Ljósmæðrablaðið - 01.12.1997, Blaðsíða 5

aukaupplifun og tjáningu í tengslum
við minni menntun (Lowe, 1996).
það er ljóst að enginn einn þáttur
er ábyrgur fyrir sársaukaupplifun
konu í fæðingu. þar hefur áhrif flók-
ið samspil líkamlegra og sálrænna
þátta hverrar konu. Ljóst er að upp-
lifun konunnar á sársaukanum er
undir áhrifum frá því umhverft sem
hún fæðir í. Umhverfisþættir eru
margslungið fyrirbæri en innibera þær
manneskjur sem eru á staðnum,
hvernig samskipti þeirra eru bæði ver-
bal og nonverbal, gæði þess stuðnings
sem konan fær frá viðstöddum,
hversu framandi umhverfið er þar á
meðal hlutirnir sem í því eru og
einnig lykt, hljóð, lýsing og hiti, og
þær takmarkanir sem umhverfið setur
konunni hvað varðar rými og hreyfan-
leika innan þess (Lowe, 1996).
Stjómun sársauka í fceöingxi
Þegar talað er um stjórnun sársauka í
fæðingu spyrjum við gjarnan: hvernig
get ég haft álirif á sársaukaupplifun
konu í fæðingu?
Við skulum horfa aðeins á orðið
stjórnun eins og það kemur fyrir í
umönnun í fæðingu. Stjórnun gefur
fil kynna að sá sem stjórnar stýri og
ráði yfir einhverju. þegar sársauki á í
hlut verðum við að gera okkur ljóst að
verkir í fæðingu tilheyra konunni sem
upplifir þá og að stjórnun sársaukans
tilheyrir henni einnig. Það sem við
getum gert og verðum að gera er að
vinna með konunni við að útvega þau
ytri meðul sem hún þarf til að ráða
við upplifun sína af sársaukanum
(Lowe, 1996).
Það kom fram í rannsókn Ranta,
Jouppila og Jouppila sem gerð var í
Finlandi 1995 á verkjaupplifun mik-
illa fjölbyrja (grand multipara, þ.e.
fleiri en 5 fæðingar) að þótt þær upp-
lifðu minni sársauka á fyrsta stigi fæð-
tngar tjáðu þær meiri sársauka á öðru
stlgi en frumbyrjur og einnig kom
ftam að 58% fjölbyrja og 54% mikilla
fjölbyrja tjáðu fæðingarreynslu sína
ekki passa við þær væntingar sem þær
höfðu fyrir fæðinguna (en það var
teynsla 91% frumbyrja) (Ranta, Jo-
uppila ogjouppila, 1996).
I rannsókn sem McKay, Barrows
og Roberts gerðu 1990 á upplifun
kvenna á öðru stigi og hvaða ráð
hjálpuðu eða hindruðu kom fram að
7 af 20 konum ræddu rembinginn á
mjög neikvæðum nótum, lýstu mikl-
um sársauka og hve þetta var erfiður
hluti fæðingarinnar. þær notuðu lýs-
ingar eins og vansæl, hræðilegt, og erf-
iðasti hlutinn. Ein kona sagði að
rembast hefði verið hroðalega sárt og
henni fannst hún vera að rifna í
hengla þarna niðri og fann engan létti
við að rembast nema að hún fann ekki
lengur hríðarverkina. Margar konur
tjáðu að þeim hefði fundist þær ekki
geta meira þegar kom að því að remb-
ast (McKay, Barrows og Roberts,
1990).
Sjálfsagt hafa margir þættir spilað
inn í viðbrögð og hegðun umræddrar
konu í fæðingunni og e.t.v. hefði ver-
ið hægt að spá einhverju um eða fyrir-
byggja það sem gerðist hefði maður
kynnst konunni á meðgöngu og haft
samfellu í umönnun hennar. Lowe
(1996) telur einmitt mikilvægt að sá
sem annast konuna á meðgöngunni
leggi á ráðin með konunni um stjórn-
un sársauka í fæðingu og ýti henni út
í sjálfsskoðun hvað varðar væntingar
hennar til hríðarverkja, skilning
hennar á mögulegum ástæðum verkja
og óþæginda í fæðingu, hvaða upplif-
un hún hefur áður haft af sársauka og
hvaða aðferðir hún notaði til að ráða
við þann sársauka. þetta ætti að vera
hægt að gera ef sami aðili er með kon-
unni alla leiðina í gegn um barneigna-
ferlið.
í bókinni New Active Birth eftir
Janet Balaskas er góð lýsing á því sem
einkennir tímabilið rétt áður en út-
víkkun lýkur og tek ég hér glefsur úr
þeirri lýsingu:
“Hríðarnar koma þétt og kröftug-
lega með stuttu millibili. Leghálsinn
er líklega opinn 8-9cm.... Flestum
konum finnst þetta erfiðasti tími fæð-
ingarinnar... Það er of seint að fá
nokkuð (og einnig óskynsamlegt).....
Þú er enn ekki tilbúin að rembast,
þótt þú getir byrjað að finna remb-
ingsþörf. Tilfinningar þínar geta
sveiflast milli örvæntingar, pirrings og
hræðslu annars vegar og skyndilegrar
alsælu hinsvegar” (bls. 108).
Balaskas segir ennfremur: “Að
liggja á hnjám er algengasta stellingin
á þessu stigi.... Mörgum konum
finnst einnig gott að sitja á ldósettinu
á transitional stiginu (bls. 108).
Þessari konu fannst einmitt best að
sitja upprétt og ætlaði ekki að þora að
leggjast uppí svo við gætum skoðað
hana. Ég náði að skoða hana einu
sinni og þá var útvíkkun 9, sem sam-
svarar transitional fasanum. Síðan
missti konan stjórn á sér þegar remb-
ingurinn náði yfirhöndinni og þá var
of seint að hjálpa henni í aðra stell-
ingu þar sem ekki náðist til hennar
vegna ofsahræðslu og spennu. Hún
tjáði mikinn ótta við að rifna og
fannst þrýstingurinn af kollinum
óbærilegur.
I New Active Birth segir einmitt:
“Á þessu stigi er algengt að finna til
hræðslu.... Mörgum konum finnst
sem þær geti ekki meira og jafnvel að
þær muni rifna í sundur og deyja....
Michel Odent kallar þetta “physi-
ologískan ótta” og telur að þessi ótti
rétt áður en fæðing verður hafi nota-
gildi því hann spýti adrenalíni út í
blóðið. ..(adrenalínið) hafi þau áhrif
að koma af stað ósjálfráðu rembings-
viðbragði annars stigs, sem Michel
kallar “the foetus ejection reflex”.
Hann leggur áherslu á að vera ekki of
hughreystandi og trufla ekki móður-
ina á þessu stigi” (bls. 109).
I rannsókn sem Wuitchik, Hesson
og Bakal gerðu 1990 á hvort hægt
væri að spá fyrir um sársauka og van-
líðan á latent, aktívu og transitional
stigum fæðingar kom fram að við
skiptingu frá latent yfir í aktívan fasa
fæðingar geti djúpstæðar áhyggjur og
kvíði tekið yfir og haft meiri áhrif en
það sem konan hefur lært á foreldra-
fræðslunámskeiðum um hvernig hún
geti stjórnað sársauka og vanlíðan.
Þetta sé sérstaklega áberandi á
transitional stiginu (Wuitchik, Hes-
son og Bakal, 1990).
Konan var á transitional stiginu
þegar við veltum henni á bakið og
ekki cr óh'klegt að við það að leggjast
á bakið hafi hafi orðið truflun á ein-
5