Tíminn - 05.10.1989, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 5. október 1989
Tíminn 7
VETTVANGUR
llllllllllll1

Haukur Brynjólfsson:
Um skotveiðimenn, veiði
rétt og siðareglur
Þann 13. f.m. birtist í Tímanum
pistill undir fyrirsögninni Siðaregl-
ur skotveiðimanna. Eins og fyrir-
sögnin ber með sér er þama fjallað
um skotveiðimenn og málefni
þeirra. Ýmislegt er þar vel sagt,
annað er með þeim hætti, að
óhjákvæmilegt er að gera athuga-
semdir. T.d. er þannig tekið til
orða um „félagsskap" íslenskra
skotveiðimanna, í tengslum við
siðaregiur, að ætla mætti að skot-
veiðimenn hér á landi eigi sér
engar slíkar. Til að koma í veg fyrir
misskilning af þessum sökum er
rétt að minna á eftirfarandi:
Á stofnfundi Skotveiðifélags
íslands, haustið 1978, voru sam-
þykktar eftirfarandi siðareglur:
1. Sýnið landi og lífríki fyllstu
aðgát.
2. Gangið vel um ræktað land og
girðingar.
3. Virðið lög og reglur um vopn og
veiðar.
4. Farið vel með veiðibráð.
5. Virðið rétt landeigenda, standið
vörð um eigin rétt.
6. Vertu tillitssamur og háttvís
veiðifélagi.
7. Góðurveiðimaðurskilurekkert
eftir sig nema sporin sín.
Lög félagsins eru í fullu samræmi
við þann anda sem þama er boðað-
ur.
Skotveiðifélag Islands hefur nú
verið gert að sambandi skotveiði-
félaga í landinu og eru deildir
innan þess orðnar fimm og fjöldi
félagsmanna nálgast eitt þúsund.
Auk þess sem Iög deildanna eru í
samræmi við lög sambandsins,
undirgangast félagsmenn deild-
anna siðareglur þess. Það er því
„Málið er hinsvegar
ekki einfalt, því ýmsir
landeigendur vilja
halda fram yfirráðum
sínum yfir afréttum og
almenningum, þarsem
öllum landsmönnum
eru fuglaveiðar heimil-
ar samkvæmt gildandi
lögum. Þettahefurver-
ið orsök árekstra.“
ljóst, að félagsbundnir skotveiði-
menn á íslandi eiga sér siðareglur.
Því má svo bæta við, að frá
upphafi hafa samtökin haldið uppi
skipulegu fræðslustarfi. Þannig
hafa nú um 50 fyrirlesarar haldið
erindi um hin fjölbreyttustu efni,
tengd þessum vettvangi. Þar hafa
öryggismál og siðfræði jafnan skip-
að verðugan sess. Það erþví vægast
sagt óheppilegt að tengja umræðu
um ábyrgðarlausa meðferð skot-
vopna við þennan félagsskap.
Eftir stofnun Skotveiðifélags
Reykjavíkur og nágrennis, 1986,
hefur sú deild tekið við fræðslu-
starfinu hér á Reykjavíkursvæð-
inu. Þar eru nú að jafnaði tveir
fræðslufundir á mánuði á tímabil-
inu ágúst-maí hvert ár. Reyndar
hefur þessi starfsemi öðlast þann
sess, að hún er öllum kunn sem
eitthvað vita um skotveiðar á ís-
landi.
Greinarhöfundur telur að skot-
veiðimenn hirði lítt um veiðibönn
landeigenda. Eins og áður hefur
komið fram, þá eru skotveiðimenn
hvattir til þess að virða rétt landeig-
enda, enda stendur engin deila um
heimalönd jarða. •
Málið er hinsvegar ekki einfalt,
því ýmsir landeigendur vilja halda
fram yfirráðum sínum yfir afréttum
og almenningum, þar sem öllum
landsmönnum eru fuglaveiðar
heimilar samkvæmt gildandi
Iögum. Þetta hefur verið orsök
árekstra.
Hér verður látið vera að nefna
einstök dæmi, en víst er að s.l.
haust auglýstu einstaklingar og
jafnvel sveitarfélög rjúpnaveiði-
bönn á löndum, sem óvissa ríkir
um eignarrétt á, svo ekki sé meira
fullyrt. Þótt einhverjum aðilum
detti f hug að slá eign sinni á land
með því að kaupa sér auglýsingu,
t.d. í ríkisútvarpinu, þá geta þeir
ekki vænst þess að skotveiðimenn
virði slík bönn.
Undir millifyrirsögninni „Holl
útivist“ vitnar greinarhöfundurinn
í tímarit Evrópuráðsins um nátt-
úruvemdarmál og segir þar frá
fyrirkomulagi skotveiða í Frakk-
landi. Skilja má, að þar séu dýra-
veiðar ekki sport fárra útvaldra
heldur aðgengilegar öllum almenn-
ingi innan ramma skipulags og
reglna.
Flest það sem þar er upp talið
getum við, íslenskir skotveiði-
menn, tekið undir. Það er einmitt
eitt af markmiðum samtaka okkar,
að tryggja eðlilegan aðgang að
veiðum og ryðja úr vegi úreltum
viðhorfum um einkarétt til þeirra.
Á móti viljum við leggja skipulagn-
ingu, skólun og siðferðilega kjöl-
festu, eins og áður er lýst. Þessi
„frönsku viðhorf" eru því skot-
veiðimönnum hér engin nýjung,
fremur baráttumál. Á hinn bóginn
væri óskandi, að þau mættu ná
augum íslenskra stjómvalda, sem í
þessu efni virðast stödd handan
frönsku byltingarinnar í tfmans
rás, er þau bjóða hingað kóngi af
öðru landi að fella hreindýr, en
sinna í engu ítrekuðum tilmælum
samtaka okkar skotveiðimanna í
landinu um hlutdeild í veiðunum.
Haukur Brynjólfsson,
varaformaður
Skotveiðifélags
Reykjavíkur
og nágrennis.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii veipimal ■ .................................................iiiiiiiiiiiiiiiiii........... ................. ....................................................... ............................................ .................................................. ............................................................................................................................... ...........................................................
Hverá
Töluverður fjöldi laxa og silunga
úr kvíaeldi hefur undanfarin misseri
sloppið út og hluti þeirra leitað upp
í ámar, eins og dæmin sanna. Hver
á þessa flökkufiska? gætu menn
spurt.
Sem dæmi af þessu tagi má benda
á, að fyrr í sumar gerðist það austur
á Fjörðum, að óhapp henti sjókvíar
í Norðfirði er leiddi til þess að fjöldi
laxa slapp út. Um leið og vart varð
við þennan físk, fóm einstaklingar í
Neskaupstað til veiða. Eigandi eldis-
stöðvarinnar lét hafa eftir sér, að
honum hafi sámað, að menn skyldu
ekki láta hann vita strax um óhappið.
Það er því umhugsunarefni, hver sé
eigandi fisksins, eftir að hann slepp-
ur úr kvíum.
Flökkufiskurinn
á sig sjálfur!
Um þetta efni sérstaklega eru
ekki til nein lög eða reglur. Telja
verður að flökkufiskurinn eigi sig
sjálfur, ef svo má segja, eða þar til
hann er veiddur. Eftir það er hann í
eigu veiðimannsins. Jafnframt er þó
ljóst, að beinar takmarkanir eru á
nýtingu þessa fisks í sjó, þar sem
almenna reglan er sú að laxveiði í sjó
er bönnuð. Þeir sem veiddu fiskinn
í Norðfirði voru því að brjóta lög.
Um silung gilda aðrar reglur, þar
sem silungsveiði í sjó er leyfð, þ.e.
þeir sem land eiga að sjó og hafa
stundað slíka veiði um langt skeið.
Eðlilegt verður að telja, ef óhapp
henti eldisstöð með kvíar í sjó, eins
og raunin varð í Norðfirði, að eig-
andi hennar gæti þegar hafist handa
á staðnum við að ná aftur þeim fiski,
sem sloppið hefði úr kvíum.
Óvissa um eignarhald
á laxi í hafinu
Víst er, að eignarhald á laxi í
Atlantshafi, meðan hann dvelur í
sjó, er mjög veikt í samanburði við
sambandi við þennan eldiskvíarekst-
ur.
Sem staðfesting þess hversu stórt
þetta dæmi er með laxana, sem
sleppa úr kvíum í Noregi, má minna
á, að á s.l. ári veiddust hér á landi
alls um 130 þúsund laxar, þar af um
helmingur úr hafbeit. Kvíalaxarnir,
sem sluppu í Noregi í fyrra, eru því
tæplega fimmfalt fleiri en öll laxveiði
hér á landi 1988.
í skýrslu Veiðimálastofnunar um
laxveiðina 1988 segir m.a. að sumar-
ið 1988 hafi farið að bera á auknum
fjölda eldisfiska í veiði í ám, einkum
við Faxaflóa. í einstaka tilfellum
varð aðkomufiskur verulegur hluti
veiðinnar og jafnvel uppistaðan í
veiðinni samkvæmt rannsóknum á
hreistri veiddra laxa.
Þá segir ennfremur í fyrrgreindri
skýrslu að aflaaukning af völdum
aðkomufiska skekki þær upplýsing-
ar, sem safnað hafi verið um veiði úr
náttúrlegum stofnum laxveiðiáa á
íslandi. Þar sem breytingar á sókn,
skráningu og veiðiaðferðum hafi
verið Iitlar allt frá 1970 og í sumum
ám enn þá lengra aftur í tímann, hafi
aflatölur í höfuðdráttum gefið til
kynna stærð laxagangna í árnar. Til
að geta fylgst með náttúrlegri fram-
leiðslu íslenskra áa sé nauðsynlegt
að geta ákvarðað hluta aðkomufiska
í veiðinni.
I sumar var því á vegum Veiði-
málastofnunar fylgst mjög vel með
því, hversu aðkomufiskur gerði sig
mikið heimakominn í árnar við
Faxaflóa. eh.
flökkufiskinn?
aðra eign, eins og fé á afrétti og
aligæsir á engi. Gildir þetta hvort
heldur sem hann er upprunninn í ám
landsins eða hefur verið sleppt sem
gönguseiði úr hafbeitarstöð. Það er
ekki fyrr en laxinn hefur skilað sér í
ána sína eða hafbeitarstöðina, að
eignarrétturinn verður vís og nýtan-
legur.
Almennt má auðvitað segja, að
íslendingar eigi hlutdeild í laxa-
við laxveiðihlunnindi jarða við
árnar.
Merktur lax jafngildir
ekki fjármarki
Vissulega má segja að merktur lax
frá íslandi sé vitnisburður um ætt
hans og uppruna. En eigi að síður,
ef laxinn er veiddur í sjó við Færeyj-
ar eða Grænland, virðist hann eign
þess sem veiðir fiskinn. Og hið sama
Laxeldiskvíar í sjó hér við iand.
Stífla með laxahafbeitarbúnaði i Saurbæ í Dalasýslu. Mynd: eh
gengdinni í hafinu. Laxveiði í sjó er
bönnuð innan íslenskrar lögsögu,
eins og alkunna er, og nytjar íslenska
laxastofnsins falla því allar, lögum
samkvæmt, í hlut þeirra jarða, sem
hlunnindi þessi hafa, en þær eru nær
eingöngu við laxveiðiár og vötn
víðsvegar um land. Og á seinni
tímum komu til sögunnar hafbeitar-
stöðvar, sem beita á afréttinn í
hafinu og heimta fullorðinn lax til
baka. Eru réttindi þeirra hliðstæð
er upp á teningnum fari fiskurinn
annað en í heimaána eða hafbeitar-
stöðina: veiðist hann þar, þá er hann
eign veiðimannsins.
Flökkulaxar skipta
hundruðum þúsunda
Á ársfundi Laxaverndunarstofn-
unarinnar, sem haldinn var í Edin-
borg í sumar, kom fram, að í laxánni
Lochy í Skotlandi hafí annar hver
fiskur, sem veiddist, verið úr kvía-
eldi. Fram kom einnig, að um hálf
milljón laxa hafí sloppið úr kvíaeld-
isstöðvum í Noregi á síðastliðnu ári.
Og talið er að um 15% af laxveiði í
sjó í Noregi, sem hefur verið um
85% af allri laxveiði í Noregi, hafi
verið eldislaxar. Hér er því um
stórfellt vandamál að ræða, bæði
fyrir eldisstöðvarnar og framtíð
villta laxastofnsins í ánum. Einhver
alvarleg brotalöm hlýtur að vera í