Stúdentablaðið - 15.12.1994, Blaðsíða 6

Bls. 6
STÚDENTAR
STBL. • Desember 1994
Háskóli í opnu samfélagi
Háskólastarfið hefur átt erfitt
uppdráttar á síðustu misserum.
Andstreymið felst íyrst og
fremst í því að ijárframlög rik-
issins hafa stöðugt dregist sam-
an og er nú svo komið að skóla-
yfirvöld telja skólann vart geta
sinnt lögboðnum skyldum sín-
um sómasamlega. Þetta ástand
er vitaskuld óþolandi fyrir
metnaðarfulla stofnun. En
hvemig á að bregðast við? Há-
skólamenn verða að taka á mál-
inu með skeleggri og málefna-
legri rökræðu í því augnamiði
að reyna að þoka stefnu stjóm-
valda í skynsamlegri átt. Þetta
hefur verið gert og er það vel en
engin árangur er í sjónmáli.
Undirritaður telur að staða mála
nú sýni berlega að leggja verði
traustari fjárhagsgrundvöll að
starfi Háskólans og að það
verði gert með samstafi við at-
vinnulífið. Verður hér leitast
við að rökstyðja það.
Áróðursstríð eða upp-
stokkun?
Starf háskólans er nú að lang-
mestu leyti fjármagnað af ríkis-
valdinu og er því berskjaldað
fyrir duttlungum stjómmála-
mannanna sem ákvarða skerf
skólans í fjárlögum hvers árs.
Fjárhagsgrundvöllurinn er
þannig mjög óstöðugur og því
erfitt að áætla fram í tíman. Enn
fremur fer mikill kraftur há-
skólamanna í það á hverju ári
að standa í stappi við yfirvöld
um fjárframlögin og er það
náttúrulega ótækt til langframa.
Sumir virðast reyndar bara ó-
sköp sáttir við þetta, forystu-
menn SHI hafa gripið gullið
tækifæri til að láta ljós sitt
skína. Þeim virðist afar geðfellt
að blása til sóknar gegn yfir-
völdum og freista þess að knýja
þau til fylgis við nýja stefnu í
æsilegu áróðursstríði. En mun
hljómmikill lúðraþytur skjóta
ráðamönnum skelk í bringu?
Verður raunverulegur árangur
mældur í póstkortum og slag-
orðakenndum dagblaðagrein-
um? Getur svo vart talist og
sýnist því framganga forystu-
sauða í Stúdentaráði í niður-
skurðarmálunum ffemur vera í
ætt við hressilegt gönuhlaup en
frækilega sigurgöngu. Undirrit-
aður og reyndar Vökumenn al-
mennt vilja meina að stúdentar
geri háskólanum meira gagn
með því að benda á og afla
fylgis nýjum leiðum til að
treysta fjárhagsgrundvöllinn.
Langtímasamningur
Fyrirkomulag fjárveitinga
ríkisins til háskólans er óhent-
ugt. Vænlegur kostur í stöðunni
er að gera langtímasamning um
fjármögnun ríkisins, t.d. til 4
ára í senn. Slík langtímaáætlun
er raunhæf og tíðkast á ýmsum
sviðum hjá ríkisvaldinu svo
sem varðandi vegamál og flug-
mál. Niðurskurður fjárframlaga
til háskólans hefur verið rök-
studdur með því að um skamm-
tímaaðgerðir væri að ræða en
samningur til langs tíma ætti að
einhverju leyti að útrýma
skammsýninni. Slíkur samning-
ur mundi því hugsanlega verða
til þess að yfirvöld rækju skyn-
samlega háskólastefnu. En fyrst
og fremst mundi hann stuðla að
stöðugleika í fjármálum skól-
ans.
Samstarf við
atvinnulífið.
A gildistíma sliks samnings
gæfist háskólanum ráðrúm til
að afla viðbótarfjár. Aðilar úr
atvinnulífinu gera sér glögga
grein fyrir mikilvægi þess að
innan háskólans fari fram öflugt
vísindastarf. Atvinnulífið hefúr
og beinan hag af því að þetta
starf eflist og ættu því að aðilar
þaðan að vera fáanlegir til að
styrkja það fjárhagslega. Samn-
ingurinn tryggir að ríkið dragi
ekki saman sín framlög sam-
svarandi við hinar nýju tekjur.
Samstarf þetta getur verið með
ýmsum hætti. Fyrirtæki eða
samtök þeirra geta styrkt ákveð-
in námskeið, rannsóknaverkefni
eða jafnvel prófessorsstöðu.
Færi það að sjálfsögðu eftir því
hvemig samkomulag tækist við
umrædda aðila hverju sinni.
Þetta samstarf yrði til þess að
bæta fjárhag háskólans og efla
tengsl við atvinnulífið.
Háskóli í opnu samfé-
lagi.
Samfélag okkar er sem betur
fer í öllum meginatriöum opið
og frjálst. Því fer fjarri að öll
svið mannlífsins séu undirorpin
skipulagningu ríkisins en þau
eru of mörg enda á ríkisskipu-
lagning og miðstýring sér há-
værar málpípur. Sósíalistarnir
sem nú stjóma SHl virðast ekki
koma auga á aðra leið en að rík-
ið standi straum af öllu starfi
háskólans. Er því síst að kynja
að einu viðbrögð Röskvumanna
við niðurskurðinum sé að bisa
við einhvem áróðurshemað
gegn ráðamönnum. Hins vegar
er sjálfsagt í hugum þeirra sem
aðhyllast opið samfélag að há-
skólinn sé í gagnvirkum tengsl-
um við atvinnulífið eins og hér
hefur hefur verið lýst. Þetta er
því í raun lausn sem fellur að
hugmyndafræði frjálslyndra
manna við þeim vanda sem nú
steðjar að Háskóla íslands.
Ingvi Hrafn Óskursson
Minningarorð
Guðmundur Tómas Arnason
Vorið 1991 hafði könnun ver-
ið gerð innan Háskólans hverjir
nytu mests fylgis til rektorskjörs.
Mitt nafn lenti þar ofarlega á
blaði og því höfðu nokkrir vinir
mínir boðist til að vinna að
auknu fylgi í hinu endanlega
kjöri. Eg haföi enga reynslu af
slíku framboði og Iítið haft mig í
frammi utan minnar deildar. Mér
hraus því hugur við, þegar þessir
ágætu ráðgjafar mínir skipuðu
mér að bretta upp ermar og heíja
kynningu og framboðsfúndi í
öðrum deildum og ekki síst með-
al nemenda. Þá var það aó Asta
Ragnarsdóttir kynnti mig fyrir
bróðursyni sínum, Guðmundi
Tómasi Amasyni, heim-
spekinema, sem hún sagði reiðu-
búinn að koma mér til aðstoðar,
og því gæti hún heitið, að þar
mundi ég finna það sem mig
skorti í þessum efnum. Það
reyndust orð að sönnu. Með okk-
ur Guðmundi Tómasi tókst náin
samvinna og nokkur kynni, sem
að vísu takmörkuðust við þau
verkefni, sem við áttum nú sam-
eiginleg. Hann fræddi mig um
hugarheim stúdenta og áhugamál
þeirra vegna námsins. Eg fékk
hins vegar tækifæri til að skýra
viðhorf mín og þau mál, sem ég -
vildi vinna gagn. Af þessum
samræðum okkar varð mér ljóst,
að Guðmundur Tómas var ekki
aðeins fluggreindur, skarpur í
hugsun og fljótur að átta sig,
heldur áræðinn og knúinn sterk-
um vilja til að ná árangri i
hverju, sem hann tók sér fyrir
hendur. Hann var einstaklega
víðlesinn, vakti umhugsun með
kreQandi spumingum, en gerði
jafnframt miklar kröfur til sjálfs
sín. Þrátt fyrir kappið setti hann
sér raunhæf markmið. Hann var
hlýr og einlægur og gæddur fá-
gætu næmi á tilfínningar þeirra
sem umgekkst. Ég lærði margt af
Guðmundi Tómasi þessa daga og
vinátta hans allt frá því var mér
mikils virði, þótt ekki gæfist
mikið tóm til að rækta hana sem
skyldi.
Með þessa hæfileika var ekki
að undra að honum gengi vel í
námi. Hann lauk BA-prófi í
heimspeki veturinn 1993 með
hárri einkunn og lofi kennara
sinna. Ég varð nokkuð hissa,
þegar hann kom til mín og sagð-
ist vera að velta fyrir sér að hefja
nám í læknisfræði. Ég gat þó
ekki annað en hvatt hann til þess,
ef hann hefði áhuga í þá átt. Það
nám mundi tæplega vefjast fyrir
honum, eftir að hann slyppi
gegnum nálaraugað í byrjun.
Þótt ég segði það ekki, hugsaði
ég einnig með mér, aö næmi
hans á tilfinningar annarra mundi
með öðru gera hann að frábærum
lækni. Hann náði fyrsta mark-
miðinu, einn af ljórum sem
komust inn í læknanám í fyrstu
tilraun það árið.
Fráfall Guðmundar kom sem
reiðarslag yfir þá sem nutu vin-
áttu hans. A sama tíma og hann
miðlaði okkur af einlægni og
hlýju, bar hann ekki sína eigin
erfiðleika á torg. Nú getum við
aðeins rækt vináttu okkar í minn-
ingu um góðan dreng.
Foreldrum, systkinum og unn-
ustu Guðmundar votta ég mína
dýpstu samúð.
Sveinbjörn Björnsson reklor
Lífi Guðmundar Tómasar
Amasonar lauk fyrsta sunnudag í
aðventu. Hann var tuttugu og
fímm ára gamall. Mér hefur ekki
borist hörmulegri fregn.
Guðmundur Tómas var ó-
venjulegur maður. I fasi hlýr
fjörkálfur. í framkomu upp-
örvandi og óvæntur. Hvað bjó
undir niðri er einungis hægt að
smíða sér hugmynd um, þaó
verður ekki vitað fullkomlega.
Því er ekki hver maður öðmm
ráðgáta, sem ekki verður leyst,
aðeins komist mislangt með?
Ef til vill er óttinn við að vera
hallærislegur öflugasta hugar-
stefna nútímans. Hann veldur því
að fæst ungt fólk þorir að vera
alvarlegt, segja meiningu sína og
standa með henni. Flestir standa
eins, með öllum og engum um
leið. Úr slíkum jarðvegi sprettur
fátt frumlegt, ungt fólk sekkur í
að rifja upp gamlar stemmningar
án þess að svo mikið sem í-
gmnda úr hverju stemmningin er
í raun. Þetta var ekki andlegt
heimili Guðmundar Tómasar.
Hann sagði við mig brosandi
að Mozart væri bara poppari. Ég
hafði aldrei hitt þennan mann
fyrr, fannst ég ágætlega sett með
minn óvéfengda Mozart og
gramdist svona tal. Þetta var fyr-
ir fjórum árum á ferðalagi með
heimspekinemum. Síðan hef ég
ekki komist undan því að hlusta
á Mozart öðruvísi en í leit að al-
gjöm svari við fullyrðingu Guð-
mundar Tómasar.
Ég held að Guðmundur Tómas
hafi haft áhrif á alla sem hann
þekkti. Samtöl við hann, hversu
stutt sem þau annars vom, urðu
aldrei um ekki neitt. Hann hugs-
aði „frjálslega, af einlægni og al-
vöru“ og lifði eftir sannfæringu
sinni. Honum var ekki eiginlegt
að lokast inni í eigin hugarheimi.
heldur hafði ríkan áhuga á um-
hverfí sínu, vildi færa það til
betri vegar og tókst það betur en
mörgum.
Sumir laga hins vegar sjálfa
sig algjörlega að umhverfinu.
Þeir bjarga engu, eru aðeins
komnir til að fljóta ofan á heim-
inum eins og hann er og grípa
hvað sem er sjálfum sér til fram-
dráttar. Af framapoturum höfum
við nóg. Þessvegna er svo óskap-
leg eftirsjá af Guðmundi Tómasi.
Guðmundi Tómasi vom allir
vegir færir. Hann lauk heim-
spekiprófi með afburða árangri
og komst inn í læknisfræði í
fyrsta áhlaupi. Hjá honum vék
hins vegar hamagangurinn á al-
þekktri framabraut fyrir því t.d.
aó eyða sumri á Háskólabóka-
safni og lesa sér til um það sem
hann þekkti ekki nógu vel eða
verja einum degi vikunnar með
þroskaheftum dreng.
Hans er sárt saknað af jafn-
öldmm hans og skólafélögum
sem þekktu hann og væntu mik-
ils af honum. Hans verður sakn-
að alla okkar daga. Hann var
lagður til hinstu hvílu í gamla
kirkjugarðinum við Suðurgötu.
Þar er fyrir margt af besta fólki
þjóðarinnar. Það er við hæfi. Ég
hika ekki við að fullyrða að það
er þjóðarmissir af Guðmundi
Tómasi Amasyni.
Unnustu hans og barninu sem
von er á fylgir öll ósk í mannleg-
um mætti um farsæld og gæfu í
hörðum heimi.
Krislrún Heimisdóllir
Stúdentablaðið
Útgefandi: Stúdentaráð Háskóla íslands
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Auðunn Atlason
Ritstjórn: Birgir Tjörvi Stefánsson, Guðmundur Steingrímsson,
Halldór Fannar Guðjónsson, Kristrún Heimisdóttir
Auglýsingastjóri: Sæmundur Norðfjörð
Ljósmyndari: Arnaldur Halldórsson
Prófarkalestur: Gestur Svavarsson
Umbrotog hönnun: Kraftaverk
Filmuvinnsla og prentun: Oddi hf.
Stúdentablaóið - blað allra stúdenta. Það segir sig sjálft
Ritstjóri skrifar
Allt fyrir ekkert, enn á ný
íslensk stjómmál snúast öðrum þræði um leiðir til þess að spara
og skera niður. Það er að mörgu leyti gott, því „fyrirtækið Island“ á
við kerfislægan og krónískan hallarekstur að stríða. Ríkið eyðir
meiru en það aflar ár eftir ár og milljarðar íslenskra króna renna í
vaxtagreiðslur árlega. Það er aðeins tvennt sem er gerlegt í slíkri
stöðu: Að auka tekjur eða draga saman útgjöld. En oft átta menn sig
ekki á því að ákveðin ríkisútgjöld em ávísun á auknar þjóðartekjur
til langs tíma er litið. Og þar hefur spamaður á þeim sviðum
neikvæð langtímaáhrif þó svo sýna megi fram á
skammtímaspamað. Háskóli Islands er gott dæmi um þetta.
Fjárframlög til Háskólans hafa verið skorin við trog undanfarin ár
eftir rækilegan niðurskurð fyrir þremur ámm. í nær öllum löndum í
kringum okkur er það viðurkennd staðreynd að fjárfesting í
menntun, ekki síst í háskólamenntun, er ekki bara arðvænleg,
heldur hreint og beint forsenda þess að viðkomandi ríkji standist
alþjóðlega samkeppni og efnahagslíf blómgist og dafni. Fremstu
hagfræðingar heims hafa sýnt fram á beint samhengi á milli
útgjalda til menntamála og þjóðartekna og fært viðurkennd rök fyrir
því að hver króna til menntamála skili sér margfalt inn í þjóðarbúið.
Niðurskurðinn og fjársveltið í Háskólanum ber að skoða í þessu
Ijósi. Aukin framlög til kennslu og rannsókna er óyggjandi
þjóðhagslega hagkvæmt, hvaða leið er önnur fær til þess að tryggja
lífvænleg skilyrði á þessu landi? Lífið er ekki lengur saltfiskur, við
búum í breyttum tími tækniframfara, alþjóðlegra samskipta og örra
breytinga. Háskólinn er og á að vera lífæð okkar í þeirri þróun.
Nokkuð hefur verið rætt undanfama daga um þá hugmynd, að
leggja beri Tannlæknadeild Háskólans niður. En umræðan snýst
ekki beinlínis um stefnumörkun fyrir Háskólann, hún snýst um að
spara með því að láta aðra borga. Ymsir mætir menn hafa sagt að í
Háskólanum sé hægt að spara 44 milljónir með því að leggja niður
Tannlækndeild og senda stúdenta utan til náms. Rektor benti
réttilega á, að um 17 milljónir sparast árlega í tryggingakerfinu með
þjónustu Tannlæknadeildar og að kostnaður á tannlæknastúdent t.d.
í Skandinavíu væri hærri en hérlendis. En hugmyndir
stjómmálamanna gera alls ekki ráð fyrir því að við þurfum að borga
fyrir að mennta tannlækna í útlöndum. Þar viljum við, í samræmi
við utanríkisstefnu þjóðarinnar, fá allt fyrir ekkert. Mönnum finnst
réttlátt og snjallt að flytja tannlæknanám t.d. til Svíþjóðar og láta
Svía borga brúsann. Og það datt sennilega engum í hug að við
ættum að borga eitthvað fýrir þessa nemendur. Þeir eiga bara að
læðast inn í erlendar tannlæknadeildir og vona að ekkert fréttist.
Það er ótvíræður sparnaður fólginn í því að láta nágrannaþjóðir
okkar borga fyrir menntun íslendinga, rétt eins og við spörum á því
að láta Ameríkana búa til fyrir okkur kvikmyndir. En stórmannlegt
telst það seint.
Guðrún Marteinsdóttir
f. 15. janúar 1952 d. 24. nóvember 1994
Að kvöldi 24. nóvember s.l.
lést Guðrún Marteinsdóttir, dós-
ent í hjúkrunarfræði og fyrrver-
andi formaður stjómar náms-
brautar í hjúkmnarfræði.
Guðrún var einn helsti leiðtogi
hjúkrunar á íslandi í dag, mikils-
virtur fræðimaður og vinsæll
kennari. Eftir Guðrúnu liggur
ijársjóður fræðilegrar umfjöllun-
ar um hjúkrun. Fram á síðasta
dag vann Guðrún að merkri
doktorsritgerð, sem henni vannst
því miður ekki tími til að verja,
en er ómetanlegt innlegg í um-
ræðu framtíðarinnar.
Fyrir hönd stúdenta við náms-
braut í hjúkrunarfræði votta ég
aðstandendum, vinum og sam-
starfsfólki innilega samúð.
Minningin lifir.
Anna Sigrím Baldursdóttir