Tíminn - 05.10.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 5. október 1989
Tímirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorstéinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavik. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sjálfstæðis-
flokkurinn brást
Á rúmlega eins árs tímabili, frá sumri 1987 til
hausts 1988, var formaður Sjálfstæðisflokksins, Þor-
steinn Pálsson, forsætisráðherra í þriggja flokka
stjórn Alþýðuflokks, Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðisflokks.
Þessi ríkisstjórn hafði mikinn þingmeirihluta á bak
við sig. Tveir þriðju þingsins studdu ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar, aðeins þriðjungur þingmanna
var í stjórnarandstöðu. Mun leitun á að þingstyrkur
nokkurrar ríkisstjórnar hér á landi hafi verið meiri
en þessarar umræddu stjórnar undir forsæti formanns
S j álfstæðisflokksins.
Miðað við íslenska flokkaskipan og almennar
pólitískar aðstæður í landinu á þessum tíma hefði
það mátt sýnast augljóst að þetta þriggja flokka
stjórnarsamstarf hefði getað haldist eðlilegan tíma,
reyndar kjörtímabilið allt, ef liðlega hefði verið
haldið á málum af hálfu þess flokks, sem átti að hafa
forystu í stjórninni og vinna að eindrægni í samstarf-
inu.
En stjórnarsamstarfið einkenndist af öðru en því
að liðlega væri haldið á ágreiningsmálum og að for-
ystuflokkurinn í stjórninni, Sjálfstæðisflokkurinn,
legði sig fram um samheldnina á stjórnarheimilinu.
Enda fór svo að ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar
starfaði aðeins eitt þingár. Þessari sterku þingræðis-
stjórn með tvo þriðju Alþingis á bak við sig varð ekki
lengra lífs auðið. Eins og komið var samstarfinu í
september 1988 voru stjórnarslitin óumflýjanleg.
Stjórnarslitin verða skrifuð á reikning Sjáífstæðis-
flokksins í heild, því að klíkuvaldið þar gerði
formanni flokksins ómögulegt að starfa sem forsætis-
ráðherra í samsteypustjórn.
Svo dapurlega tókst til að í forsætisráðherratíð
Þorsteins Pálssonar, sem áður hafði verið fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasambands íslands, lét
Sjálfstæðisflokkurinn nýkapitalista og markaðs-
hyggjupostula ráða því að ekki var tekið raunhæft á
rekstrarvanda útflutningsfyrirtækja og samkeppnis-
iðnaðar. Þessi grundvallarfyrirtæki íslensks efna-
hagskerfis urðu fyrir miklum taprekstri vegna óhag-
stæðra markaðsskilyrða og gengisþróunar á þessu
tímabili. Skuldir uxu og eigið fé vel stæðra fyrirtækja
gufaði upp.
Við stjómarskiptin í september í fyrra var loks
tekið til við að endurreisa útflutningsframleiðsluna
eftir þá vanrækslu sem Sjálfstæðisflokkurinn var
valdur að. Þrátt fyrir erfiða aðstöðu á Alþingi, tókst
ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar að koma
fram efnahagsráðstöfunum, sem óumdeilanlega voru
nauðsynlegar og skiluðu miklum árangri. Stjómar-
samstarfið hefur nú verið styrkt og endurnýjað með
nýrri ríkisstjórn. Núverandi ríkisstjórn á við marg-
víslegan efnahagsvanda að stríða, m.a. þann að
samdráttarskeið efnahagslífsins mun halda áfram
lengur en vonast hafði verið til. Þjóðin öll stendur
frammi fyrir þessum vanda. Þess verður að vænta að
áhrifaöfl þjóðarinnar standi saman um að mæta
vandanum af raunsæi undir forystu ríkisstjórnar og
Alþingis.
Illllllllllllllllllllll GARRI
„ÓFRÍÐIR“ FISKAR
Af og tíl hafa Hafrannsókna-
stofnun, Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins og stöku aðilar aðrir
verið að rannsaka magn ýmissa
sjaldgæfari sjávardýra við strendur
landsins, hvort þær sé að finna í
veiðanlegu magni og enn hvernig
og hvort hægt sé að nýta þær til
manneldis. Árangur þessa er sá að
nú prýða matseðla margra bestu
veitingahúsa okkar ýmsar fiskteg-
undir, sem ekki hefði komið til
greina að nokkur legði sér til
munns fyrir fáeinum áratugum.
Fljótlegt er að nefna fisk eins og
karfann, sem var nær einskorðaður
við útflutning á Þýskalandsmark-
að, sem og ufsann, sem nú er farið
að selja niðursoðinn undir nafninu
„sjólax“ og þykir hnossgæti. Meiri
tíðindi mega það kallast að fiskar
eins og skötuselur teljast nú herra-
mannsmatur og ekki síðri en
humar. Þessum fiski, sem nú selst
fyrir hátt verð, var siður að fleygja
út um „lensportið“ á hverjum báti
áður, enda þótti hann ódráttur,
þótt algengur væri löngum innan
um annan afla togveiðskipa. Á
sama hátt eru menn nú famir að
líta á nýjan hátt á marga bolfiska,
eins og löngu eða keilu, enda ero
þessir fiskar ágætir til átu, sé farið
um þá fagmannlegum höndum. Af
flatfiskum var ekki siður að hirða
úr afla nema lúðu, rauðsprettu og
sólkola, sem gjaldgengir þóttu á
erlendum mörkuðum, en einnig
þetta hefur breyst. Nú eru tegundir
eins og öfugkjafta, skrápflúra og
aðrir flatfiskar, sem við kunnuin
varla að nefna, gjaldgeng vara í
afla og margir matreiðslumenn
spreyta sig á að gera úr þessu
nýstárlega rétti, sem menn hafa
gaman af að prófa. Enn er ekki
útséð um hvað verður um fiska á
borð við gulllax, sem veiðist í
miklu magni hér við strendur, en
hann er mjög bráðfeitur fiskur og
því erfitt að sjá hvaða verkun hæfir
honum best. Sama má segja um
grálúðuna, sem við höfum hér á
landi ekki komist upp á að nýta
nema að afar takmörkuðu leyti,
þótt t.d. Norðmenn hafi lengi reykt
hana og notað sem álegg og hefur
orðið gott af. Þetta þyrftum við að
tileinka okkur líka. Svo má ekki
gleyma háfnum, en þessi háfiskur
hefur verið í hvað minnstum met-
um alls þess er úr sjó kemur á
íslandi og var það lengi venja að
þegar háfur kom á línu eða í troll
að skera hann með einu hnífs-
bragði í tvennt og fleygja honum
útbyrðis, enda talinn vargfiskur,
sem spillti öðrum afla. Enn er
enginn kominn til með að segja að
háfinn megi ekki verka á þann hátt
að hann megi gagnast með ein-
hverju móti. Fyrir nokkrum árom
voru gerðar hér tilraunir með veið-
ar á kolmunna, en þær munu ekki
hafa skilað þeim árangri sem vænst
var. Það er hins vegar vitað að
Austur-Evrópu þjóðir stunda
kolmunnaveiðar í stórum stil og er
ástæðulaust að gefast upp við svo
búið og láta þessi lönd ein um
hituna.
Hér hefur enn ekki verið vikið
að skelfiski ýmsum, en einmitt nú
nýlega var hafrannsóknaskipið
Dröfn að kanna slóðir fyrir
Norðurlandi, sem trjónukrabbi og
beitukóngur veiðist á, en allar
líkur eru á að þaroa sé ónýtt
auðlind, líkt og hörpudiskurinn,
en veiðar á hörpudiski hafa víða
staðið undir blómlegum atvinnu-
rekstri í ýmsum verstöðvum. Til-
raunaveiðar rannsóknarskipsins
virðast lofa góðu. Þá hefur verið
áhugi á að kanna fleiri krabbateg-
undir, svo sem tröllkrabba, sem
finnst í djúpinu undan suður-
ströndinni. Enginn veit hvort um
er að ræða „mið“ þar sem þessi
skepna og fleiri eru finnanlegar í
nýtanlegu magni, en ýmsar krabba-
tegundir flytja margar þjóðir út,
svo sem Japanir og Bandaríkja-
menn með góðum hagnaði. Þá
hafa hrogn t.d. ígulkera reynst
vara, sem eftirspura er eftir. Það á
við um flestar þessar tegundir að
rannsóknir á miðum og magni eru
skammt á veg komnar, en þurfa
tvímælalaust að halda áfram, þar
sem hér getur verið um fiskmeti að
ræða, sem vegið getur upp á móti
rýraandi afla og sóknarkvóta í
hinar hefðbundnu tegundir.
Viðurkennast verður að oss ís-
lendingum hefur verið gjarat að
forðast þá fiska sem okkur hafa
þótt „ófríðir“ og kannske hefur
gömul hjátrú átt þar hlut að máli.
Á hallærisáram á fyrri öldum lagði
fólk sér til munns ýmsan eitraðan
fisk á fjöram, ekki síst skelfisk og
suma sjórekna fiska aðra. Þannig
var sú trú lengi við lýði að hvíti
hlutinn af lúðunni væri eitraður!
Þótt þetta heyri að vísu sögunni til
er mikilvægt að við höldum áfram
að ryðja úr vegi fordómum sem við
lengi höfum verið haldin gagnvart
ýmsu góðmeti úr sjó og aukum þar
með fjölbreytni í mataræði og
bætum þjóðarhag. Garri
lllllllllllllllll ulrrnr. rrfitt IIIIIIIIIM
Ríkiskúnst
Best varðveitta leyndarmál ís-
lenska ríkisins er skýrsla sem heið-
arlegur hagfræðingur vann um
samanburð á ríkisframlagi til lista
hér og í nágrannalöndunum. Þvert
ofan í margtuggnar staðhæfingar
fénaðarins á íslensku ríkisjötunni
um að íslenskir skattborgarar séu
nískir að borga listaskattinn, segir
í földu skýrslunni að á íslandi sé
varið meira ríkisfé til svokallaðra
lista og listamanna en annars staðar
eru spumir um og munar þar
tugum eða hundruðum prósenta.
Ruglið í þessum málum hóf
innreið sína þegar heimskommún-
isminn tók að sér að skilagreina
hvað væri list og hvað ekki og
hverjum bæri að borga fyrir að
fremja listina. í hinu afskifta út-
hverfi heimsþorpsins, sem ísland
var, og er kannski enn, varð til
sami skilningur og í kommaríkinu,
að skatturinn ætti að borga listina,
enda ekki öðrum borgunarmönn-
um til að dreifa í þeirri hugmynda-
fræði.
Þessi ágæta hugmynd var svo
útfærð í Sovétríkjunum og á ís-
landi.
Gæti veríð satt
- Það má Stalín eiga að hann lét
mála góðar myndir, er haft eftir
Jónasi frá Hriflu. Hvort sem það er
rétt hermt eða ekki er óhætt að
fullyrða, að það gæti verið satt.
Málið er það að Stalín borgaði
vel fyrir þá list sem honum var
þóknanleg og þjónaði hugsjónum
hans. í einræðisríkjum er nefnilega
greitt vel fyrir alla þá list sem
þjónar ríkisvaldinu.
Sem betur fer hefur sá skilningur
aldrei náð fótfestu hér á landi, að
ríkið borgi listamönnum eins og
hverri annarri auglýsingastofu fyrir
listrænan áróður fyrir ríkjandi
stjóm. Aftur á móti sitjum við uppi
með þá hugmyndafræði einræðis-
ins, að ríkissjóður, eða einhverjar
sjóðaómyndir utan í honum eigi að
borga listina. Ötulir talsmenn
þessa kerfis eru auðvitað þeir sem
njóta góðs af.
Ef svo einhver nennir að leggja
hugann að því um hvað 800 með-
limir í Bandalagi ísl. listamanna
eru sífellt að þrátta hver við annan,
er það um útdeilingu auranna hver
til annars. Þeim hefur aldrei skilist
að það lífeyriskerfi sem byggt hefur
verið upp í kringum þá er ófull-
komið að því leyti að það virkar
aðeins á annan veginn. Það er
nefnilega ekki verið að borga fyrir
neitt. Það er enginn Stalín sem
lætur mála góðar eða slæmar
myndir. Hins vegar er til einhvers
konar Stalín sem hægt er að rukka
fyrir góð listaverk eða slæm eftir
atvikum.
Helgispjöll
Af sjálfu leiðir að skattborgarar
á íslandi skulda LISTINNI einver
reiðinnar býsn og heyrist aldrei
hljóð úr homi þegar metnaðarfullir
smápólitíkusar hreykja sjálfum sér
á háan stall sem sérstakir vemdarar
LISTARINNAR og ausa í hana
peningum sem þeir eiga ekkert í.
Svona á auðvitað aldrei að tala
og enn síður setja á prent vegna
þess að þjóðin er svo tandurhrein
af þeim heilaþvotti, að listfremd og
skattpeningar sé eitt og hið sama.
Það eru því andmenningarleg
helgispjöll að minnast einu orði á
ríkisrekna list í útjarði þorpsins.
Stalín er ennþá hér.
íslensk list stendur föstum fótum
í ríkissjóði og þangað sækir hún
styrk hvenær sem á þarf að halda.
Fótamennt er meðal þeirra
greina sem menningin á íslandi má
ekki án vera enda hefur hún borið
frægð landsins víða um heim og
gott ef hún hefur ekki jafnvel selt
þorsk, sem ávallt er talið til afreka
norður í Atlantshafi.
Morgunblaðið, sem er einn ötul-
asti málsvari ríkisrekinnar listar í
heiminum, skýrði svo frá í gær, að
íslensk dansmennt hafi um árabil
„búið við þröngan kost í Þjóð-
leikhúsinu. “ En nú sér fyrir endann
á þeim hörmungum. Ríkissjóður
er búinn að kaupa dansstúdíó, sem
reist var og rekið af einstaklingum.
Við svo búið má náttúrlega ekki
standa. Fótamenntin skal vera
ríkisrekin eins og öll önnur kúnst í
þeim menningarlega stalínisma
sem Islendingar hafa kallað yfir sig
og vilja viðhalda.
Eyðsluráðuneytinu verður nú
þakkað og þakkað og þakkað og
þakkað enn og aftur fyrir velvilja
og skilning á fótamennt sem ann-
arri mennt og nashymingakórinn
allur mun syngja herra sínum lof
og dýrð fyrir skilning og örlæti á
tímum sem atvinnuvegimir hrynja
og ríkisrekna listin blómstrar.