Andvari - 01.10.1959, Síða 94

204
HELGI SÆMUNDSSON
ANDVAKI
hneykslun eftir atvikum. Ég veit ekki
aldurinn á suðrænum lærimeisturum
Tliors, en gæti jafnvel trúað því, að
sumir þeirra væru dánir. Hins vegar
stinga vinnubrögð Iians í stúf við aldar-
far og hugsunarhátt Islendinga. En seinni
bækur Thors, „Dagar mannsins“ og
„Andlit í spegli dropans", eru hring-
ferðir um sama land og höfundurinn
nam sér, þegar hann skrifaði „Maðurinn
er alltaf einn“. Þetta er undrunarefni
um jafn stórlyndan mann og Thor Vil-
hjálmsson. Stílrænar tilraunir eru sjálf-
sagðar og nauðsynlegar, en henta varla
til ævistarfs. Thor þarf að finna sérstæð-
um og geðríkum skáldskap sínum form.
Þá vænti ég þess, að frönsku jurtirnar
verði íslenzkur nytjagróður í skemmtilegu
umhverfi, og sú mun viðleitni Thors
Vilhjálmssonar. Ella léti hann sér nægja
að birta óvcnjulegar greinar í Birtingi og
Þjóðviljanum.
Gísli J. Ástþórsson hefur sömuleiðis
lært vinnuhrögð sin erlendis, en smásög-
ur lians og þættir eru fremur lilaða-
mcnnska en sagnaskáldskapur. Gísli hef-
ur bersýnilega orðið fyrir áhrifum af
amerískum rithöfundum, enda skýringar
þess skammt að leita. Tilgangur hans er
oftast ádeilusöm fyndni, sem verður iðu-
lega svo ýkt, að íslenzkir lesendur láta
varla sannfærast. Sú kímni er hér ekki
heppileg innflutningsvara, því að íslend-
ingar komast sjaldan á ærslastig í gaman-
semi. Hins vegar liittir Gísli stundum
svo skemmtilega í rnark, að maður hlær
ynnilega, en gleymir kannski sögunni
áður en komið er yfir í þá næstu. Sér-
stöðu sinnar vegna vil ég þó, að hann
haldi áfram að skrifa smásögur, þrátt
fyrir annríkið á Alþýðublaðinu.
Jiikull Jakobsson gaf út fyrstu skáld-
sögu sína átján ára gamall, en slíkur
barnaskapur Iiefur mörgum reynzt mikill
ábyrgðarlduti. Höfundurinn slapp þó
bærilega frá byrjuninni, þó að „Tæmdur
bikar“ sæti engum stórtíðindum. Þetta cr
Reykjavíkursaga frá árunum eftir styrj-
öldina og speglar líf og örlög æskunnar
í umróti margþættra freistinga og háska-
legra ævmtýra í heimi hversdagsleikans.
Jökull segir þessa sögu hress og glaður
og gerir henni góð skil. „Tæmdur bikar“
keppir við „Vögguvísu" Elíasar Mar scm
Reykjavíkursaga þessa tímabils og myndi
þykja mjög í frásögur færandi, ef hin
væri ekki og árinu eldri. En Jökull hefur
samið tvær aðrar skáldsögur með allt of
litlum árangri. „Ormar“ er að sönnu
athyglisverð saga vegna nærfærnislegrar
túlkunar höfundarins á ungu sálarlífi,
cn hún rcnnur úr reipunum eins og vatn
og endar í botnleysu. Þar gætir og þeirrar
ógæfu Jökuls Jakobssonar að svíkjast um
að vanda stíl og mál, en hún leggst eins
og skuggi á síðustu skáldsi'igu hans,
„Fjallið", auk þess sem efni liennar
cr ólistrænn samsetningur. Sit saga er
óunnið og misheppnað uppkast, sem ein-
hvern veginn hefur slæðzt í prentsmiðju.
Vandamálið, sem um er fjallað, svarar
ekki kostnaði neinnar fyrirhafnar, mann-
auminginn, scm missir getuna til ást-
meyjar sinnar, vekur ekki vorkunnsemi,
hvað þá samúð, og sjálfsmorðið i sögu-
lokin gleður hvorki né hryggir lesand-
ann. Fjallið, sem mun eiga að vera tákn
í sögunni, situr á henni eins og risahöfuð
á dvergsbúk og eykur aðeins afkáraskap-
inn. Jökull hcfur reynzt skást í fyrstu
skáldsögu sinni, þótt ungur væri. Ilins
vegar birtist eftir hann ágæt smásaga í
„Smásögum ungra höfunda 1940—1955“-
Idún ncfnist Skip koma aldrei aftur og
er margfölduð útgáfa af frásagnarglcð-
inni í „Tæmdum bikar“ og nærfærnis-
lcgustu köflunum í „Ormum“. Það er
góður skáldskapur, þrátt fyrir nábýlið
við Stcfán Jónsson, scm sannarlega er
ckki á allra færi við að keppa.