Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2008, Blaðsíða 74

Náttúrufræðingurinn - 2008, Blaðsíða 74
Náttúrufræðingurinn í september vart við töluverðar hreyfingar á sigsvæð- inu sem Siglufjarðarvegur liggur um á Almenningum í Fljótum. Þá má einnig nefna grjóthrun og skriður við ísafjarðardjúp og á Ströndum í tengslum við vor- leysingar og rigningar í júnímánuði, en þá féllu m.a. aftur og aftur skriður úr sama gilinu í Gleiðarhjalla í Eyrarfjalli ofan við Isafjarðarkaupstað. En skriðuföll geta orðið víðar en á landsbyggðinni, því þetta árið er getið um grjóthrun á Grafarvogssvæðinu í Reykjavík, en þar hrynur alltaf af og til úr klettum ofan við Sævarhöfða þannig að slysahætta getur skapast á göt- unni. Mestu skriðuföllin á árinu urðu aftur á móti við sunnanverðan Eyjafjörð dagana 20. og 21. desember. Þessi skriðuföll urðu í kjölfar þess að snögglega hlýnaði mikið í hvassri sunnanátt eftir langan snjóa- og kuldakafla. Undir þykku snjólagi leyndist þíð jörð þar sem vatn hripaði auðveldlega niður þannig að jarðvegur og jarðlög urðu fljótt vatnsósa, sérstaklega þegar til viðbótar við leysinguna tók að rigna mikið. Af þessu leiddi að mikil flóð og vatnavextir urðu í öllum ám og lækjum á svæðinu og orsökuðu m.a. stífl- urof við Djúpadalsárvirkjun og hlaup úr uppistöðu- lóni, en fljótlega tóku auk þess skriður og einstaka krapaflóð að falla. Mest kvað að skriðuföllum í Eyja- fjarðardal, Djúpadal, Öxnadal og Hörgárdal en auk þess í Eyrarlandshálsi ofan við Akureyri. Þetta eru þau svæði þar sem mest úrkoma féll aðfaranótt 20. desember en auk þess féllu stakar skriður á öllu sunn- anverðu Eyjafjarðarsvæðinu. Flestar féllu skriðurnar snemma morguns 20. desember en vegna þess hve vatnsósa jarðvegur og jarðlög voru orðin af öllu þessu leysingar- og rigningarvatni féllu af og til skriður þar til kólnaði að morgni 21. desember. Mesta athygli vöktu skriðuföllin við bæinn Grænuhlíð í Eyjafjarðar- dal en þar féllu 35-40 stórar og litlar skriður á um 3 km löngum kafla. Af öðrum skriðum má nefna mjög stóra skriðu sem féll niður fjallshlíðina rétt utan við eyði- býlið Kolgrímastaði í Eyjafjarðardal og þá féllu einnig stórar og áberandi skriður við Steinsstaði og Bakka í Öxnadal. Fjöldi skriðna féll einnig fremst í Hörgárdal, í nágrenni Búðarness, Flögu og Staðarbakka, og þá féll stór og áberandi skriða rétt innan við bæinn Skriðu utar í sama dal. Leysingar á vetri eru ekki óþekkt fyrirbrigði við Eyjafjörð og á Miðnorðurlandi, en sjaldgæft er að falli saman svona miklar leysingar og úrkoma. Svona mikil skriðuföll á þessum árstíma eru ekki þekkt úr heimildum á þessum hluta Eyjafjarðar- svæðisins og verður að fara aftur til ársins 1887 til að finna sambærilegar hamfarir, en þá annars staðar í Eyjafirði. Skjálftar Engin stórtíðindi urðu á skjálftasviðinu. Samkvæmt upplýsingum frá eðlisfræðisviði Veðurstofu íslands varð öflugasta skjálfta ársins vart rétt austan við Kleif- arvatn þann 6. mars og mældist 4,7 stig. Hann fannst víða um Suðvesturland. Skjálftavirkni var hins vegar fremur lítil á Suðurlandi og undir Mýrdalsjökli virtist lítið um að vera miðað við undangengin ár. Hrinan sem þar hófst 1999 og stóð út árið 2004 virðist nú alveg liðin hjá. Undir Vatnajökli var aftur á móti all- mikil virkni. I apríl kom hlaup úr eystri Skaftárkatlin- um og í kjölfar þess varð lítil skjálftahrina. Mesta hrin- an í Vatnajökli hófst 24. september sunnan Kistufells með skjálfta upp á 4,1 stig en honum fylgdu um 200 eftirskjálftar. Órói var einnig í grennd við Herðubreið, við Herðubreiðartögl sunnan fjallsins og einnig norð- an þess. Skjálfti varð 8 km SA af Flatey þann 1. nóvember. Stærð hans reyndist 4,2 stig og fannst hann víða um Norðurland. A þriðja hundrað eftirskjálftar mældust næstu daga. Athyglisverðustu skjálftar ársins urðu við Djúpu- vík á Ströndum. Þar varð skjálftahrina dagana 7.-13. september. Alls mældust 22 skjálftar og var sá stærsti 3,5 stig. Þessir skjálftar komu aðeins fram á mælum en fundust ekki. Þetta voru svokallaðir innflekaskjálftar sem urðu fjarri flekaskilum og kunnum skjálftabelt- um. Þetta er í fyrsta sinn sem skjálftavirkni hefur orð- ið vart við Djúpuvík. Reikistjömum sólkerfisins fækkar! Þótt engin stórmerki bæri fyrir augu á himinhvelinu á árinu 2006 verður það að teljast allmerkilegt í sögu stjörnufræðinnar. I marga áratugi hafa menn leitað að tíundu reikistjörnunni, sem sumir hafa nefnt X. Nafn- ið er margrætt og getur bæði táknað hina óþekktu stærð eða niðurstöðu og rómversku töluna 10. A síð- ustu missirum hafa fundist allstórir hnettir í útjaðri sólkerfisins og einn þeirra, Eris, er stærri en Plútó. Þessir hnettir líkjast Plútó um margt, ganga á ílöngum Mynd af nokkrum stórum hnöttum scm ganga á brautum utan Neptúnusar. Stærstur er Eris, sem heitir eftir gyðju missættis í grískri goðafræði. Eris hefur tungl sem fengið hefur nafnið Dysnomia, en hún var dóttir Erisar. 74
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.