Freyr - 01.09.2004, Blaðsíða 19

saman við hliðstæðar hlutfallstöl-
ur árið áður kemur í ljós að hærra
hlutfall gemlinganna bar gelt vor-
ið 2003 en 2002, hlutfall ein-
lembdra gemlinga lækkar en hins
vegar hækkar hlutfall tvílembdra
og fleirlembdra gemlinga.
Eins og eðlilegt er þá koma
fram hliðstæðar breytingar í fall-
þunga gemlingslambanna og hjá
fullorðnu ánum. Eftir hverja vet-
urgamla á, sem skilar lambi að
hausti, fást að meðaltali 17,4 kg
Fjárræktarbúið á Hesti
hefur...
Frh. afbls. 9
andi skammta af frjósemisvakan-
um PMS á frjósemi ánna. Upp úr
1960 beindust rannsóknimar aðal-
lega að því að finna hver væri
hagkvæmasta fóðrun á innistöðu-
ám frá hýsingu til vors þar sem
vetrarbeit var þá víðast hvar hætt á
landinu. I þessum tilraunum var
taða gmnnfóður og jafnan hafður
einn flokkur með töðu eingöngu
sem viðmiðunarflokkur. Oftast
stóð hver tilraun yfír í þrjú ár.
Þetta var nauðsynlegt til að fá sem
öruggastar niðurstöður þar sem
taðan var svo misjöfn að gæðum
frá ári til árs. Má þar nefna fengi-
eldistilaunir með mislangan eldis-
tíma, mismunandi fóðurmagn og
tegundir, s.s. grasköggla og kjam-
fóðurblöndur. Þá var og rannsakað
hvaða áhrif mismikil fóðmn á
fyrri og síðari hluta meðgöngu
hefði á afurðir ánna. Tilraunir með
mismunandi fóðmn lambáa á túni
og í úthaga eftir burð vom fyrir-
ferðamiklar og sýndu fram á mik-
ilvægi réttrar fóðrunar ánna á
þessum áhættusama tíma fyrir
lambavöxt og fallþunga að hausti.
Um 1980 fór af stað mikill til-
raunabálkur með notkun fiski-
mjöls í vetrarfóðri ánna. Notkun á
(16,9) af dilkakjöti og eftir hverja
veturgamla á fást að meðaltali
10,8 kg (10,5) af dilkakjöti.
Á mynd 5 em sýndar meðalaf-
urðir veturgömlu ánna í hverju
héraði haustið 2003. Líkt og áður
kemur þar fram enn meiri munur á
milli héraða í meðalafúrðum en
hjá fullorðnu ánum. Meðalafurðir
em mestar haustið 2003 hjá vetur-
gömlu ánum í Strandasýslu sem er
líkt og verið hefur undanfarin ár.
Þar í sýslu fást að meðaltali 13,8
síldar-, loðnu- og fiskimjöli hafði
að mestu legið niðri frá því um
1960 þar sem ódýrt innflutt kol-
vetnafóður var komið á markað-
inn og bændur sáu sér meiri hag í
að nota það en dýrara síldar- og
fiskimjöl. Niðurstöðurnar sýndu
m.a. að mjöl úr þessu sjávarfangi
er einhver besti og hollasti fóður-
bætir sem völ er á. Ær, sem fengu
fiskimjöl síðasta mánuðinn fyrir
burð, fæddu stærri og þroskameiri
lömb og mjólkuðu meira eftir
burðinn en þær, sem fengu kol-
vetnafóðurblöndur með 5-10%
prótíni og þá oft úr jurtaríkinu.
Með lélegri töðu var flokkamunur
enn greinilegri. Áhrif fiskimjöls á
vöxt og þroska gemlinga komu
glöggt fram í þriggja ára tilraun
þar sem haust- og vetrarrúnir
gemlingar voru fóðraðir með og
án fiskimjöls. Gemlingarnir á
fiskimjölinu þyngdust um þremur
kílóum meira yfir veturinn, höfðu
þroskameiri júgur fyrir burðinn og
lömb þeirra lögðu sig með eins
kílós þyngra falli ef ég man rétt.
Eftir þessar reynslu hefur geml-
ingunum á Hesti verið gefið um
30 til 50 g af fiskimjöli daglega
yfir veturinn og má segja að
stakkaskipti hafi orðið á þroska-
ferli þeirra yfir veturinn.
Auk þessara tilrauna hafa verið
gerðar víðtækar tilraunir með
sumarbeit og má nefna að á Hesti
kg af dilkakjöti eftir hverja vetur-
gamla á haustið 2003, en það eru
samt ívið minni afurðir en árið áð-
ur hjá veturgömlu ánum á þessu
svæði. Fast er sótt að þeim að
þessu sinni úr tveimur áttum því
að bæði í Barðastrandarsýslu og
Vestur-Húnavatnssýslu eru vetur-
gömlu ærnar að skila 13,6 kg af
dilkakjöti haustið 2003.
Ullarmagn hjá 58 veturgömlum
ám, sem hafa skráðar upplýsingar
þar um, er 2,19 kg að jafnaði.
voru gerðar fyrstu tilraunirnar
með sumarbeit á ræktuðu landi og
bötun sláturlamba á ræktuðu landi
og ekki má gleyma að upphaf
sumarslátrunar lamba má rekja til
Hestsbúsins.
Hér hefur aðeins verið drepið
lauslega á nokkrar helstu tilraun-
imar og efalaust hef ég gleymt að
geta ýmissra merkra rannsókna á
þessu sviði, en ég held að mér sé
óhætt að fúllyrða að tilraunastarf-
semin á Hesti hafi lagt grundvöll-
inn að nútíma fóðmn sauðfjár á Is-
landi.
Skýrsluhald i sauðjjárrœkt?
Já, hið nákvæma sauðfjár-
skýrsluhald, ásamt hinni almennu
þátttöku og áhuga bænda á kyn-
bótum, er aðalsmerki íslenskrar
sauðfjárræktar. Eg veit ekki til að
nokkurs staðar í heiminum fyrir-
finnist jafn ítarlegt og vandað
skýrsluhald í sauðfjárrækt og hér á
landi. Það var verk Halldórs Páls-
sonar að koma því af stað og móta
það, en síðan hafa aðrir tekið við
og eru skýrsluhald og leiðbeining-
ar BI og ráðunauta búnaðarsam-
bandanna alveg til fyrirmyndar og
hafa reyndar alltaf verið. Enda
hefur árangurinn ekki látið á sér
standa og má leita vel til að finna
meiri dilkakjötsafúrðir eftir á en er
hér á landi.
M.E.
Freyr 6/2004 -19 |