Tíminn - 02.02.1994, Blaðsíða 5

Miövikudagur 2. febrúar 1994

5
Kristjana Bergsdóttir:
Ar fjölskyldunnar,
atvinnuleysi og skattbyrði
Nú er ár fjölskyldunnar
gengiö í garö og ótal
verkefni framundan, sem
lúta aö því aö gera hag þessarar
smæstu einingar samfélagsins
sem bestan. En þetta ár er einnig
ár atvinnuleysis og aukinna
skattbyrða á fjölskyldumar í
landinu. Landssamband fram-
sóknarkvenna telur að ekki þýöi
aö tala um bættan hag fjölskyld-
unnar án þess aö koma meö leið-
ir út úr atvinnuleysinu jafn-
framt.
Þaö er eitt meginverkefni
stjómmálaflokkanna í landinu
nú aö koma fram með heild-
stæða hugmynd um þaö hvemig
má bregðast við, svo hjól at-
vinnulífsins fari að snúast á ný.
Þaö er ekki hægt aö heimfæra
það verkefni upp á ríkisstjóm-
ina, því hún hefur fyrir löngu
sýnt þaö og sannað að hún er
ekki vandanum vaxin.
i tíð þessarar ríkisstjómar hafa
vaxtamálin þróast á þann hátt
aö nýfjárfestingar í atvinnulíf-
inu, sem eiga aö bera uppi at-
vinnumöguleika í framtíöinni,
em komnar niöur úr öllu valdi.
Þaö er ekki hægt aö ætlast til
þess að fólk trúi lengur á síend-
urtekin loforð um lækkun vaxta-
stigs. Þessi ríkisstjóm hækkaöi
vexti meö handafli, en nú virðist
það handafl ekki duga til að
vinna að raunverulegri lækkun
vaxta, eins og á þarf aö halcja.
Gjaldþrotaleiðin
Gjaldþrotaleiöin var vopniö
sem ríkisstjómin beitti í at-
vinnumálum.
Til þess var beitt aðgerðum svo
sem vaxtahækkunum og afnámi
sjóöa, sem höfðu þann tilgang
að styöja atvinnulífið. Á sama
„Ogþað er ekki nóg að
rýna eingöngu í atvinnu-
leysistölur, því atvinnu-
leysið er miklu meira en
þœrsýna."
VETTVANGUR
tíma talaði forsætisráöherra mik-
iö um Færeyjar og „færeyskt
ástand" sem vofði yfir okkur, af
ótrúlegum dónaskap gagnvart
frændþjóö okkar. Þessar aögerö-
ir, „gjaldþrotastefnan", urðu til
þess aö bæjarsjóðimir (sveitarfé-
lögin í landinu) standa nú marg-
ir hverjir mjög illa aö vígi fjár-
hagslega, þar eð bæjarfélögin
bmgöu á það ráð aö styöja við
bakið á atvinnulífinu meö ýms-
um fjárhagslegum skuldbinding-
um, í þeirri von aö áföllunum
mundi linna, en svo varö ekki.
Yfírgangur og
fljótaskrift
Mikill tími rikisstjómarinnar
hefur farið í þaö aö knýja fram
aðild íslands aö EES. Þegar það
var búiö og gert með yfirgangi
og fljótaskrift, hafa tekið viö
stanslausar uppákomur, sem ger-
ir fólk efins um það að ríkis-
stjómin hafi vitað til hlítar hvað
var eftirsóknarvert innan EES.
í umræðum um landbúnað og
iðnað tengdan þeirri atvinnu-
grein nú, rikir glundroði á Al-
þingi og ekki örlar á því aö ríkis-
stjómin ætli sér aö verja þau at-
vinnutækifæri sem viö eigum á
því sviöi.
í upphafi sinnar ríkisstjómar-
tíöar talaði forsætisráðhena föð-
urlega um þaö, að atvinnuleysiö
færi óhjákvæmilega vaxandi um
einhvem tíma, en myndi síðan
minnka á ný. Það hefur því mið-
ur enginn eins og er neina stjóm
á atvinnuleysinu í dag. Við emm
í vítahring, sem ríkisstjómin
hefur engin bönd á og getur ekki
snúið við með þeirri hugmynda-
fræöi sem hún lagöi upp með.
Stefna ríkisstjómarinnar hefur
beðið skipbrot og það er lífs-
spursmál fyrir þessa þjóð aö nú
sé tekið harkalega í taumana.
Fjárlagagatið út á land
Ríkisstjómin leggur nú ofur-
kapp á það að koma sem flestum
verkefnum yfir á sveitarfélögin
og kallar það „völdin heim í hér-
að". En án nokkurra aðgerða til
atvinnuuppbyggingar er verið
að flytja fjárlagagatið út í hémð
fyrir okkur til aö bítast um bit-
ana. Ég trúi því ekki að sveitar-
stjómarmenn haldi þab í alvöru
ab heilsugæslan mimi hafa
meira umleikis við verkefnatil-
flutninginn. Eða er það gleymt,
þegar sveitarfélögin vom að
kikna undan rekstri heilsugæsl-
unnar fyrir 4 ámm síðan og grát-
báðu ríkið um að taka reksturinn
yfir í verkaskiptasamningnum
þá?
Og trúa menn því ab 10. bekk-
ur verði nú loksins öruggur í
smáum og afskekktum byggðar-
lögum eöa þá að þörfin á upp-
bótum til kennara, s.s. í húsa-
leigu o.þ.h., verði úr sögunni?
Það er kostnaður sem bæjarfé-
lögin greiöa nú þegar.
Þar sem fólk greiddi atkvæði
gegn sameiningu sveitarfélaga
var auðvitað verið að lýsa vantrú
á ríkisstjómina, vantrú á því aö
hún væri þess umkomin með
sína stefnu að færa valdið í hér-
að þannig að bragð væri aö.
Afleiðingarnar
Á sama tíma og atvinnuleysis-
tryggingarsjóbur tæmist hægt og
hægt, þá kostar hvert tapað starf
ríkissjóð á aðra milljón króna á
ári í útgjöldum og töpuðum
skatttekjum. Tölur segja þó ekki
allt sem þarf til að átta sig á
ástandinu og augljósum alvar-
legum afleiðingum atvinnuleys-
isins fyrir íslenskt þjóðfélag nú
og í nánustu framtíð. Þaö tjón,
sem felst í töpuðum atvinnu-
tækifæmm í dag, er víxill upp á
framtíðina með því að reikna
inn kostnað við að endurskapa
ný atvinnutækifæri. Kostnaður
við það að láta fólk ganga verk-
efnalaust er einnig mikill, því
þar erum við að kasta á glæ
mannafli, hugviti og verkkunn-
áttu. Því okkar stcersta auðlind er
og verður fólkið í landinu. Þá auð-
lind verður að fullnýta.
Og það er ekki nóg að rýna ein-
göngu í atvinnuleysistölur, því
atvinnuleysið er miklu meira en
þær sýna.
í fyrsta lagi eiga ekki allir rétt á
bótum. Einnig má telja þá, sem
vildu vinna meira, þ.e. fá yfir-
vinnu. Svo og má nefna vannýt-
ingu á framleibslugetu bænda og
fleiri hópa mætti nefna I samfé-
laginu, sem bótalaust taka á sig
byrðar gjaldþrota- og atvinnu-
leysisstefnunnar, því miður.
Á bak við hvert það foreldri,
sem missir atvinnuna, em börn
sem líða fyrir. Og hér emm viö
komin að kjarna málsins á ári
fjölskyldunnar, það er velferö og
öryggi einstaklinganna. Fjöl-
skyldan er síðasta og oft eina
skjólið, sem einstaklingar geta
leitað til í ölduróti lífsins. En
þessi smæsta eining samfélags-
ins er kannski jafnframt sú við-
kvæmasta og henni þarf að búa
þau skilyröi að hún geti rækt
hlutverk sitt á þann hátt sem við
álítum samræmast okkar þjóðfé-
lagi. Og þá getum við spurt
hvort atvmnuleysisástandið,
sem virðist vera að festast í sessi
hér á landi, samræmist hug-
myndum okkar um það þjóðfé-
lag sem við viljum byggja, eba þá
hvort viðvarandi atvinnuleysis-
ástand samrýmist hugmyndum
okkar um ísland framtíðarinnar.
Landssamband framsóknar-
kvenna álítur það mikilvægasta
verkefnið á ári fjölskyldunnar að
útrýma atvinnuleysinu. Það er
forsenda þess að við getum á
marktækan hátt tekist á við það
verkefni á ári fjölskyldunnar að
efla þessa grunneiningu samfé-
lagsins.
Hofundur er formabur Landssambands
framsóknarkvenna.
Anton Helgi Jónsson:
„...litið eptir hvað þíngið áorkar..."
Orðhagur lögfræðingur lét á
dögimum hafa eftir sér
ummæli þess efnis aö
lagaftumvarpi hafi verið lætt í
gegnum Alþingi án þess að
nokkmm manni væri frá sagt. Nú
hefði þessi uppljóstrun varla þótt
merkileg ef ekki vildi svo til að
lögfræðingurinn situr sjálfur á
þingi og er að auki forsætisráð-
herra um þessar mundir. Er hægt
að læða frumvörpum í gegnum
þingið? spurði fréttamaður Ríkis-
útvarpsins og var hissa. En hafði
lítið af viti upp úr viðmælanda
sínum, meintum laumusegg,
enda er kannski helst von til þess
að leikstjórar grínþátta geti svaraö
og þá í sjónvarpi með mynd-
rænni uppfærslu á þeim ósköpum
sem þingsköp eru samkvæmt
þeim okkar sem þyngsta ber á-
byrgðina og best ætti að þekkja
tii.
í sumar verður mikið um dýrð-
ir í tilefni 50 ára lýðveldis. Um
hvab skyldu hátíöarræðumar eiga
ab fjalla? LaumuspU og skrípaleik
á Alþingi? Hvaða hugmyndir ger-
um við okkur eiginlega um lög-
gjafarvaldið?
Nokkrir eru þeir meðal okkar
sem halda því fram að Alþingi sé
lítið annað en sjálfvirk frum-
varpamaskína sem þjóni annar-
legum hagsmunahópum. Síöan
em abrir sem meina að frá Alþingi
komi einkum boð og bönn sem
takmarki frelsi okkar; yfirvöld
skelli fyrir þjóðina lögum til að
VETTVANGUR
koma fram vUja sínum, fremur en
ab þau setji umgengnisreglur til
almannaheiUa. Enn aðrir telja
þingið óþarft fyrst Albert er kom-
inn heim.
Slíkar skoðanir meðal almenn-
ings koma auövitab til vegna van-
þekkingar á því sem vel er gert og
við vanþekkingu er bara ein bót:
það er upplýsing. En er hægt að
krefjast þess ab fólk afli sér þekk-
ingar? Það fer Uklega eftir því
hvaða ábyrgð við ætlum fólki og
flest gerum við líklega þá kröfu til
fuUtrúa okkar á þingi að þeir setji
sig inn í mál og lesi frumvörpin
áður en þau verða að lögum. En
um leib mættu fuUtrúamir krefj-
ast þess af okkur að við læsum
þab sem frá þeim kemur.
Það gera þeir nú ekki alltaf og
stóla fremur á að fjölmiðlamir
einir sjái okkur fyrir upplýsing-
imni. En fréttamenn vilja einkum
sniðug tilsvör og blanda sfimdum
málum á þann hátt að margir
telja lýðræði einkum felast í því
að þingmenn geti sent sessimaut-
um sínum skeyti gegnum fjöl-
mibla. En Alþingi og stjómsýslu-
hafar eiga auðvitab ekld aö bíða
eftir því að fjölmiðlar sýni áhuga
og geri þjóðinni grein fyrir starf-
inu, heldur ýta fram verkum sín-
um nokkum veginn miUUiöa-
laust. Gott fordæmi er nýleg út-
gáfa forsætisráðuneytis á stjóm-
sýslulögum.
Nú mun einhver svara því til að
almenning varði helst fram-
kvæmd laga, en þau okkar sem
hafi sérstaka intressu fyrir lestri
geti flett upp í Stjómartíðindum
eða labbað sig inn á afgreiðslu Al-
þingis. (Sem minnir á það: Hvem-
ig er abgengi að því andliti þings-
ins útáviö? Ég segi bara eitt: Á
björtum degi má hafa af því dá-
góða skemmtun að leita uppi af-
greiðslu Alþingis sem falin er í
kofa nálægt Tjöminni.)
Þegar lýðveldið var stofnað fyr-
ir fimmtíu ámm hefur birting
laga í Stjómartíðindum eflaust
haft slagkraft, en nú em aörir tím-
ar og í öllum þeim oröaflaumi
sem keppir um athygli lands-
manna fer sá texti leynt sem ein-
ungis birtist þar. Og það er því
miöur-nokkuð til í þeirri alhæf-
ingu ab laumast sé með lög, hefð-
bundin dreifing dugir ekki til ef
auðvelda á almenningi aðgang að
bókmenntum Alþingis og yfir-
valda.
Þab er löngu tímabært að út-
vegab verði rúmgott húsnæði á
jarðhæb við torg í mibbæ Reykja-
víkur og komið upp bókhlöðu eða
upplýsingamiöstöð Alþingis og
hins opinbera. Hjá þeirri stofnxm
ættu að vera til á einum staö í að-
gengilegu formi öll lög Alþingis,
sem og reglugerðir stjómvalda,
skýrslur Seðlabankans og Hag-
stofu íslands, ásamt öðrum frób-
leik sem hiö opinbera lætur frá
sér fara varðandi réttindi og
skyldur einstaklinga eba ásig-
komulag þjóðarinnar. Þá mættí
einnig selja þar Hæstaréttardóma,
bæbi í bókarformi og á tölvudisk-
um, og ekki væri heldur nein
dauðasynd að bjóða upp á þab
sem metnaðarfullir forleggjarar
hafa gefið út af lögfræðilegu efni
fyrir almenning á undanfömum
ámm. Afrit af skýrslum og ýms-
um opinberum gögnum sem
þingmönnum gagnast vib mála-
tilbúning mættu líka liggja
frammi á nettu borði úr fallegu
beyki, almenningi til fróðleiks og
höfundum tíl frægbar. Þaö verður
ekkert vandamál að fylla hillur og
borð á svona stað.
í rauninni er merkilegt að hér-
lendis skuli ekki hafa verib opnuð
fyrir löngu bókaverslun eba safn
fyrir almenning sem sérhæfi sig á
þennan hátt. Það ætti að vera
þingmönnum og stjómsýsluhöf-
um nokkurt metnabarmál að
kynna starf sitt milliliðalaust, en
á nútímavísu og án þess gassa-
gangs sem oft einkennir fjölmiðla
og á lítið skylt viö upplýsinga-
starfsemi. Minnumst þess að ís-
lendingar eiga sérstöðu sína og
sjálfstæði mikið til að þakka und-
arlegri lestraráráttu, sem dró
menn ekki bara að kappasögum,
heldur líka að lögbókum og göml-
um skjölum sem gott var að geta
vitnað í meðan baráttan stóð við
Dani á öldinni sem leið.
Einhverja aura mun það kosta
að koma á laggimar þessu fyrir-
tæki, en ef viljinn er til staðar má
aubveldlega finna fjármálaspek-
ing sem getur látið dæmib ganga
upp og ætti sá að hafa í huga Jóri
Sigurðsson forseta, sem vildi
vissulega að litið væri eftir reikn-
ingum og kostnaði, en óskaði
þess einnig „landsins vegna, að
ekki væri síður litib eptir hvað
þíngið áorkar, því þó dýrmætt sé
féð og gott ab halda í þab fyrir þá
sem eiga, þá mundi þó mega telja
mörgum skynsömum manni trú
um, ab þau gæði væri til, sem
varðabi land og lýð, og sem vert
væri ab láta út fyrir nokkur fisk-
virði."