Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 16

68
NÁTTÚ RUFRÆÐIN G URI N N
Flóru íslands liefur hún einkum lundizt á Austur- og Suðaustur-
landi og umhverfis Eyjafjörð. Auk þess eru nokkrir fundarstaðir
hennar á Vesturlandi og á miðhálendi landsins.
Músareyrað og hinar skyldustu tegundir þess hafa víða valdið
grasafræðingum nokkrum heilabrotum, og gefið tilefni til ýmissa
atliugana og rannsókna. Skal hér nú greint frá niðurstöðum eins
manns um þessi efni, en þær snerta allmjög grasafræði íslands, þar
sem þessar tegundir finnast hér, eins og þegar er sagt.
Sænskur grasafræðingur, Eric Hultén, hefur áratugum saman
unnið að rannsóknum á arktískum plöntum og dreifingarsvæðum
þeirra og gefið úr stór rit um þau efni. Þegar hann var að fást
við músareyrað (C. alpinum), kom margt sérkennilegt í Ijós um
útbreiðslu þess og skyldra tegunda. Varð honum brátt ljóst, að
músareyrað heyrir til hópi tegunda, sem mikill ruglingur er á um
nafngreiningu, og hversu skilgreina skuli. Þó er ekki svo að skilja,
að tegundirnar sjálfar séu ekki skýrt markaðar hver frá annarri,
þegar þær eru „hreinar“, heldur eru þær tengdar saman með ótal
milliformum, sem erfitt er að skilgreina og valdið hafa mestu um
rugling þann, sem á þessu er. Telur Hultén, að alllíkt sé ástatt
með fræhyrnu-ættkvíslina og víði-ættkvíslina, en þar er sem kunn-
ugt er mikill fjöldi af milliformum, sem tengja tegundirnar saman,
og hafa þau yfirleitt verið skilgreind sem bastarðar. Hann fer þó
ekki þá leið að sinni með fræhyrnutegundirnar, heldur nefnir
milliformin afbrigði, unz nákvæm rannsókn á litningum hefur
fram farið, en hún ein gæti skorið endanlega úr um mörg þessi
vafaatriði.
Skal þá fyrst gerð grein fyrir plöntum þeim, af umræddum
tegundahóp, sem á íslandi finnast, og verður þeim lýst hverri fyrir
sig eftir ritgerð Hulténs.
Músareyra (Cerastium alpinum L.). Eitt höfuðeinkenni þess-
arar tegundar og þeirra afbrigða og tegunda, sem henni eru skyld-
ust, eru hárin á laufblöðunum. Hár þessi eru úr mörgum frum-
um, löng, hrokkin, loftfyllt og gljáandi og aldrei límug. Hár þessi
kallar Hultén „alpinum“ hár, og mætti kalla þau eftir því „músar-
eyrahár" á íslenzku. Hultén leiðir gild rök að því, að háralag
þetta sé gagnmerkt tegundareinkenni. Sýnir hann fram á, að á því
svæði í arktískum löndum, þar sem engin slík hár finnast á fræ-
hyrnutegundum, finnist músareyrað ekki, og engin af þeirn teg-