Tíminn - 29.03.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miövikudagur 29. mars 1989
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vetrarriki
Veturinn frá áramótum hefur veriö erfiður um
allt land m.a. hafa orðið miklar frátafir frá
veiðum bátaflotans á vetrarvertíð vegna gæfta-
leysis. Snjóþungt hefur verið í landinu, þótt út
yfir taki fannfergið á Norðurlandi og Vestfjörð-
um. Vafalaust er það rétt að snjóþunginn í
þessum landshlutum er með mesta móti og
veldur margs konar óþægindum.
Hins vegar kann að vera helst til mikið úr því
gert að fannfergið sé einsdæmi, ef litið er yfir
íslenska veðurfarssögu. Dæmi um mikla snjó-
komu hér á landi eru auðvitað ótal mörg og
fannfergi í ýmsum byggðarlögum hefur fyrr og
síðar orðið gífurlegt, svo varlegt hlýtur að vera
að ákveða hver séu einsdæmin í því efni. Miklu
fremur ættu íslendingar að vera þess minnugir að
á íslandi er allra veðra von. Sveiflur í veðurfari
eru algengar, jafnt á vetrum sem sumrum. Það
leiðir af legu landsins að hér verður aldrei
staðviðrasamt, heldur er landið opið fyrir mis-
viðri, svo allt getur snúist við hvað varðar
„eðlilegt“ tíðarfar.
Þess eru ýmis dæmi, að þíðviðri og hlýja hafi
verið á vetrarmánuðum hér á landi, þegar frost
og hríðar hafa geisað í Evrópulöndum. Grös
hafa tekið að gróa á þorra og góu, sprotar farið
að grænka á trjám og blóm sprungið út. Slíkar
eru öfgar íslensks veðurfars. Við slíku er að
búast á íslandi. Pað heyrir því til undirstöðu-
þekkingar á íslensku náttúrufari að menn geri sér
grein fyrir veðurfarssveiflum og séu við þeim
búnir.
Að sjálfsögðu hefur það komið fram í þeim
veðraham sem verið hefur og þeim ódæmum af
snjó sem kyngt hefur niður, að miklar samgöngu-
tafir hafa orðið, ekki einasta að vegir hafi teppst,
heldur líka flugleiðir. Þrátt fyrir miklar framfarir
í vegagerð síðustu ára, hefur það ekki dugað til
að tryggja óhindraðar samgöngur á landi. Vega-
kerfið er engan veginn svo fullkomið, að það láti
ekki undan, þegar snjókoma helst dögum saman.
Slíkt getur orðið á láglendi, en má heita óhjá-
kvæmilegt þegar um er að ræða heiðar og
fjallvegi.
Því miður gætir of mikils fyrirhyggjuleysis í
vetrarferðum um landið. Þetta fyrirhyggjuleysi
stafar af þekkingarskorti á náttúrlegu umhverfi á
íslandi og oftrú á möguleika tækninnar og þau
úrræði, sem vegagerð og björgunarsveitir hafa til
þess að fleyta mönnum yfir vegleysur eða bjarga
fólki úr bráðum háska. Þessi atriði umferðarmál-
anna eru alltof lítið rædd. Nauðsynlegt er að
auka leiðbeiningar um vetrarferðir og vetrarakst-
ur, ekki til þess að draga úr dirfsku þeirra, sem
á fagmannlegan hátt vilja takast á við hættur
fjallaferða, heldur til þess að upplýsa ökumenn
um þau takmörk, sem veður og færð setja
bifreiðaakstíi á íslenskum þjóðvegum.
GARRI
Ekki á 17. júní
Ríkisútvarpiö flutti þá frétt að
kvöldi annurs páskadags að fyrír
höndum væri hér heræfing á vegum
Atlantshafsbandalagsins. Sérstaka
athygli vakti að þar var sagt að
þessi heræling ætti að hefjast á
þjóðhátíðardaginn 17. júní.
Að því er sagði í útvarpinu á
þessi æflng að felast í því að til
Íandsins komi einhverjar þúsundir
manna úr varaliði bandaríska land-
hersins. Síðan mun heræflngin eiga
að fara fram hér á lundi. Hér eiga
þessir hermenn því að æfa þær
aðgcrðir, sem þeir myndu beita ef
ráðist hefði vcrið inn í landið og
bregöast þyrfti hér til varnar í
samræmi við ákvæðin í sáttmála
Atlantshafsbandalagsins. Ersvo að
sjá að markmiö bandariska hcrsins
með þessu sé að kanna viðbragðs-
flýti og hæfni sinna nianna, svo og
miigulcika sína til þess að flytja
hingað til lands tiltölulega fjöl-
inennt herlið á skömmum tínta.
Afmæli Jóns forseta
17. júní er fæöingardagur Jóns
Sigurðssonar forseta. Jón Sigurðs-
son var helsti leiðtogi þjóðarinnar
í frclsisbaráttunni á öldinni sem
leið. Fæðingardag hans valdi þjóð-
in scm stofndag lýðveldisins, sem
svo vill til að á eininitt 45 ára
afmæli þennan dag í sumar.
Allt frá 1944 hefur 17. júní verið
mesti hátíðisdagur íslensku þjóðar-
innar. í hugum landsinunna hefur
hann veriö sá dagur sem þeir hafa
valið til að minnast fullveldisins og
herða sjálfa sig í varðstöðunni um
fullt og óskorað sjálfstæði landsins.
íslendingar fengu í aldanna rás
meir en nóg af því að vera háðir
öðrum þjóðuin. Samstaða lands-
manna hcfur aldrei komið betur í
Ijós en í kosningunum um stofnun
lýðveldisins 1944. Þrátt fyrir þá
staðreynd að við deilum gjarnan
meiru og harðar um eigin mál
heldur en fólk af ýmsu öðru þjóð-
erni þá hcfur slíkt aldrci verið látið
ná til fullveldisins. Hér á landi
blandast cngum hugur um að við
viljum öll fá að ráða inálum okkar
ein og sjáif í landinu.
Um þetta breytir engu þó að við
höfum á sínum tíma ákveðið að
taka þátt í varnarsamstarflnu innan
Atlantshafsbandalagsins. Það var
og er umdeilt mál, eins og allir vita,
og óþarfl að vekja þær deilur upp
hér. Aðeins er í því sambandi að
því að gæta að á meðan við erum
þar þáttlakendur vcrður trúlega að
telja óhjákvæmilegt að við leyfum
í landinu heræflngar af því tagi sem
hér er um að tcfla. Það Verður þó
aðeins gert af illri nauðsyn, því að
engum Islendingi líkar aö þurfa að
hafa hér crlenda hermenn.
Ósmekklegt
Þess vegna er það í hæsta ináta
ósmekklegt ef yflrmcnn Banda-
ríkjahcrs hafa látið sér detta í hug
að byrja æflnguna á sjálfan þjóö-
hátíðardaginn. Þann dag minnist
íslenska þjóðin fullveldisins. Ekki
yrði það beinlínis í takt við stemn-
inguna þann dag ef svo kynni að
fara að sama dag yrðu fjölnúðlar
hér fullir af fréttum um komu
fjölmenns herliðs til landsins. Jafn-
vel þótt í æfingaskyni væri og
alvara raunverulegrar innrásar víðs
fjarri.
Menn geta svona rétt ímyndað
sér hvernig það vcrður ef við hlið
fréttar af því, þcgar forseti Islands
leggur hinn árlega blómsveig frá
íslensku þjóðinni að fótstalli Jóns
Sigurðssonar, kemur frétt um að
sama dag hafl nokkur þúsund er-
lendir hermenn með alvæpni hald-
ið innreið sína í landið. Vissulega
viljum við ciga góð samskipti við
Bandaríkin, og vissulega er hér
einungis um ælingu að ræða. Og
æflngu fyrir atburði sem allir vona
að þurfi aldrei aö ciga sér stað i
alvöru.
En þjóöhátíöardagur er nú einu
sinni þjóðhátíðardagur. Og hann
er einmitt sá dagur sem þjóðin
hefur valið til að standa vörð um
þá hugsjón aö hér verði aldrei
framar stjórnað af crlendu valdi í
landinu. Þar meö talið erlendu
hervaldi.
Þess vegna er hugmyndin um að
hefja hér heræflngar á 17. júní í
hæsta máta ósmckkleg og óviðeig-
andi. Hermennska hefur aldrei
höfðað til íslensku þjóðarinnar, né
vakið þá hrifningu í brjósti hennar
sem dæmi cru um frá ýmsum
öðrum löndum. Þvert á móti er sú
hugsjón íslcndinga að í landi þeirra
verði aldrei barist né beitt vopna-
valdi. Og af þeirri ástæðu er það
að hér hefur aldrei tíðkast að hafa
hersýningar af neinu tagi á þjóð-
hátíðardaginn. Jafnvel þó að ýmsar
aðrar þjóðir tíðki slíkt. Þvert á
móti hefur 17. júní verið friðardag-
ur. Og þeim sið er ástæðulaust að
breyta. Garri.
VÍTTOG BREITT

Afhroð alræðisins
Síðan Sovétríkin urðu til hefur
ríkt algjört flokksræði í öllum þeim
þjóðlöndum sem lúta Kommún-
istaflokki Sovétríkjanna. Farið var
að bresta í þessu hrikalega bákni
þegar núverandi hæstráðandi til
sjós og lands boðaði að gagnrýna
mætti hina einu og sönnu ríkistrú
og síðar var stigið fyrsta hikandi
skrefið í átt til umbóta og lýðrétt-
inda með því að leyfa fleiri fram-
bjóðendur til þings Sovétríkjanna
en eingöngu þá sem flokkurinn
lagði blessun sína yfir.
Þær kosningar sem fram fóru í
Sovétríkjunum nú um páskahelg-
ina eiga lítið skylt við fjölflokka-
kerfi Vesturlanda eða það þingræði
sem þykir sjálfsagt vestan tjalds.
Samt eru þær skref í átt til stjórn-
arfarslegra umbóta og heíurstjórn-
lögum verið breytt í þá veru að
völd þings eru aukin aðeins á
kostnað flokksræðisins.
Alræði flokksins yfir gjörðum og
hugsun þegnanna er á undanhaldi
og ef vel tekst til með framtíðar-
þróunina mun frjáls hugsun og
frjálst markaðskerfi leysa sovét-
þjóðirnar úr viðjum alræðisins og
þykir víst mörgum tími til kominn.
Útreið flokksþrælanna
Eftir fyrstu fregnum að dæma
hafa frambjóðendur Kommúnista-
flokksins víða beðið afhroð gegn
frjálslyndari öflum eða frambjóð-
endum þjóðernishreyfinga í vest-
rænustu ríkjunum.
í öflugustu borgunt landsins,
Moskvu og Pétursborg. sent
kommarnir kalla Leningrad, fengu
frambjóðendur flokksþrælanna
slíka útreið, að því hefði ekki verið
trúað að óreyndu hve ntiklu fylgi
frjálslynd öfl eiga að fagna í þeim
borgum sem um aldir hafa verið
aðsetur valdsins í keisaradæminu
og í ríki flokksræðisins.
En hér er ekki verið að kjósa I
eftir venjulegum þingræðisreglum
og hlutur flokksins er fyrirfram
tryggður á því þingi sem brátt sest
á rökstóla. Kosningatölur úreystri
og syðri ríkjum sovétveldisins hafa
annað hvort ekki borist þegar þetta i
er skrifað eða litla athygli vakið
vestan landamæranna. Og auðvit-
að hefur rétttrúnaðarflokkurinn
enn tögl og halgdir í stjórnkerfinu
og vert er að hafa í huga að þrátt
fyrir allt er það „umbótasinninn"
Gorbatsjov sem er aðalritari
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna.
Sé það rétt að hálfnuð sé ferð þá
hafin er, mun óhætt að leyfa sér að
vona að alræði kommúnistanna í
Sovétríkjunum sé að víkja fyrir
sjálfsögðum lýðréttindum. Að
minnsta kosti sýna þær niðurstöður
sem kynntar hafa verið á Vestur-
löndum, að kjósendur austur þar
eru með á nótunum þegar þeim
loks gefst kostur á að segja hug
sinn til flokksræðisins með því að
kjósa andstæðfnga þess.
Hjáróma raddir
Sovéska flokksræðið hefur haft
áhrif langt út fyrir landamæri hinna
víðlendu Sovétríkja. Um allan
heim hafa útsendarar hins hug-
myndafræðilega alræðis dýrkað og
dásamað hin miklu Sovétríki.
Stjórnmálamenn og rithöfundar og
fleiri áhrifapersónur litu áður fyrr
til Sovétríkjanna sem síns andlega
föðurlands og hófu alræði flokksins
þar til skýjanna og boðuðu í ræðu
og riti að þar væri hinna miklu
fyrirmynda að leita í stjórnmálum
og andlegum efnum yfirleitt.
Harðræði, kúgun og fjöldamorð-
um var afneitað og ekki þótti
kurteisi að minnast á gúlögin, sem
kommúnistarnir sendu gagnrýn-
endur sfna í og yfirleitt alla þá sem
uppvísir urðu að frjálsri hugsun.
Heimsbylting kommúnismans
var markmiðið og varð áhangend-
um hans mikið ágengt í ekki færri
en fjórum heimsálfum.
Boðberar alræðisins beittu ein-
földum aðferðum, fyrir nú utan
valdbeitingu og yfirgang byltingar-
manna. Jafnframt því að bera út
höfuðlygina um yfirburði Komm-
únistaflokks Sovétríkjanna og þá
mannhelgi sem hann átti að bera
fyrir brjósti, var djöflast á forystu-
mönnum lýðræðisþjóðanna og
þeim bornar allar vammir og
skammir á brýn.
Allur þessi fyrirferðarmikli fífl-
skapur heyrir sögunni að mestu til.
Kommúnisminn hefur fyrir löngu
verið afhjúpaður og er nú farinn að
afhjúpa sjálfan sig í sjálfum Sovét-
ríkjunum. Nú vita allir hver hugur
kjósenda þar er til alræðisins og
fara nú raddir fimmtu herdeildar-
innar á Vesturlöndum að verða
meira en lítið hjáróma.
En ennþá má sjálfsagt níða eigin
stjórnvöld, þingræðið og vestræna
lýðræðishefð ásamt samtökum
þjóða til að varðveita hana.
Hins vegar verður ímynd
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
ekki svipur hjá sjón eftir kosninga-
úrslitin um helgina, hvað sem fram-
tíðin kann annars að bera í skauti
sér. OÓ