillingsins, sem byrjað var að
rannsaka 23 árum áður.
Nú hófst leitin að Harvey lækni
jafnframt. Hann hafði yfirgefið
Princeton nokkrum árum áður og
þá haföi heilinn verið í vörslu hans.
Loks var haft uppi á honum á al-
mennri rannsóknarstofu í Kansas.
Hcilinn frægi var geymdur í vökva í
innsigluðum geymi og engar frek-
ari rannsóknir höfðu farið fram á
honum.Árið 1955 hafði Harvey lát-
ið dr. Sidney Schulman í Chicago
fá vefi úr heilanum og beðið hann
að rannsaka nákvæmlega fjölda og
gerð frumanna, en dr. Schulmann
taldi slíkt „ekki ómaksins vert“.
Árum saman var ekkert frekar
vitað urn heilann. Harvey hætti
störfum í Kansas og flutti þaðan.
Þá var það að prófessor Diamond
fann hann í Missouri og tókst á
þremur árum að fá hann til að
senda sér vcfi úr heilanum, sem lið
í heilarannsóknum, sem átt höfðu
sér stað í Kaliforníu undanfarin 20
ár.
Marion Diamond og starfsfélag-
ar hennar við Berkeley-háskóla,
hafa rannsakað bæði manna- og
rottuheila ítarlega, vegna þess að
þeir eru búnir mörgum sömu eigin-
leikum. Meðal annars hafa rann-
sóknirnar leitt í Ijós, að heilinn get-
ur látið nýjar frumur vaxa, í stað
þeirra sem deyja eða ganga úr sér.
Munurinn á frumufjölda í heila
Einsteins og öðrum heilum, er ekki
fullkannaður, en vonir eru bundn-
ar við að ef til vill verði í því sam-
bandi gerðar meiri háttar uppgötv-
anir, sem jafnvel muni leiða til bylt-
ingar í menntun og lækningu and-
legra vanheilla.
- Við vitum ekki, hvort heilinn
getur margfaldað næringarfrum-
urnar efnislega, segir Diamond, -
en við vitum með vissu, að með
notkun þeirra og áreynslu á þær, til
dæmis við aukna menntun, er hægt
að rækta þær og auka starfsemi
þeirra til muna.
Heili Einsteins var vel varðveitt-
ur, vegna þess að Harvey læknir
dældi í líkið rotvarnarefni, sem
streymdi þegar í stað um blóðrás-
ina og inn í heilavefina.
- Hcilinn er jafngóður núna og
hann vará dauðastundinni, fullyrð-
ir Diamond prófessor.
- Hvað frekari lærdóm er hægt
að draga af heila Einstcins? - Við
getum lært miklu meira með því að
rannsaka hann frekar, segir hún
ennfremur. - Til þessa höfurn við
aðeins verið nieð fjögur lítil stykki.
Aðrir aðilar eiga ef til vill eftir að
skoða aðra hluta hans. Þetta er nú
einu sinni mesti heili aldarinnar.
Verði heilinn rannsakaður til
hlítar, munum við ef til vill skilja
betur, hvernig heilastarfsemin
gengur fyrir sig og hvað það í raun-
inni er, sem veldur því að ein
manneskja hefur andlega yfirburði
yfir aðrar.
En Marion Diamond segir að
þangað til séum við enn á steinald-
arstigi tæknilega. Hún spáir því að
einhverntíma verði til eins konar
banki „lifandi heila" sem opna
muni nýjan heim skilnings um
þetta flóknasta líffæri mannslíkam-
ans.
Albert Einstein. Ljóst er að heili hans er að miklu leyti frábrugðinn
heila venjulegra manna.
Marion Diamond telur heilafrumur, eina og eina undir smásjánni.
Hvað réð snilli-
gáfu Einsteins?
Lestunar-
áætlun
Skip Sambandsins
munu ferma til íslands
á næstunni sem hér
segir:
Aarhus:
Alla þriðjudaga
Svendborg:
Alla miðvikudaga
Kaupmannahöfn:
Alla fimmtudaga
Gautaborg:
Alla föstudaga
Moss:
Alla laugardaga
Larvik:
Alla laugardaga
Hull:
Alla mánudaga
Antwerpen:
Alla þriðjudaga
Rotterdam:
Alla þriðjudaga
Hamborg:
Alla miðvikudaga
Helsinki:
Santa Maria ........ 8/6
Hvassafell..........22/6
Gloucester:
Jökulfell............. 12/6
Jökulfell............. 14/7
New York:
Jökulfell............. 11/6
Jökulfell............. 13/7
Portsmouth:
Jökulfell............. 11/6
Jökulfell............. 13/7
SK/PADEILD
^mSAMBAA/DS/MS
LINDARGATA 9A
PÓSTH. 1480 • 121 REYKJAVlK
SlMI 28200 TELEX 2101
TÁKN TRAUSTRA FUJTNINGA
Viðurkenndir varahlutir
Hagstætt verö
Perkins
POWERPART
BÚNABARDEILD
<> SAMBANDSINS
ARMULA3 REYKJAVIK SiMI 30000