Tíminn - 05.10.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 5. október 1989
Tíminn 9
mikilvægum fiskimiðum eins og
þeim sem eru umhverfis ísland. Við
leggjum til að sem upphafsskref setji
Alþjóðakjamorkumálastofnunin ör-
yggisreglur um kjamorkuknúnar afl-
vélar á höfunum. Þessar reglur ættu
að ná til allra skipa.
Mið-Austurlönd
Ég hef haldið því fram að á
komandi áratug verði það umhverf-
ismálin sem þessi stofnun þarf helst
að beina athygli sinni að. En um leið
og við fömm að takast á við ný
verkefni og nýja ábyrgð verður enn
þörf fyrir aðstoð Sameinuðu þjóð-
anna til að finna friðsamlega lausn á
svæðisbundnum átökum.
Ástandið í Mið-Austurlöndum og
friðsamleg lausn á deilum Araba og
ísraelsmanna er ennþá meðal þess
helsta sem krefst athygli þjóða
heimsins. Varanleg og réttlát heild-
arlausn næst því aðeins að deiluaðil-
ar forðist að grípa til ofbeldis og sýni
þanriig fram á einlægan vilja sinn til
að ná varanlegum friði.
Sú fyrirætlun ísraels að láta kosn-
ingar fara fram á hemumdu svæðun-
um er mikilvægt skref til lausnar á
deilunni. Við fögnum tíu liða áætlun
þeirri, sem Mubarak forseti Egypta-
lands lagði nýlega fram um fyrir-
komulag slíkra kosninga og við
styðjum hana. Egyptar hafa vakið
vonir um viðræður sem orðið gætu
til að færa deilu ísraelsmanna og
Palestínumanna af götunni að samn-
ingaborðinu.
Við fögnum hinni jákvæðu við-
leitni Arababandalagsins til að koma
á vopnahléi í Líbanon. Varanleg
lausn sem tryggir sjálfstæði og full-
veldi Líbanons og óskert yfirráð á
eigin landi verður að kveða á um
brottflutning alls erlends herafla.
Með töku gísla og mannránum em
framin brot gegn alþjóðlegum mann-
úðarreglum sem ekki erunnt að líða.
Efling og vernd
mannréttinda
Meðal þess helsta sem Sameinuðu
þjóðimar hafa áorkað er umfangs-
mikil skráning á mannréttindaregl-
um og stöðug mótun þeirra. Hið
síðasta sem þær hafa áorkað á þessu
sviði er gerð samnings um réttindi
barna sem tekinn skal til umræðu á
þessu allsherjarþingi.
Þrátt fyrir þessar aðgerðir Samein-
uðu þjóðanna er fjöldi og umfang
mannréttindabrota mikið harms-
efni. Greinilegt er, að ekki nægir að
setja fram almennar reglur. Við
verðum eftir alþjóðlegum boðleið-
um að knýja ríkisstjórnir og einstakl-
inga til að fara eftir þeim. Við
verðum a,ð auka þrýstinginn gagn-
vart þeim sem brjóta mannréttindi.
Ein leið til þess er að styrkja þau
framkvæmda- og fullnusíuúrræði
sem Sámeinuðu þjóðimar ráða yfir.
Þekking er annar gmndvallarþáttur.
Hverjum einasta manni verður að
veita vitneskju um gmndvallar-
mannréttindi sín. Við verðum ætíð
að hafa í huga að það leiðir af
sáttmála hinna Sameinuðu þjóða að
ríki geti ekki borið fyrir sig að með
viðleitni til að efla mannréttindi og
halda þau í heiðri séu höfð afskipti
af innanríkismálum þess.
„Með lögum
skal land byggja“
Ég minntist áður á að meðvitund
samfélags þjóðanna um gildi al-
þjóðalaga færi vaxandi.
1 þessu sambandi fagnar ríkis-
stjóm íslands því að felldur er inn í
dagskrá þessa þings liður um áratug
þjóðarréttarins og þannig fylgt eftir
Haag-yfirlýsingu er vísað til margra
ríkja. Það er eftirtektarvert að í
þeirri yfirlýsingu er vísað til margra
reglna um gildi laga - meginreglna
sem beita ætti, eins og ég hef sagt hér
í dag, í samskiptum ríkja.
Frá tímum þjóðveldisins hefur
það verið viðurkennd regla á Alþingi
lslendinga, að farið skyldi að lögum
í samskiptum manna. Sú regla, „leg-
ibus gentes sunt moderandae“, var
letruð á fundarhamar þann sem um
árabil var notaður hér á þinginu. Við
treystum á að á því samstarfsskeiði
sem framundan er muni þjóðir heims
láta gerðir sínar stjórnast af þeirri
reglu.
Misheppnuð byltingartilraun í Panama:
Noriega hvikar hvergi
Það virðist óvenju seigt í Man-
uel Antonio Noriega hershöfð-
ingja í Panama og valdamesta
manni landsins. Hann situr á
valdastóli hvað sem tautar og
raular, hvað sem ríkisstjórn
Bandaríkjanna reynir að þrýsta
á Panama tO að koma honum frá
og hvað sem liðsforingjar í varn-
arliði Panama reyna tO að steypa
honum af stóli.
Eftir misheppnaða byltingartil-
raun nokkurra liðsforingja í vamar-
liðinu á mánudag kom Noriega fram
í sjónvarpi til að staðfesta að hann
héldi enn völdum. f kjölfarið komu
helstu lykilmenn ríkisstjómarinnar
og vamarliðsins og lýstu yfir stuðn-
ingi við Noriega. Því erljóst að hann
mun sitja í valdastól að sinni.
Noriega sakaði Bandaríkjamenn
um að hafa átt aðild að byltingartil-
rauninni, enda hefur orðrómur verið
á kreiki um að háttsettir foringjar í
setuliði Bandaríkjahers í Panama
hafi heitið byltingarmönnum stuðn-
ingi. Hins vegar sver George Bush
Bandaríkjaforseti allt slíkt af sér og
hafði reyndar gert það áður en ljóst
Noriega hvikar hvergi úr valdastól í Panama.
Austurþýsk stjórnvöld hindra ekki ferðir fyrrum þegna sinna frá Prag til
frelsisins í vestri:
Lestir flóttamanna á
leið til V-Þýskalands
Ef heldur fram sem horfir mun
verða heldur fámennt á hátíðarhöld-
unum vegna 40 ára afmælis Þýska
alþýðuiýðveldisins á laugardaginn,
því enn streyma Austur-Þjóðverjar
yfir til Vestur-Þýskalands. Austur-
þýsk stjórnvöld sem í fyrradag lok-
uðu landamærum sínum að Tékkó-
slóvakíu og krefjast nú vegabréfs-
áritunar fyrir þegna sína vilji þeir
halda til Tékkóslóvakíu, hafa gefið
leyfi til þess að Austur-Þjóðverjar
sem leitað hafa hælis í sendiráði
Þýska sambandslýðveldisins í Prag
fái að halda með lestum gegnum
Austur-Þýskaland til Vestur-Þýska-
lands. Fóru fyrstu Iestirnar frá Prag
um fjögurleytið í gær.
Talið er að um tíuþúsund Austur-
Þjóðverjar séu ýmist á lóð sendiráðs
Þýska sambandslýðveldisins í Prag
eða á næsta leiti í von um að komast
yfir til Vestur-Þýskalands.
En það eru ekki einungis Austur-
Þjóðverjar sem sluppu yfir til Tékkó-
slóvakíu áður en vegabréfsáritunar
var krafist sem reyna að komast yfir
til Vestur-Þýskalands. Vandræða-
ástand ríkir á járnbrautarstöðvum
þeim í Austur-Þýskalandi sem lest-
irnar munu aka í gegnum. Þrátt fyrir
að lestirnar muni ekki nema staðar
á brautarstöðvunum hefur fjöldinn
allur af ungu fólki hraðað sér til
brautarstöðvanna í því skyni að
reyna að stökkva upp á lestarnar er
þær hægja þar ferðina. Þurfti lög-
reglan í Dresden að ryðja aðalbraut-
arstöðina þar sem hundruð ung-
menna höfðu tekið sér stöðu í von
um að komast í lestarnar.
Þá hafa átján Austur-Þjóðverjar,
þar af átta börn, leitað hælis í
sendiráði Bandaríkjanna í Austur-
Berlín í von um að komast þá leiðina
vestur yfir múrinn mikla.
var hvort byltingartilraunin hefði
heppnast.
Guillermo Ford leiðtogi stjórnar-
andstöðunnar í Panama fagnaði
byltingartilrauninni og sagði hafa
verið merki vonar um að Noriega
yrði steypt af stóli og að lýðræðisleg-
ar kosningar yrðu haldnar í landinu.
Núverandi ríkisstjóm var skipuð af
Noriega sem ógilti kosningar í haust
þegar ljóst var að stjórnarandstaðan
og andstæðingar hans hefðu borið
sigur úr býtum.
Hin misheppnaða byltingartilraun
er mjög vandræðaleg fyrir Banda-
iíkjastjórn sem reynt hefur allt nema
vopnavald til að koma Noriega frá.
Bandaríkjastjóm hefur um 12 þús-
und hermenn beggja vegna Panama-
skurðarins til að gæta hans og gætu
þeir hertekið Panama á fáeinum
klukkustundum byði þeim svo við
að horfa, auk þess sem Panama
hefur um áratuga skeið verið hálf-
gert leppríki Bandaríkjanna. Nú
hefur Noriega hins vegar gefið
Bandaríkjamönnum langt nef með
því að halda völdum þrátt fyrir
þrýsting Bandaríkjamanna sem saka
hann um aðild að víðtæku eiturlyfja-
smygli til Bandaríkjanna.
Leiðtogi Gyð-
inga myrtur
Einn helsti leiðtogi Gyðinga í
Belgíu hefur verið myrtur og em
allar líkur á að um pólitískt morð
hafi verið að ræða. Læknirinn
Joseph Wybran formaður Sam-
hæfingarnefndar Samtaka Gyð-
inga í Belgíu átti stóran þátt í því
að samkomulag náðist í deilu
Gyðinga og kaþólsku kirkjunnar
um nunnuklaustur í Auschwitz í
Póllandi í síðasta mánuði.
Wybran var skotinn í höfuðið í
bílageymslu Erasmus sjúkrahúss-
ins í Bmssel þar sem hann vann
á þriðjudag og lést af skotsárum
í gær. Er ljóst að einhver eða
einhverjir hafa setið fyrir læknin-
um til að myrða hann.
Ástandið í Líbanon:
Páfinn pundar á Sýrlendinga
Páfinn pundaði enn einu sinni á
Sýrlendinga og ísraela sem hafa
fjölmennt herlið innan landamæra
Líbanon í ræðu sinni í gær og segir
að erlent herlið verði að yfirgefa
Líbanon til að tryggja varanlegan
frið milli kristinna manna og mús-
líma í þessu stríðshrjáða landi.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
páfinn hnýtir í hemám Sýrlendinga
og ísraela í Líbanon, en hann hefur
sérstaklega beint orðum sfnum að
Sýrlendingum sem páfinn fordæmdi
í sumar harðar en nokkuð annað
ríki.
Múslímar og kristnir menn eiga
nú í friðarviðræðum í Saudi-Arabíu
og hafa fyrstu skrefin í friðarátt
verið tekin með því að breyta þing-
skipan á þann veg að jafnræði ríki
milli kristinna manna og múslíma.
Áður höfðu kristnir menn meirihluta
í þinginu.
Hins vegar er ljóst að vera hinna
33 þúsund sýrlenskra hermanna í
Líbanon er stærsti þröskuldurinn,
en Sýrlendingar hafa neitað að kalla
herlið sitt heim fyrr en að friðarsam-
komulag liggi endanlega fyrir. Páf-
inn er því greinilega að tugta þá enn
einu sinni til, þó hann beini orðum
sínum einnig til ísraela sem halda
ræmu í suðurhluta Líbanon á valdi
sínu í „öryggisskyni".
Arafat í opinberri heimsókn í Japan:
Býður Namibíulausn á hernumdu svæðunum
Yasser Arafat leiðtogi Frelsissam-
taka Palestínu segist reiðubúinn til
að fallast á friðarsamkomulag á
hernumdu svæðunum í Palestínu
sem fæli í sér sömu úrlausnir og
sjálfstæðisáætlun Sameinuðu þjóð-
anna í Namibíu. Arafat skýrði frá
þessu á blaðamannafundi í Japan
þar sem hann er staddur í opinberri
heimsókn og hefur verið vel tekið.
- Ég hef rétt til að spyrja: Hvernig
er hægt að samþykkja friðaráætlun-
ina í Namibíu^ en sgmþykkja..ékki_
samskonar áætlun fyrir Palestínu?
Látið mig fá samskonar tilboð frá
Bandaríkjamönnum og friðaráætl-
unin í Namibíu og ég mun samstund-
is skrifa undir, sagði Arafat.
Samkvæmt friðaráætluninni í
Namibíu munu fara fram frjálsar
kosningar í landinu í febrúarmánuði
og munu Sameinuðu þjóðirnar
tryggja að þær fari heiðarlega fram.
Ljóst er að ísraelar vilja ekki sjá
samkomulag sem slíkt, en þeir hafa
_ ekki.£inu sinni viljað ræða við full-
trúa PLO um frið, hvað þá kosningar
á hernumdu svæðunum. Sýnir fang-
elsisdómur frá því í gær yfir ísraelsk-
um fréttamanni sem ræddi við
Arafat á síðasta ári að viðræður við
PLO eru ekki á stefnuskrá.
Arafat notaði einnig tækifærið í
Japan og hvatti ísraela til að taka
áskorun Hosni Mubarak forseta Eg-
yptalands um að ísraelar hæfu við-
ræður við PLO til að leita friðar á
hernumdu svæðunum í Palestínu.
Arafat sem rætt hefur við Toshiki
Kaifu forsætisráðherra Japan og
Taro Nakayama utanríksráðherra
sagðist ánægður með viðræðurnar
og sagði að Japanir og Frelsissam-
tökin myndu vinna saman að því að
vinna að friði í Miðausturlöndum.
Japanir viðurkenna ekki Frelsis-
samtök Palestínu sem ríkisstjórn
Palestínu, en hafa þó leyft PLO að
breyta nafni skrifstofu samtakanna f
skrifstofu „Fastanefndar Palestínu-
ríkisins“. •: