Tíminn - 05.10.1989, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Fimmtudagur 5'. október 1989
Fimmtudagur 5. október 1989
Tíminn 11
Nú minnast menn orða Gunnars Thoroddsens
á landsfundi 1979, þegar haft var eftir honum
í kosningum um formann og varaformann:
Nú mistekst
formanni og
skal þá víkja
varaformanni
Eftir Birgir Guðmundsson.
Sjálfstæðisflokkurinn heldur sinn 28.
landsfund í Laugardalshöllinni í dag og
næstu daga. Formaður og varaformaður
flokksins verða kjörnir ásamt miðstjórn
á sunnudag, en handknattleikslið KR
sem annars hefði keppt á þeim tíma í
Höllinni í Evrópukeppninni mun leika
erlendis. Reikna má með að kosning
forystusveitar Sjálfstæðisflokksins verði
þó engu minna spennandi en kappleikur
KRinga, því blikur eru á lofti í flokknum
og háværar raddir sem vilja nýtt blóð í
formanns og/eða varaformannsstöðuna.
Á fundi með blaðamönnum í gær vildi
formaður Sjálfstæðisflokksins ekkert tjá
sig um möguleikana á breytingum á
forystusveit flokksins og sagði að bæði
hann sem formaður og Friðrik Sóphus-
son varaformaður myndu leggja störf sín
í dóm á Iandsfundi og það væri síðan
landsfundarins sem æðstu valda-
stofnunar flokksins að leggja mat á þau.
Aðspurður um hvort þeir myndu leggja
störf sín sameiginlega í þennan dóm eða
hvor í sínu lagi benti hann á að sam-
kvæmt skipulagsreglum flokksins væru
þessar kosningar óhlutbundnar. Ekki
fékkst skýrt svar frá formanninum um
það hvort hann væri tilbúinn til að lýsa
yfir stuðningi við Friðrik Sóphusson í
embætti varaformannsins.
Gagnrýnin á forystuna
Formaður og varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins hafa legið undir þungri
gagnrýni innan flokksins, m.a. fyrir að
vera hikandi og litlausir, fyrir að hafa
klúðrað stjórnarsamstarfinu við Fram-
sókn og Krata á þann hátt að sjálfstæðis-
menn lentu í stjórnarandstöðu en
hleyptu að þeirri vinstristjórn sem nú
situr. Sjáflstæðismenn er Tíminn hefur
rætt við eru ekki á einu máli um
frammistöðu formannsins. Það má telja
það ákveðin vendipunkt þegar Þorsteinn
baðst lausnar í september í fyrra og hans
frysta ríkisstjórn leystist upp, í kjölfar
deilna á milli þeirra flokka sem að henni
stóðu. Telja margir það hafa verið
staðfestingu á því að Þorsteinn hafi ekki
valdið stjórnunarhlutverki sínu sem
forsætisráðherra, að hann hafi fengið sitt
tækifæri og nú sé kominn tími til þess að
aðrir og honum færari menn fái að
spreyta sig.
Aðrir segja það rangt að kenna Þor-
steini algerlega um hvernig til tókst
þegar ríkisstjórn hans sprakk, enda hafi
hann haft náið samráð við forystukjarna
flokksins, þar á meðal Friðrik Sophusson
og Davíð Oddsson. Þetta vilji þeir sem í
ráðum voru með formanninum ekki
kannast við núna, en varpi allri ábyrgð
yfir á Þorstein Pálsson.
Varaformaðurinn Friðrik Shopusson
þykir heldur ekki af öllum hafa verið
heppilegur í sínu embætti. Einn af
þungaviktamönnunum innan Sjálf-
stæðisflokksins sagði í samtali við
blaðamann Tímans fyrir skömmu að
Friðrik hefði ekki þann persónuleika til
að bera sem þyrfti til þess að vera eitt af
andlitum flokksins útávið. Átti þar við
að hann væri ekki nógu traustvekjandi
og aðgætinn. Varaformaðurinn tilheyrir
frjálslyndari armi flokksins og er í and-
stöðu við marga af þingmönnum hans er
koma frá landsbyggðinni, m.a. vegna of
róttækra skoðana í landbúnaðarmálum.
Þrátt fyrir að Friðrik hafi legið undir
mun minni gagnrýni en Þorsteinn stend-
ur hann hallari fæti m.a. vegna þess að
hann er varaformaður og fall hans þá
minna. Einn af fulltrúum á landsfundi
sagði bæði í gamni og alvöru að ef til vill
ættu eftir að sannast á Friðrik orð sem
eignuð eru Gunnari heitnum Thor-
oddsen á landsfundininum 1979 þess
efnis að „nú mistakist formanni og skuli
þá víkja varaformanni".
Málgagnid vegur
að formanninum
Þá hefur það vakið athygli hvernig
Morgunblaðið hefur nú í tvígang tekið
með áberandi hætti upp gagnrýni á
Þorstein Pálsson formann flokksins síð-
ustu dagana fyrir landsfundinn. Fyrst var
hann sakaður um að spilla fyrir eðlilegri
'umræðu í sjávarútvegsmálum með
ósveigjanlegum yfirlýsingum um auð-
lindaskatt. í gær birtir síðan Morgun-
blaðið fréttaskýringu á leiðaraopnu um
að verulegar líkur séu á því að Davíð
Oddson borgarstjóri verði „sjanghæað-
ur“ í varaformannssætið. Með því er
Morgunblaðið að segja að óánægjan
með forystuna sé svo mikil að horfur séu
á því að Davíð hljóti kosningu gegn vilja
hans. Slík skilaboð í Morgunblaðinu
daginn fyrir landsfund hljóta að teljast
óbein krafa um einhverjar breytingar á
forystuliðinu. Þorsteinn Pálsson var
spurður um þessi skrif á blaðamanna-
fundi í gær og vísaði hann á Morgunblað-
ið og greinarhöfundinn Agnesi Brag-
adóttur ef menn vildu fá skýringar á
þeim. Sjálfur kvaðst hann ekkert hafa
um það að segja að Morgunblaðið væri
með miklar fréttaskýringar um viðburði
í þjóðlífinu eins og aðrir fjölmiðlar. Var
á honum að skilja, eins og hann hefur
raunar áður sagt, að Morgunblaðið væri
ekki hluti af Sjálfstæðisflokknum og
túlkaði ekki viðhorf hans. Hinu verður
þó ekki á móti mælt að Morgunblaðið
hefur um nokkurt skeið látið sig málefni
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins.
og velferð Sjálfstæðisflokksins nokkru
varða.
Varfærni Þorsteins í ummælum er
varða hugsanlegar breytingar á forystu
vekja athygli. Hann brennir eingar brýr
að baki sér og segist aðspurður um hvorn
hann vildi heldur með sér í varafor-
mannssætinu, Davíð Oddsson eða
Friðrik, að hann sé yfirleitt mjög sáttur
við þá samstarfsmenn sem hann hafi
unnið með innan Sjálfstæðisflokksins.
Deiiumál landsfundar
Talsvert undirbúningsstarf hefur verið
unnið í flokknum fyrir þennan
landsfund. Þar ber að nefna starf hinna
ýmsu málefnanefnda og greinargerð svo-
kallaðrar aldamótanefndar sem fjallar
um sjálfstæðisstefnunar til lengri tíma og
er undir forsæti Davíðs Oddssonar borg-
arstjóra. En aðalmál fundarins verða
þau að öllum líkindum atvinnumálin,
sem þingflokkurinn fundaði sérstaklega
um í tvo daga í lok ágúst sl. án þess að
geta komið sér saman í tveimur af
veigamestu málaflokkunum, landbúnað-
armálum og sjávarútvegsmálum. Þá
ágreiningsSögu hefur Tíminn áður rakið
að miklu leiti einkum ágreininginn í
landbúnaðarmálum. Er ljóst að sú álykt-
un býður upp á mjög mismunandi túlkun
og hafa t.d. þeir Friðrik Sóphusson
annars vegar og Pálmi Jónsson hins
vegar lýst mjög ólíkum viðhorfum í þeim
efnum.
Þannig telur varaformaðurinn nýjan
búvörusamning ekki koma til greina og
gerir ráð fyrir 3-5 ára aðlögunartíma
fyrir innlenda búvöruframleiðslu sem
byggir á kjarnfóðri til að hefja sam-
keppni við innflutning. Pálmi hins vegar
lítur á aðlögunartímann sem ályktunin
talar um sem lágmarksfrest sem gefi
möguleika á nýjum búvörusamningi til
einhverra ára.
Líta verður á þessa ályktun í því ljósi
að hún sé sá lágmarks samnefnari sem
ólíkir skoðanahópar innan flokksins geti
sætt sig við. Gagnrýnendur hafa hins
vegar bent á að á slíkum grundvelli gæti
reynst erfitt að t.d. að ganga til samninga
við bændasamtökin þar sem skoðana-
munurinn innan flokksins annars vegar
er nánast jafn víðtækur eða jafnvel meiri
milli sumra innan flokksins og milli
bændasamtakanna og landsbyggðarafla
í Sjálfstæðisflokknun hins vegar.
Fyrir landsfundinum í dag liggja drög
að ályktun í sjávarútvegsmálum, en
verulegur ágreiningur hefur verið um
þann málaflokk í flokknum. Sá ágrein-
ingur birtist m.a. í því að í prentuðum
bæklingi með drögum að ályktunum sem
dreift er til landsfundarfulltrúa er álykt-
un þar sem ekkert er fj allað um auðlinda-
skatt .eða greiðslu útgerðarmanna fyrir
veiðiréttindi. Þetta mál var tilefni snarpr-
ar gagnrýni Morgunblaðsins á formann
sinn á dögunum og greinaskrifa varafor-
mannsins í kjölfarið.
Málamiðlun varafor-
mannsins eyðilögð
Þeir Þorsteinn og Friðrik hafa báðir
gert sitt besta til að breiða yfir þennan
ágreining og lagði Friðrik í þeim tilgangi
fram málamiðlunartillögu um að útgerð-
in stæði í einhverjum mæli straum af
kostnaði við hafrannsóknir og veiðieftir-
lit, en Þorsteinn sagði hins vegar greinar-
skrif Friðriks óheppileg og ítrekaði að
hann teldi ekki koma til greina að auka
byrðar útgerðarinnar. í „Nýjum
drögum“ að ályktun um sjávarútvegsmál
virðast þeir hafa fundið lausn á deilumáli
sínu, þar sem Friðrik fær inn í ályktunina
þessa setningu: „Sjálfstæðisflokkurinn
telur að útgerðin eigi að taka mun meiri
þátt í að greiða kostnað af rannsóknum
á fiskstofnum og eftirliti með þeim,
hliðstætt því sem aðrar atvinnugreinar
gera vegna þjónustu sem þær njóta frá
ríkisstofnunum...“ Þorsieini tekst hins
vegar að gera þessa hugmynd Friðriks
óvirka sem stefnumál með því að áður-
nefnd setning endar svona: „... , enda
séu sjávarútveginum búin rekstr-
arskilyrði til þess.“ Málinu er ekki sleppt
en hins vegar er ekkert sagt um það
hvort eða hvenær þessi hugmynd gæti
eða ætti að koma til framkvæmda.
Veldur flokkurinn
breidd sinni?
Sú spurning hlýtur að vakna hvort jafn
víðtækar og opnar ályktanir og dreift er
á 28. landsfundinum, m.a. um landbún-
aðarmái og sjávarútvegsmál, séu ekki
einungis plástur yfir djúpstæðan mál-
efnaágreining. Ágreining sem unnt er að
beiða yfir í stjórnarandstöðu, en ekki ef
Sjáfstæðisflokkurinn væri í þeirri að-
stöðu að þurfa að taka ákvarðanir og
standa við þær.
Þessu svarar Þorsteinn Pálsson á þann
hátt að breidd flokksins sé þvert á móti
kostur komi til þess að hann taki þátt í
ríkisstjórn. Þröngir flokkar séu ekki
færir um að taka á viðkvæmustu og
mikilvægustu málum þessa þjóðfélags.
Davíð Oddsson Borgarstjóri og Friðrik Sophusson varaformaður Sjálfstæðisflokksins í þungum þönkum á blaðamannafundinum í gær. Margir
sjálfstæðismenn telja að nú sé tími til kominn að Davíð fari að skipta sé að stjórn málum á landsvísu og vilja jafnvel kjósa hann í stöðu varafórmanns
að honum forspurðum.

Tímamynd: Ámi Bjama.