Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 18

70
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
Helztu einkenni snoðfræhymu eru: Blómin stór, bikarinn fer-
strendur. Plantan algerlega liárlaus (eða mjög lítið hærð) með mjó-
um neðanjarðarrenglum. Stöngulblöðin mjó, ydd, stöngullinn upp-
réttur, efri stöngulliðirnir langir. Háblöð með himnufaldi. Það,
sem einkum greinir þessa tegund frá músareyranu, er, auk hár-
leysisins, að hún er grennri og beinvaxnari. Sting ég upp á, að hún
verði kölluð snoðfræhyrna á íslenzku.
Af snoðfræhyrnu telur Hultén 4 albrigði: var. glabratum, var.
piliferum, var. microphyllum og var. serpenticola. Af þeim hafa
einungis tvö hin fyrsttöldu fundizt á íslandi. Annars hefur þessi
tegund fundizt á íslandi, í Fennóskandíu og austur í Norður-Rúss-
land, vestanvert.
Fjallafræhyrna (Cerastium arcticum Lange). í Flóru íslands
er þessi tegund nefnd C. Edmondstonii (Wats.) Murb. & Ostf., og
er það í samræmi við þá nafngift, sem þá tíðkaðist. Hultén sýnir
fram á, svo að naumast verður móti mælt, að hið rétta nafn teg-
undarinnar sé C. arcticum Lange, en C. Edmondstonii eigi ein-
ungis við tegund, sem er einlend á Suðureyjum við Skotland, ef
hún er þá annað en afbrigði af C. arcticum.
Fj al 1 afræhyrnan er lág, þéttvaxin planta, oft þýfin með grönn-
um neðanjarðarrenglum. Blöðin breið, stutt, ljósgræn eða jafnvel
með gulleitum blæ, neðstu blöðin stundum rauðleit. Blöðin rand-
hærð með stuttum, gildum fáfrumuhárum, sem eru gildust við
grunninn, en mjókka til oddsins. Blómin stór, oft aðeins eitt blóm
þroskað í blómskipaninni. Bikarblöðin breið, greinilega hvelfd,
svo að bikarinn er hálfhnöttóttur, þegar blómið er fullþroskað.
Bikarblöðin með gljáandi himnufaldi, ofurlítið randhasrð við grunn-
inn. Blómstilkurinn bursthærður einkum efst. Hýðið stutt og
beint, þó lengra en bikarinn.
Hultén nefnir fimm afbrigði af þessari tegund: var. arcticum,
var. alpinopilosum, var. vestitum, var. procerum. og var. sordidum.
Þrjú hin fyrsttöldu hafa fundizt hér á landi. Heildarútbreiðsla
C. arcticum er frá Skandinavíu, þar sem útbreiðslan er þó mjög tak-
mörkuð, um ísland, Grænland og austurströnd Labrador og Ame-
ríku, svo og austustu eyjarnar þar. Þá hefur tegundin einnig
fundizt í Skotlandi, Orkneyjum og Svalbarða.
í Flóru íslands er tegund þessi nefnd kirtilfræhyrna. Þar eð
kirtilhárin eru ekki gleggsta einkenni hennar, en einkenna betur