Réttur - 01.02.1928, Blaðsíða 109

Rjettur] GALDRA-LÖFTUR ill
sem þeir margir gerast á móður jörð. Ölmusumennirnir,
öfundsjúkir, ódjarfir og því óhreinlyndir, eru sýnishorn
þeirra manna, sem nægja láta sér >smásálarlegar óskir«.
Peir eru í því andstæður Oaldra-Lofts. Peir eru verð-
gangsmenn, af því að þeir óska sér að vera verðgangs-
menn, vesælir og volaðir, sökum »smásálarlegra óska«.
Pað gengur skáldinu sennilega mest til, að skýra þessa
hugsun, er hann leiðir ölmusumennina upp á leikpallinn.
En skáldið trúir sjálfur eða flýgur, að minsta kosti, oft
í hug, að dulrænn kraftur fylgi mannlegum óskum. Slíkt
var, í raun réttri, eðlilegt um hann. Sjálfur hafði hann
borið í barmi svo öfgafullar óskir og gífurlegar, að
mörgum þótti stappa stórmensku-æði nærri. Nú hafði
skáldið reynt slíkar óskir rætast. Slíkt hefir alið — eða
að minsta kosti — styrkt í honum þann grun, að sjálf-
um óskunum fylgi leyndardómsfull öfl eða dularfull
tilhneiging til að komast í óskheima, til að breytast
í raunveruleik. Jóhann Sigurjónsson er ekki einn um
slíka trú. Henrik Ibsen virðist haft hafa svipaðan átrúnað
eða, að minsta kosti, hvarflað slíkt í hug, sem sjá má á
»Bygmester Solness« og fyrr getur. Danskt skáld, Johannes
Jörgensen, trúir því statt og stöðugt, að menn verði
það eða komist þangað, sem þeir óska sér í instu innum
sínum (í formálanum fyrir »Mit Livs Legende«). Hann
kveður suma þannig eðli farna, að þeir hafi þörf á ógæfu,
fleiri en menn gruni*. Hvað sem líður réttmæti þessarar
skoðunar, er hitt víst, að margur kemst skamt og afrekar
smátt um æfina eingöngu af því, að hann óskaði eigi
meira né æðra, o: hann skorti hvatir, fýsi og vilja til
baráttu og starfa, til að verða að manni. Sú skoðun
Jóhanns skálds verður ekki hrakin, enda er hún bæði
holl og vænleg til hamingju. Sú er hugsun leikritsins, að
skapadísir vorar búa í sjálfum oss. Pær skapadísir eru
óskir vorar, styrkur þeirra og stefna. Skáldið mælir á
* »Der er Naturer, som har Trang til Ulykke — flere end man
tror«.