Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 12

r
þeim öllum frágengnum þá fannst
mér liggja beint við að hefja búskap á
jörðinni. Ég byrjaði reyndar í nor-
rænu að loknu stúdentsprófi og var
þar í tæpa tvo vetur en þá bara gifti ég
mig og fór að búa. Ég varð líka fyrir
vonbrigðum með námið, mér fannst
það svolítið kerfislegt og dautt. Það
má eiginlega segja að það hafi gert út-
slagið þegar ég átti að skrifa heillanga
ritgerð um fornafnið „nokkur“.
Heldur þú aö staða kvenna til
sveita sé erfiöari en þeirra
kvenna sem búa txJ. í Reykjavík?
Ég er ekki viss um það. Ég held að það
sé að mörgu leyti hægara að vera kona
í sveit. Það eru oft á tíðum gerðar al-
veg tvöfaldar kröfur til ykkar sem bú-
ið í borg og þið eigið að vinna algjör-
lega tvöfaldan vinnudag. Náttúrulega
gerum við það stundum t.d. um slátt,
í sauðburði eða smalamennsku en
það er meira á þann veg að við tökum
ákveðna toppa. Á hinn bóginn má
segja að það vanti töluvert á það að
bændakonur búi við sambærileg þæg-
indi og konur í þéttbýlinu. Það eru
t.d. bara þrjú ár síðan við fengum
sjálfvirkan síma og rafmagn frá sam-
veitu fengum við ekki fyrr en 1969.
Fyrir þann tíma urðum við að notast
við díselmótor.
Jú, en hún er orðin miklu lausari en
hún var. Þegar ég var ung þótti það al-
gert hneyksli að faðir minn fór til
mjalta. Það þótti ekki karlmanns-
verk. Það eru miklu minni fordómar
gagnvart verkunum en áður og ég
held að ákveðin skipting í kvenna- og
karlaverk sé á miklu undanhaldi.
Þú varst ung og menntuö þegar
þú fórst aö búa en hvaöa mögu-
leika sérö þú fyrir ungt og mennt-
aö fólk í dag aö hasla sér völl í
sveitunum?
Ég veit það ekki. Möguleikarnir voru
nú ekki svo óskaplega miklir þegar ég
var að hefja búskap. Auðvitað var það
12
ákveðin rómantík og tryggð við átt-
hagana sem réði því að maður fór út
í sveitabúskap, en fólk var bjartsýnna
þá. Það er svo óskapleg svartsýni í
þjóðfélaginu núna. Fólk er hálf ráða-
laust og bændur eru orðnir áttavilltir
og vita ekki hvað þeir eiga að gera.
Eina ráðið held ég sé að hver og einn
finni hvað hann getur og það er mitt
álit að bændur eigi að vera tortryggn-
ir á ráð að ofan. Það þýðir ekkert fyrir
okkur bændur að láta aðra finna úr-
ræði fyrir okkur eins og dæmin um
refaræktina sanna. Það má hvorki
miðstýra atvinnuuppbyggingu eða
félagslegri þjónustu í sveitunum frá
Reykjavík. Það eru alltof mörg dæmi
um að hlutirnir séu skipulagðir blind-
andi á skrifborði í Reykjavík án þess
að þeir sem það gera þekki nokkuð til
félagslegra aðstæðna í sveitum. Það
þarf skilyrðislaust að koma til aukin
sjálfsstjórn héraðanna. En það er bara
verst að þegar það eru sköpuð ný at-
vinnutækifæri í sveit, þá er venjulega
miðað við karlana þó það liggi oft
betur við að konurnar sæki vinnu ut-
an heimilis.
Finnst þér konurnar settar hjó í
atvinnuuppbyggingunni?
Já og þetta á ekki bara við hér á landi.
Ég held að þetta sé svona alls staðar.
Ég var t.d. nýlega á norrænni hús-
mæðraráðstefnu í Svíþjóð þar sem at-
vinnutækifæri kvenna í dreifbýli voru
aðalþemað og mér fannst öllum sem
þar töluðu bera saman um þetta. Ég
held að það sé nauðsynlegt að ríkið
veiti konum styrki til að kanna þá at-
vinnumöguleika sem fyrir hendi eru.
Það þarf að bjóða konum upp á nám-
skeið og styrki til að koma sér af stað.
Konur vantar ekki viljann til að bjarga
sér en það er alltof algengt að þær fái
bara klapp á kollinn þegar þær eru að
reyna að koma hugmyndum sínum á
framfæri. Það getur hins vegar munað
búsetunni þó aukabúgreinin sé smá í
sniðum.
Segöu mér þó annaö: Ertu þeirr-
ar skoöunar aö halda eigi öllu
landinu í byggö eöa ó aö skipu-
leggja byggöina ó tiltekin
svϚi?
Ég er þeirrar skoðunar að það eigi að
halda því öllu í byggð. Það er auðvit-
að aldrei hægt að gera við þvf þó einn
og einn bær fari í eyði en það má þó
ekki vera mikið. Ef annar hver bær fer
í eyði þá rýmkast um þá sem eftir eru,
en á móti kemur að það verður svo
óskaplegur þrældómur á þeim því bú-
skapur í sveit byggist svo mikið á sam-
vinnu og samhjálp og skipulagi milli
bæja. Það er t.d. þegar orðið vanda-
mál að fá mannskap í göngur og réttir
því að fjárbúum hefur fækkað svo
mikið. Annars verð ég að segja að ég
er mjög stolt af því að það er bara einn
bær sem komin er í eyði í þessari
sveit.
En er ekkl hugsanlegt aö verka- Ljósmynd:
skipting kynjanna sé enn tastari Laura Valon,ino
til sveita en í þéttbýli?
W
i \

En vœri ekkí nœr aö skipuleggja
þetta meö einhverjum hœtti
þannig aö fólk þyrfti ekki aö
hrökklast fró búskap án þess aö
fá nokkuö fyrir hús sín og eigur?
En það er nákvæmlega það sem hefur
verið að gerast. Það er auðvitað
hræðilegt ef maður verður að hrökkl-
ast frá sinni aleigu án þess að fá nokk-
uð fyrir hana. Maður er víst ekki eins
og brekkusnigillinn sem flytur húsið
á bakinu. En ef við bændur hrökkl-
umst frá búskap í stórum stfl, hvert
eigum við þá að fara — það er líka
vandamál. Það er sagt að þrjár fjöl-
skyldur, auk fjölskyldu bóndans, lifi
beint eða óbeint á því sem framleitt er
á einni bújörð. Ef margir bændur
hætta búskap þá fækkar líka atvinnu-
tækifærunum í þeim bæjum sem
byggja á þjónustu við landbúnað. Ein-
mitt þess vegna fannst mér það mjög
sérkenndegt hvað mjólkurkaup dróg-
ust mikið saman í mjólkurverkfallinu
í bæjum eins og Borgarnesi og Akur-
eyri sem eiga svo mikið undir land-
búnaðinum. Þetta sýnir manni að það
er óskaplega stór hluti þjóðarinnar
sem hefur ekki hugmynd um á hverju
íslendingar lifa. Það er eins og það sé
höfuðsynd að framleiða nokkurn
skapaðan hlut hér á landi — og ég tala
nú ekki um mat.
Veröur þú vör viö hatur á bœnd-
um?