Náttúrufræðingurinn - 2008, Qupperneq 66

Náttúrufræðingurinn
AFFÖLL OG AFRÆNINGJAR
Nýsestur kræklingur situr oft mjög
þétt en þegar dýrin stækka verður
hvorki rými né fæða fyrir alla og
fækkar þeim því vegna samkeppni.
Fjöldi umhverfisþátta, auk fæðu og
hita, getur valdið afföllum á kræk-
lingi, t.d. öldurót, sem þeytt getur
kræklingi af búsvæðum, og rekís,
sem getur skrapað dýrin af undir-
lagi og kramið.
ar og aukins launakostnaðar. Kost-
irnir við grisjunina vega þó þyngra,
en þeir eru aukinn vöxtur, minni
líkur á að kræklingur losni af rækt-
unarböndum, jafnari stærðardreif-
ing við uppskeru og hærra hlutfall
af markaðshæfum kræklingi ásamt
hreinsun ásæta af skeljunum. Grisj-
un á 10-20 mm löngum kræklingi
má hefja fyrrihluta sumars á Vest-
urlandi en síðla sumars við norðan-
vert landið. I flestum tilvikum er
kræklingurinn losaður af söfnurun-
um og flokkaður í fjóra stærðar-
flokka, þ.e. <10 mm, 10-17 mm,
17-25 mm og >25 mm. Framhalds-
ræktun fer síðan fram í netsokk eða
slönguneti á ræktunarböndum en
aðferðin ræðst af aðstæðum á hverj-
um stað og umfangi rekstursins (6.
mynd). Mikilvægt er að hafa hæfi-
legan fjölda kræklinga á hverjum
metra ræktunarbands og er oft mið-
að við 400-500 kræklinga. Þó skal
hafa í huga að fjöldinn getur verið
mismunandi eftir gerð ræktunar-
banda. Of lítill þéttleiki skeljanna
eykur líkurnar á að ásætur taki sér
bólfestu á ræktunarböndum og
kræklingi.
6. mynd. Kræklingi hefur verið komið fyrir í netsokki til framhaldsræktunar í sjó. -
Mussels in a sock ready to be replaced in the water.
7. mynd. Ræktunarband eftir afrán æðarfugls. - A mussel line after predation of eider
ducks. Ljósm./photo: Valdimar Ingi Gunnarsson.
Sjúkdómar í kræklingi eru frekar
fátíðir miðað við aðrar samlokuteg-
undir en varast ber að staðsetja rækt
þar sem mikið er um sjúkdóms-
valda eða sníkjudýr.
Þegar líður á ræktunina fækkar
kræklingum mikið á böndunum.
Þeim fækkar vegna grisjunar en
einnig geta fleiri þættir komið til.
Þar ber helst að nefna of mikla
hreyfingu á söfnurum og of veika
spunaþræði, sem geta myndast
vegna lítillar sjávarseltu. Einnig er
hætta á, þegar sléttir og harðir safn-
arar eru notaðir, að kræklingurinn
hrynji af þeim þegar ákveðinni
þyngd er náð. Auk þess á krækling-
ur marga óvini, þar á meðal fugla,
krabba, kuðunga, skrápdýr og
fiska. FLelstu óvinir kræklings í
ræktun hér á landi eru æðarfugl
(Somateria mollissima) og krossfiskar
(Asterias rubens).
Samlokur, einkum kræklingur,
eru eftirsótt fæða æðarfugls. Yfir-
leitt afla æðarfuglar fæðunnar á
innan við 15 metra dýpi, en dæmi
eru um að þeir kafi eftir fæðu á mun
meira dýpi, eða allt að 40 metrum.18
Æðarfugl hefur valdið kræklinga-
ræktendum verulegu tjóni í mörg-
um löndum og dæmi eru um að
hann hafi étið alla uppskeru í litlum
kræklingaræktarstöðvum. Hér á
landi hefur hann valdið einhverju
tjóni hjá flestum ef ekki öllum kræk-
66