Tíminn - 02.02.1994, Qupperneq 8

8
Miðvikudagur 2. febrúar 1994
„ Þj óðernissósíalismi" Zhírínovskíj s
Lofar „smáborgar-
anum" afkomu-
öryggi og vernd
gegn glœpum
Með hlibsjón af velgengni
flokks Vladímírs Volfo-
vítsj Zhírínovskíj í rúss-
nesku kosningunum í desember
og versnandi heilsu Jeltsíns (sem
er ekkert leyndarmál lengur,
a.m.k. ekki í Moskvu) veröur aö
telja aö nokkrar líkur séu á aö sá
fyrmefndi veröi forseti Rússlands
meö næstu kosningum í þaö
embætti, sem fara fram innan
fárra ára.
Mörgum stendur stuggur af Zhír-
ínovskíj vegna ýmissa ummæla
hans og raunar einnig framkomu.
Af hvorutveggja viröist mörgum
mega ráöa aö þar fari ágengur
rússneskur þjóöemissinni og
jafnvel illútreiknanlegur einstak-
lingur. En ljóst er aö Zhírínovskíj,
sem er af gyöingum kominn í
fööurætt en Rússi að móöemi, er
snjall áróðursmaöur og glöggur
aö átta sig á viöhorfum fjöldans. í
áróöri sínum leggur hann mesta
áherslu á þjóöemishyggju, vel-
ferð og afkomuöryggi fyrir al-
menning og mjög róttækar ráö-
stafanir gegn glæpum. Athygli
vekur að samkvæmt niöurstöðum
skoöanakannana vom þaö ekki
veriö fyrst og fremst þeir fátæk-
ustu og minnst menntuðu sem
kusu flokk hans, heldur öllu
fremur tiltölulega menntaö fólk.
„Zhírínovskíj- hreyfingin er
greinilega millistéttaíflokkur," er
mat þýska vikuritsins Der Spiegel.
„Slavneskir
bræbur" skulu
innlimabir
í grein, sem Zhírínovskíj skrifabi
í Moskvublaðið Ísvestíja skömmu
fyrir kosningar, skilgreinir hann
stefnu flokks síns sem sammna
þjóöemishyggju og sósíalisma,
sem sé því rétt aö kalla þjóðemis-
sósíalisma. (Hann flýtir sér aö
bæta viö að þab sé allt annað en
„hitlerismi".) Sú stefna sé eðlileg
fyrir „smáborgarann sem vill'lifa í
friöi, vera kvæntur konu sem
elskar hann, eiga heilbrigð böm,
vera viss um aö missa ekki vinn-
una, dunda í garöinum sínum um
helgar og fara í frí einu sinni á ári.
Hann viil engan áreita, en ekki
heldur vera áreittur af neinum ...
Hann fyrirlítur betlarann og er
ekki laus viö ergelsi í garð þeirra
ríkustu. Hann vill geta verið viss
um að dóttur hans veröi ekki
nauðgab, fari hún út á götu aö
næturlagi, eða sonur hans sleginn
þar með flösku í höfuðið." Einka-
framtak í atvinnulífi sé nauðsyn-
legt, „en þaö þýöir ekki að auð-
sýna megi skeytingarleysi þeim
milljónum manna sem em
minnimáttar, veikir og aldraðir."
í sömu grein boðai Zhírínovskíj
ab Rússland innlimi á ný ýmis
lönd sem áöur heyröu undir þaö,
einkirm „slavneska bræöur okk-
ar" (Úkraínu og Hvíta-Rússland).
Vera má að þaö sé í hans augum
hófsamleg útþensla, sem ástæöu-
lítiö sé aö ætla aö veki mjög hörö
viöbrögð á Vesturlöndum. Hann
boðar og í greininni útþenslu
rússneskra ítaka til Vestur-Asíu,
með herskáu en óljósara orðalagi.
Zbigniew Brzezinski, fyrmm for-
maður þjóöaröryggisráðs Banda-
ríkjanna, er ekki gmnlaus um aö
hreyfing Zhírínovskíjs muni fylla
„hið svarta tómarúm," sem
myndast hafi í Rússlandi vib hmn
kommúnismans, hliöstætt því aö
Jeltsín (ab kjósa). Heilsu hans hrakar.
bolsévíkar hafi fyllt tómarúm er
myndast hafi viö hmn keisara-
dómsins. Rússar þeir, sem vilja fá
kommúnismann til baka lítt
breyttan, em kannski ekki mjög
margir, en þeim mim fleiri em
þeir, sem telja aö kerfisbreytingin
sé á villigötum, eins og glæpaald-
an, sár fátækt margra, gífurlegur
auöur fána og almennt öryggis-
leysi um afkomu sýni best. Fá-
tækt, öryggisleysi um afkomu og
hræðsla viö glæpalýö grefur und-
an sjálfsviröingu. Með því aö lofa
„smáborgaranum" afkomuöryggi
og lausn frá glæpaógninni býður
Zhírínovskíj honum upp á endur-
reisn sjálfsviröingar hans. Ætla
má aö yfirlýsingar Zhírínovskíjs
um endurheimt landa, sem ófáir
BAKSVIÐ
DACUR ÞORLEIFSSON
Rússar telja líklega sjálfsagt að
heyri Rússlandi til, séu einnig til
þess fallnar aö hressa upp á sjálfs-
traust og sjálfsvirðingu margra
þeirra.
Tveir straumar
Því er gjaman haldið fram ab
þjóöemishyggja magnist á bág-
indatímum. Þegar ótti grípi um
sig, hópi fólk sig saman eftir þjóð-
emum, trúarbrögöum (þau em
sumsstaöar samrunnin þjóðem-
inu eöa koma í staðinn fyrir það),
timgumálum, kynþáttum. Þetta
er að líkum, þar eö hneigöir sem
telja má til þjóðemis- og kyn-
þáttahyggju standa líklega dýpri
rótum í mönnunum en flest ef
ekki allt annað.
Meb hliðsjón af þessu er vart að
undra ab óskyggnir sem skyggnir
þykist nú sjá vofu þjóöemis-
hyggjunnar ganga ljósum logum
um Evrópu. Eðlilegt má kalla að
hún sjáist skýrast í fyrrverandi
austantjaldslöndum. Þar var
áróðurinn gegn þjóðemishyggj-
unni ekki eindreginn eða vel
heppnaður, enda nokkuö ljóst aö
rússnesk þjóbemishyggja var for-
senda þess aö Sovétríkin og aust-
urblökkin gætu verib til. Með
undirþjóbum Rússa jafnt í Sovét-
ríkjunum sem utan þeirra magn-
aðist þjóöemishyggja vegna
óánægjunnar með rússnesku yfir-
ráðin. Nú er tvennt hvað mest
áberandi í stjómmálum fyrrver-
andi austantjaldsríkja: annars
vegar þjóöemishyggja en hins-
vegar tilhneiging til að snúa að
nokkm aftur til þess sem var
(vegna vonbrigða með nýja tím-
ann). Ísvestíjagrein Zhírínovskíjs
og fleira sem frá honum hefur
heyrst bendir frekar til þess að
hann hafi áttaö sig vel á þessum
straumum í þjóðardjúpinu og
blandað þeim saman í þab sem
hann kallar þjóöemissósíalisma.
Aftur rússnesk fyr-
irmynd?
Kringumstæður í Evrópu utan
Rússlands, einnig vestan til, em
þannig að nokkur ástæða er til að
ætla ab þar veröi á næstunni ýms-
ir til að taka Zhírínovskíj sér til
fyrirmyndar (eins og Lenín áður).
Þrátt fyrir betri hag vestanvert en
austanvert í álfunni em næstum
20 milljónir manna atvinnulaus-
ar í Evrópubandalagi, velferðar-
ríkiö, einu sinni stolt Vestur-Evr-
ópu, er á niðurleið, afkomuöryggi
þar minnkar, tíöni glæpa er þar
há og ótti viö glæpalýð mikill. Og
útbreitt álit þar er aö stjómmála-
menn sjái fá ráð til úrbóta eöa
treysti sér ekki eða jafnvel vilji
ekki takast á við vandamálin.
Meö hliösjón af þessu er ekki
ólíklegt aö á næstunni færist í
aukana í Evrópu, einnig vestan
til, „óheföbundnir" stjómmála-
menn sem heiti almenningi af-
komuöryggi, glæpamönnum
haröari refsingum, boði jafnvel
aukin ríkisafskipti af efnahags-
málum og höfði til þess nána
sambands sem ætla má að sé í
undirvitund fjöldans milli sjálfs-
viröingar og þjóðemishyggju.