Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 30

ÓFREMDARÁSTAND í ÖLDRUNARMÁLUM
Eins og glöggt hefur komiö fram hjá Þjóöarsálinni á rás 2, þá er algert
ófremdarástand ríkjandi í málefnum aldraöra í Reykjavík. Biölistar eft-
ir þjónustu af ýmsu tagi lengjast stööugt, sem þarf ekki aö koma á
óvart þegar þess er gœtt aö mikil fjölgun er nú aö veröa í hópi 70 ára
og eldri án þess aö því sé mœtt sem skyldi. Á sama tíma gefur ríkisvald-
iö fyrirskipanir um sparnaö í rekstri sjúkrahúsa sem mxi. leiöir til þess
aö aldraöir eru sendir heim af sjúkrahúsum þó aöstœöur heima fyrir
séu engan veginn boölegar.
En það er ekki bara við ríkið að sakast. Fé-
lagsleg þjónusta við aidraða er á ábyrgð sveitar-
félaganna og bygging þjónustuíbúða eða dval-
ar- og hjúkrunarheimila gerist ekki nema fyrir
frumkvæði þeirra. Ríkið getur þar að auki fund-
ið sér til afsökunar erfiða fjárhagsstöðu ríkis-
sjóðs og niðurskurð á öllum sviðum. Það sama
gildir ekki um Reykjavíkurborg. Á árinu 1988
fóru tekjur hennar tæpum milljarði fram úr
áætlun og var þar fyrst og fremst um auknar út-
svarstekjur að ræða en þær eru teknar beint og
milliliðalaust úr vösum okkar Reykvíkinga.
Meirihluti borgarstjórnar, með borgarstjóra í
broddi fylkingar, hrósar sér gjarnan af góðri
fjárhagsstöðu borgarinnar og eins og allir hé-
gómlegir stjórnmálamenn í sögunni nýtir hann
fjármunina í steinsteypta minnisvarða um sjálf-
an sig. Kynslóðin sem fæddist um síðustu alda-
mót og breytti Reykjavík úr bæ í borg — gerði
hana að því sem hún er — uppsker ekki öryggi
og gott atlæti frá þessu afkvæmi sínu þegar ellin
sækir að og heilsan bilar, heldur langa bið eftir
viðeigandi þjónustu og það óöryggi sem fylgir
því að vita aldrei hvað tekur við. Þessi kynslóð
mun aðeins njóta minnisvarðanna hans Davíðs
skamma stund — ef hún ,,nýtur“ þeirra þá.
Það sem hér hefur verið sagt er langur inn-
gangur að miklu efni sem ekki verða gerð nein
viðhlítandi skil hér. Þannig er mál með vexti að
í desember 1986 samþykkti borgarstjórn að
setja á laggirnar fjögurra manna nefnd til að
gera tillögur að stefnumótun í málefnum aldr-
aðra borgarbúa og fjalla um markmið og leiðir
í öldrunarþjónustu. Löngu var orðið tímabært
að taka þessa þjónustu til endurskoðunar og má
í því sambandi nefna að Kvennalistinn hafði
m.a. mótað sér þá stefnu að samhæfa þyrfti
þjónustu heimilishjálpar og heimahjúkrunar,
til að koma í veg fyrir að annar aðilinn væri að
starfa inni á heimili einstaklings án vitundar um
verk hins.
Nefndin hefur í dagiegu tali gengið undir
nafninu ,,öldrunarnefndin“ og í henni eiga
sæti: Árni Sigfússon, formaður félagsmálaráðs,
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir frá félagsmálaráði,
Kristín Á. Ólafsdóttir frá heilbrigðisráði og Páll
Gíslason frá byggingarnefnd aldraðra. Nefndin
hefur leitað til fjölmargra stjórnenda, starfs-
manna og sérfræðinga í öldrunarþjónustu
varðandi uppbyggingu þessarar þjónustu í dag
og hugmyndir um framtíðina. Hefur nefndin
bæði haldið samráðsfundi með þessu fólki og
eins beðið um skriflegar ábendingar. í fram-
haldi af þessu mótaði nefndin hugmyndir sínar
30
og tillögur. Skýrsla frá nefndinni er nú svo gott
?em tilbúin og mun hún án efa koma til umræðu
í borgarstjórn von bráðar. Þegar þetta er skrifað
bendir allt til þess að nefndin muni standa sam-
an að tillögum sínum sem væntaniega og von-
andi gefur þeim aukið vægi í augum borgarfull-
trúa meirihlutans.
Öldrunarnefndin var í upphafi sammála um
að heildarmarkmið öldrunarþjónustu í Reykja-
vík ætti að vera að gera öldruðum kleift að búa
sem sjálfstæðastir á heimilum sínum eins lengi
og heilsufar og félagslegar aðstæður leyfa,
koma í veg fyrir félagslega einangrun þeirra og
veita þeim þá þjónustu sem er eðlilegust og
hagkvæmust miðað við þörf og ástand hins
aldraða hverju sinni. Þegar aldraðir eru ófærir
um að notfæra sér heimaþjónustu á fullnægj-
andi hátt þarf að tryggja þeim viðeigandi þjón-
ustu á dvalarheimilum og hjúkrunarstofnun-
um.
Þetta heildarmarkmið lætur ágætlega í eyrum
en það sem máli skiptir hlýtur að vera að finna
nothæfar leiðir að því. Þegar nefndin hóf leit
sína að þessum leiðum varð fyrst fyrir henni sú
heimaþjónusta sem rekin er á vegum Reykjavík-
urborgar. Ljóst er að það skipulag sem hún býr
við í dag er ekki sérlega hagkvæmt og felur í sér
skort á yfirsýn, lélega nýtingu starfsmanna og
lítið samstarf milli heimilishjálpar og heima-
hjúkrunar. Nefndin eyddi miklum tíma í að
skoða þessi mál og vinna upp nýtt skipulag fyr-
ir heimaþjónustuna. Gerir nefndin það að til-
lögu sinni að heimaþjónusta verði hverfaskipt.
f stað einnar heimilishjálparmiðstöðvar við
Tjarnargötu 20 verði stöðvarnar færðar út í
hverfi borgarinnar í félags- og þjónustumið-
stöðvar aldraðra og taki þar upp virkt samstarf
við heimahjúkrun á heilsugæslustöðvum eða
Heilsuverndarstöð, allt eftir því hver hefur um-
sjón með heimahjúkrun í viðkomandi hverfi.
Gert er ráð fyrir því að í hverri miðstöð starfi
forstöðumaður sem beri ábyrgð á þeim rekstri
sem fram fer í og frá húsinu. Taldi nefndin æski-
legt að forstöðumaðurinn væri menntaður á
sviði félagsráðgjafar eða hjúkrunar. Hafi hann
slíka menntun á hann að sinna mati á þjónustu-
þörf þeirra einstaklinga sem til miðstöðvarinn-
ar leita en það skal þó gert í samráði við s.k.
heimaþjónustusvið Félagsmálastofnunar.
Sú heimaþjónusta sem gert er ráð fyrir að
standi til boða í félags- og þjónustumiðstöð
verður sem hér segir: Ræstingar (þar sem slepp-
ir getu þjónustuþega), örvun (lestur, samtöl),
eftirlit, morgunaðhiynning (klæðnaður, þrif),
baðþjónusta, matarsendingar, ýmis fyrir-
greiðsla (pöntun á þjónustu annars staðar frá)
og ferðaþjónusta (á milli heimilis og þjónustu-
miðstöðvar). Þessi þjónusta verður þó ekki
veitt nema að undangengnu einstaklings-
bundnu mati á þörf, enda engum greiði gerður
með því að taka frá honum/henni þau verkefni
sem hann/hún getur sinnt með góðu móti.
Þannig gæti það verið misskilin góðmennska
að veita einstaklingi ferðaþjónustu milli heimil-
is og þjónustumiðstöðvar þegar honum kæmi
betur að viðhalda hreyfifærni sinni með því að
ganga þegar veður og færi gefst. Má segja að í
heild sinni leggi nefndin mikla áherslu á að
heimaþjónusta byggi á betra mati en hún gerir
í dag og taki mið af ólíkum þörfum einstakling-
anna og leitist við að sinna þeim.
í félags- og þjónustumiðstöðvunum mun að
auki verða boðið upp á sömu þjónustu og gert
er í dag og sem stendur öllum öldruðum til
boða. Þarna er um að ræða margháttað félags-
starf, hársnyrtingu, fótsnyrtingu, fræðslu,
hreyfiþjálfun, matarþjónustu og félagsráðgjöf.
Samhliða endurskoðun á heimaþjónustu Fé-
lagsmáiastofnunar er eliimáladeild stofnunar-
innar tekin til endurskoðunar. Eftirleiðis mun
hún heita „Öldrunarþjónustudeild Félagsmála-
stofnunar" og til hennar hefur nú verið ráðinn
sérstakur yfirmaður. Öldrunarþjónustudeildin
skiptist aftur upp í 6 svið og er markmiðið með
þessari skiptingu að gera skipulagið virkara og