Stúdentablaðið - 15.12.1994, Blaðsíða 10

Bls. 10
Ú T L Ö N D
STBL. • Desember 1994
„Þursi ver sjálfum þér nægur!“
Noregur segir nei við Evrópusambandið í annað sinn. Af hverju?
Greinin hér að ofan i
byggð á grein eftir Lars Roar
Langslet. Hann var mennta-
málaráðherra Noregs 1981-
1986 og sat í 20 árfyrir norska
íhaldsflokkinn á norska stór-
þinginu. Greinin er slolin og
stílfœrð úr þýska timaritinu
Spiegel (5/12/94).
Þegar Henrik Ibsen dvald-
ist í Þýskalandi árið 1872
hélt hann nokkuð á lofti
sérstöðu norrænu þjóðanna í
Skandinavíu. „Norðrið liggur
utan við sérhvem evrópskan
menningarstraum, þess vegna
munum við alltaf vera spor-
göngumenn Evrópu í sérhverri
þróun“ sagði Ibsen þá. í dag
gildir þessi staðhæfing Ibsens
eingöngu fyrir Noreg og Island.
Þijú Norðurlönd hafa þegar
gengið í Evrópusambandið, nú
síðast Svíþjóð og Finnland.
Noregur hefur hins vegar gefíð
Evrópu langt nef i annað sinn á
tveimur áratugum með ským
„nei“ nú á dögunum og haldið í
öfuga átt við evrópska þróun. Á
meðan hver Evrópuþjóðin af
annarri keppist við að efla sam-
starf eða fá hlutdeild í evrópsku
samstarfi með aðild, stendur
Noregur utan þeirrar þróunar og
stefna í öfúga átt. Island aftur á
móti, hefur enga stefnu og horf-
ir á hissa.
Það sem sameinaði hina í
sjálfú sér ólíku andstæð-
inga Evrópusambandsað-
ildar árið 1972 var einkum sterk
og jafnvel róttæk íhaldssemi
(eins þversagnakennt og það
kann
að
Nato í umræðum um öryggis-
þátt Evrópusambandsaðildar.
Það eina er, að allt útlit er fyrir
að Vestur-Evrópusambandið
verði í framtíðinni önnur
tveggja stoða Nato, á móti
Bandaríkjunum. Þannig em
Norðmenn dæmdir til áhrifa- og
jafnvel öryggisleysis, sem þjóð
utan bandalaga.
í þjóðaratkvæðagreiðslunni á
dögunum varð til öflug Nei-
hreyfmg ólíkra þjóðfélagshópa
rétt eins og 1972. Andúðin á
ESB batt saman jafn ólíka hópa
og bændur, sjómenn, vinstri-
sósíalista, öfgafúlla umhverfis-
vemdunarsinna og akademíska
skýjaglópa og fengu þeir ó-
væntan liðsauka í kynþáttahöt-
umm og hjálpræðishemum. Hin
mikla andstaða gegn ESB-aðild
í Noregi er ekki eingöngu hægt
að útskýra með afturhaldshug-
takinu. Því miður verður að
bæta við íhaldssemi n.k.
öfgakenndri trú („funda-
mentalisma") sem er
sterkari í Noregi en í
flestum öðmm ríkj-
um heims, að
e.t.v. íran einu
undanskildu.
Þessi norski
f u n d a -
mentalismi lýsir sér einkum í
trúarbragðakenndu og þjóðem-
issinnuðu ofmati á eigin verð-
leika og Noregs sem þjóðar.
Þetta ofstækisfulla ofmat kemur
fram í ónæmi gagnvart þróun
annars staðar og afneitun stað-
reynda og röksemda.
En em Norðmenn virki-
lega svona undarlegir
eins og hér er haldið
fram að ofan? Það er fróðlegt
að líta nánar á þá hópa sem
studdu Nei-hreyfinguna einna
dyggast. Þar sést eitt glögglega;
þeir þjóðfélagshópar sem em
þiggjendur em algerlega á móti
Evrópusambandinu. Bændur
falla afar vel inn í þann hóp.
Áratugum saman hafa norskir
bændur þegið niðurgreiðslur
frá ríkinu (hljómar kunnuglega
- innskot stbl.) og svimandi
háar upphæðir hafa flust frá
skattgreiðendum til bænda í
gegnum tíðina. Vel skipulögð-
um og vellauðugum bændasam-
tökum var ekki skotaskuld úr
því að skipuleggja harða and-
stöðu gegn ESB-aðild sem
hefði hugsanleg geta breytt
þessari niðurgreiddu forrétt-
indastöðu. Samtök bænda synda
í peningum, peningum annarra.
Annar þjóðfélagshópur sem
lagðist harkalega gegn ESB-að-
ild vom hinir svokölluðu fé-
lagslegu Norðmenn. í þeim
hópi em ríkisstarfsmenn sem á
einn eða annan hátt vinna í fé-
lagslegu kerfinu sem hefúr þan-
ist gríðarlega út síðastliðin ár.
Auknir fjármunir inn í það kerfi
hafa þó ekki verið notaðir til
þess að hækka laun starfsfólks,
heldur til þess að fjölga þeim að
því er virðist með því mark-
miði, að sérhver starfsmaður
þurfi að sinna sem fæstum
„kúnnum“ (sjúklingum,
börnum, öldmðum).
Þennan hóp dreymir
um að breyta allir
n o r s k u
hljóma). í þá daga vildu and-
stæðingar aðildar reisa múra
með atkvæði sínu gegn sér-
hverri breytingu og endumýjun;
Noregur þarf ekki á Evrópu að
halda, Noregur er sjálfum sér
nægur, sögðu menn. Það mátti
að nokkur leyti til sanns vegar
færa. Noregur hafði yfir að ráða
ríkulegum olíuauðlindum og
EFTA-samstarfið tryggði
norskum fyrirtækjum viðskipta-
frelsi og efnahagslegt samstarf.
Noregur gat í þá daga flotið
eins og korktappi á öldum olíu-
flóðsins. í dag blasir önnur
mynd við. Nei Noregs gæti haft
alvarlegri afleiðingar til lengri
tíma litið. Þar kemur einkum
tvennt til. Olíugróðinn fer
þverrandi og EFTA-stoðin í al-
þjóðasamstarfi mun brátt ein-
ungis standa saman af Noregi
og dvergríkjunum Islandi og
Lichtenstein (nema EFTA muni
breytast i einhvers konar
laustengt fríverslunarbandalag
milli jafn ólíkra þjóða og ís-
lands og Slóveníu?).
Einangmnarstefna á sér
ríka hefð í Noregi en
1949 var sú hefð brotin
er Noregur gekk í Nato. í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni nú vakti
athygli að svamir NATO-
fjendur komu fram
þjóðinni í þiggjendur félags-
legrar aðstoðar til að tryggja sig
í kerfmu.
Nei-drottning Noregs,
Anne Enger Lahnstein,
sameinar þessa tvo
aðal- óánægjuhópa. Hún er op-
inber starfsmaður úr félagslega
geiranum og um leið fomystu-
maður flokks þar sem niður-
greiðslur til landbúnaðar mynda
heilaga kýr sem aðeins má fita
og stríðala. Anne Enger Lahn-
stein minntist ekki einu orði á
sérhagsmuni áðumefndra hópa í
kosningabaráttunni heldur
hamraði hún einkum á því, að
hún og hennar fólk væru hinir
einu sönnu baráttumenn fyrir
raunvemlegu lýðræði, fyrir um-
hverfisvemd og samstöðu í
heiminum. „Og þannig emm
við sannir Evrópubúar" var við-
kvæðið.
Hvaða afleiðingar mun Nei
Noregs hafa fyrir efnahag og af-
komu landsins? Efnhagslíf Nor-
egs mun tvímælalaust þurfa að
búa við kaldranalegri skilyrði
nú en áður, norsk fýrirtæki eru
ekki þátttakendur í alþjóðavið-
skiptum heldur hafa hlutskipti
áhorfandans. Alþjóðleg áhrif
Noregs munu minnka vemlega í
kjölfar þessa enda í hæsta máta
ósennilegt að reikna með því að
Noregur verði einn og sér ger-
andi í alþjóðapólitík, Palestínu-
dæmið hlýtur að vera undan-
tekningin sem sannar þá reglu.
Sálrænar afleiðingar þess
að hafa hafnað ESB-aðild
og veitt þeim öflum
brautargengi sem telja Noreg
best settan einan á báti em ekki
síður mikilvægar. Vissulega
mun Noregur ekki einangrast í
hefðbundnum skilningi þess
orðs. Hins vegar er ljóst að hug-
arfar eyjarskeggjans er í sókn.
Eggjunarorð þursanna í „Pétri
Gaut“ Ibsens virðast enn vera í
fúllu gildi: „Þursi, ver sjálfúm
þér nægur“. Nei-hreyfingin
norska hefur sýnt og sannað sitt
þurslega eðli með því að hafna
alþjóðlegri samvinnu og missa
þar með af þeim möguleika að
hafa áhrif á umhverfismál, lýð-
ræðisþróun og öryggismál í
Evrópu. Og nú geta Norðmenn
eins og þursamir í Pétri Gaut
státað sig af því að hafa „ekkert
úr dölunum, nema silkiböndin í
hölunum".