Hugur - 01.06.2004, Page 262

2ÓO
Gauti Sigþórsson
Líffræði Jacobs er af þessum toga. Hann er óafvitandi lærisveinn Leibniz,
frá hverjum samtíminn hefur erft sannfæringuna um að undirliggjandi eðli
allra hluta felist í því að þeir séu byggðir úr grunneiningum sem lýsa má
stærðfræðilega og kerfisbundið. Lífefnafræðin hefur - jafnframt rökfræði,
stærðfræði og eðlisfræði - tekið að aðhyllast „algildi kóðans“ (universalitédu
code), líkt og Leibniz.13 Titill ritgerðar Serres vísar til þess að í hug-, félags-
og raunvísindum er tekið til við að tengja á milli hinna ólíku greina þekk-
ingartrésins með þessu esperantó hugsuðanna, hugmyndinni um undir-
liggjandi kóða.
Nú má spyrja hvort hugtök Deleuze/Guattari og Serres rekist ekki á hér:
Fyrst að Serres gerir svo mikið úr trénu, af hverju eru þeir að vitna í hann sér
til stuðnings? Er tréð ekki af hinu illa í „Rísómi“? Líklegasta skýringin er sú
að Serres telur þekkingartréð vera að umbreytast, og þegar greinar þess
tengjast fer það óneitanlega að líkjast meir neti en tré. „Rísóm" er tilraun til
þess að skrifa heimspeki á þessu nýja esperantó eftirstríðsáranna, tungumáli
kóðans sem reynir að ná utan um þessar ólínulegu tengingar sem verða til
þegar upplýsingafræðilegar forsendur tengja saman óhk vísindasvið. Til
dæmis virðist flokkunarfræði dýrategundanna langtum flóknari í kjölfar
sameindalíffræði og erfðafræði þegar upp kemst að ólíkar og áður „óskyldar“
tegundir deila einhverjum hluta erfðamengis síns, líkt og vespan og brön-
ugrasið, eða kettir og bavíanar (HV, 28).
Deleuze og Guattari vitna einmitt í áðurnefnda bók, La logique du vivant
eftir Jacob, þegar þeir nota erfðamengi vespunnar og brönugrassins sem
dæmi um „meginreglu hins merkingarlausa rofs“ í rísóminu:
Brönugrasið afsvæðir er það tekur á sig mynd, eftirmynd af vespu;
en vespan endursvæðir sig á þeirri mynd. Vespan er engu að síður af-
svædd, verðandi sjálf hluti af æxlunarfæri brönugrassins. En sam-
tímis endursvæðir hún brönugrasið með því að flytja frjókorn þess á
milli staða. Vespan og brönugrasið mynda rísóm, að svo miklu leyti
sem þau eru misleit. (HV, 27)
Mér þykir merkilegt við þessa lýsingu að hún væri óhugsanleg án uppgötv-
ana sameindalíffræðinnar á eftirstríðsárunum, og svo ég alhæfi enn frekar, án
hljóðlátu umskiptanna sem urðu í félags-, hug- og raunvísindum á eftirstríð-
sárunum í kjölfar upplýsingafræði, stýrifræði (cybernetics), og tölvunarfræði,
sem gerðu hugmynd Leibniz um mathesis universalis að sameiginlegri for-
sendu allrar þekkingar. Segja má jafnvel að Deleuze og Guattari séu ekkert
sérlega frumlegir að þessu leyti: Serres og Piaget höfðu báðir vakið athygh á
13 Serres segir þessa aðferð vera ,,[une] méthodologie ensembliste, alphabétique, signalétique, techno-
logie du tri et du filtrage, sélection, réduction systématique á la combinatoire, philosophie globale de
la communication [...] Ce que la biochimie a découvcrt, ce n’est pas le mystérieux nouméne, c’est,
tout simplement, la caractéristique universelle. Elle l’a découverte, en sa région, comme la logique, les
mathématiques, la physique et la chimie l’avaient fait dans la leur, et chacune á leur tour. Elle désigne,
comme les autres savoirs, une philosophie globale des éléments marqués. II suffit d’ailleurs d ecouter
ce qu’elle dit: elle dit universalité du code. C’est une parole de Leibniz". Serres, Hermés III, 21.