Fréttatíminn - 03.12.2010, Blaðsíða 38

V ið höfum reynslu af því hér heima að bara með því að skrá sig inn á stefnu­móta síðu berast boð um vændiskaup.
Við settum inn á stefnumótasíður auglýsingar
frá venjulegum stelpum frá 21 árs og upp úr og
þær fengu allar tilboð um greiðslur og boð um
gull og græna skóga. Þó auglýstu þær sig bara
sem stelpur sem vildu hitta góða stráka og voru
að sækjast eftir vináttu og spjalli. Þeim bárust
endalaus boð um að vinna við „luxus $ex“ og
svo framvegis.“
Svona lýsir Fríða Rós Valdimarsdóttir einni af
þeim leiðum sem stúlkur og konur geta flækst
inn á og lent í vændi. Hún segir marga freista
þess að fá stelpur í vændi.
Kristbjörg Kristjánsdóttir útskýrir þá hlið
betur og bendir á að karlar stundi það að hvetja
stelpur til að fara út í vændi. Þeir bjóðist til að
skaffa húsnæði, góða kúnna og lofi því að þær
verði ríkar. Ef þær elski kynlíf sé þetta einmitt
málið.
„Rannsóknir sýna að stelpur og strákar sem
fara að heiman á unglingsaldri lenda gjarna í
klóm þessara manna,“ segir Kristbjörg. „Þeir
hanga þar sem þeir vita að hálf umkomulausir
krakkar halda sig, lofa þeim gististað, áfengi,
dópi, ökuferðum og bjóðast til að lána þeim pen­
inga. Það kom til dæmis í ljós í rannsókn sem var
gerð um vændi á Íslandi árið 2001 að slíkir karl­
ar ætlist síðan til að krakkarnir borgi fyrir með
því að veita viðkomandi og vinum þeirra kyn­
lífsþjónustu til að halda gististað sínum. Þetta
er kallað neyðarvændi, krakkarnir er komnir
í einhvers konar þakkarskuld við viðkomandi.
Aldur þessara þolenda færist sífellt neðar.“
Flestum konum líður illa í vændi – ham-
ingjusama hóran er vandfundin
Þær Fríða Rós og Kristbjörg standa á bak við
samtökin STERK – gegn mansali. Þær eru báðar
menntaðar í mannfræði og kynjafræði og hafa
í námi og starfi komið að málefnum baráttunn­
ar gegn vændi og mansali frá ýmsum hliðum.
Markmiðið með samtökunum er að framleiða
forvarnarefni til að draga úr eftirspurn eftir
mansali og vændi og vekja fólk til umhugsun­
ar um eðli vændis og vændiskaupa. Mansal og
vændi eru nátengd og það má segja að eftirspurn
eftir vændi hafi skapað mansal.
Fríða Rós vann á síðasta ári skýrslu fyr­
ir Rauða kross Íslands og Rannsóknarstofu í
kvenna­ og kynjafræðum sem ber yfirskrift­
ina Líka á Íslandi, rannsókn á eðli og umfangi
mansals. Í formála skýrslunnar segir: „Sögur af
mansali um heim allan hafa borist til Íslands en
í almennri umræðu er gjarnan litið svo á að fyrir­
bærið hafi ekki náð fótfestu hér á landi. Má það
grandaleysi að líkindum rekja til mannfæðar og
landfræðilegrar einangrunar landsins, en um­
fram allt hefur lítið farið fyrir marvissri fræðslu
ætlaðri almenningi um eðli mansals.“
Kristbjörg hefur unnið í athvarfi í Danmörku
fyrir konur í vændi og fíkniefnaneyslu.
Hún segir að konur sem selji sig á götum úti
eigi flestar engan samastað til að stunda vændið
og búi jafnvel á götunni og í athvarfinu með allt
sitt í einum plastpoka. „Ég var að vinna með
konum sem voru margar hverjar stöðugt undir
áhrifum fíkniefna og seldu sig til að eiga fyrir
næsta skammti. Neyðin er mikil og þær fara
út á götu til að komast yfir næsta „fix“. Sumar
þessara kvenna höfðu verið í vændi áður en þær
urðu fíklar, sumar beittar kynferðislegu ofbeldi
í æsku, höfðu aldrei fengið hjálp, þjakaðar af
sektarkennd og skömm og tóku fíkniefni til að
lina þjáningarnar. Þær leiddust svo í framhaldi
af því út í vændi. Þetta voru konur hvaðanæva úr
heiminum, sumar fórnarlömb mansals,“ segir
Kristbjörg og bendir á að engin ein leið sé inn
í vændið, eins og dæmin sem voru rakin hér að
ofan sýna.
Þrjú þúsund heimsóknir
og þrjú hundruð tilboð á
tveimur vikum
Fríða Rós Valdimarsdóttir og Kristbjörg Kristjánsdóttir standa á bak við samtökin STERK, sem berjast gegn mansali og vændi. Í viðtali við
Eddu Jóhannsdóttur segja þær meðal annars að helsta vinnan við forvarnir beinist að kaupendum og mögulegum kaupendum vændis.
Engin rannsókn verið gerð á
umfangi vændis á Íslandi
„Umræðan um vændi hefur verið
lengi í gangi á Íslandi en það hefur
ekki mikið verið gert þótt lögin hafi
reyndar breyst,“ segir Fríða Rós.
„Okkar hugmynd hjá STERK er að
beina kastljósinu að kaupendum
vændis, þeim sem viðhalda eftir­
spurninni og viðhalda markaðnum.
Það er ekki til neinn dæmigerður
vændiskaupandi, ekkert eitt sem ein­
kennir þennan hóp. Þetta eru menn
á öllum aldri úr öllum stéttum, og
eins og komið hefur fram í fjölmiðl­
um núna eru dæmi um að feður séu
að kaupa vændi fyrir syni sína. Það
er ekki jákvætt í ljósi þess að rann­
sóknir sýna að ef vændi er fyrsta
kynlífsreynsla ungra stráka eru
miklar líkur á að viðkomandi verði
háður vændinu og eigi erfiðara með
almenn samskipti við konur sem eru
ekki í vændi.“
Eftirspurn eftir vændi gríðarleg
og brotavilji kaupenda ein-
beittur
Þær segja ekkert mál að nálgast
vændi og eftirspurnin sé gríðarleg.
„Það eru auglýsingar í blöðum á
hverjum degi; tveir nudddálkar, ann­
ar sem er einfaldlega kynlífsdálkur,
hinn hefðbundið nudd. En nudd er
það orðalag sem skipuleggjendur
vændis komast upp með að nota.
Auglýsingar um vændi er að finna
á stefnumótasíðum og við gerðum
líka tilraun með að setja inn aug­
lýsingar þar sem boð um vændi var
beinlínis gefið í skyn, ólíkt saklausu
stúlkunum sem auglýstu eftir góðu
strákunum. Í einni var notað orðið
kynlífsnudd, í annarri sagðist stúlk­
an vera ung, sú þriðja sagðist bjóða
upp á „high class luxus­þjónustu“.
Við fengum sláandi sterk viðbrögð.
Á fyrsta klukkutímanum var eitt
tilboð sent á hverri mínútu. Mestu
viðbrögðin fékk auglýsing þar sem
stúlkan átti að vera undir 18 ára, sem
sagt barn, en hún fékk 3.000 heim­
sóknir á tveimur vikum og rúmlega
300 skilaboð frá mönnum sem vildu
kaupa hana. „Getur þú gefið mér
einn kvikky í bílnum, má ég koma
á leið úr vinnunni og þú sýgur hann
á mér, eigum við að panta hótelher­
bergi?“ og svo framvegis. Þarna kom
greinilega fram einbeittur brotavilji
mannanna. Og þeir voru greinilega
margir hverjir ekki að gera þetta í
fyrsta sinn.“ Spurðar hvort þær hefðu
ekki tilkynnt lögreglu um þetta sögð­
ust þær ekki geta leikið það hlutverk
ef þær ætluðu að geta stundað rann­
sóknir. ,,En ef við komumst að því að
einhver er í hættu þá gerum við það
auðvitað. Við erum þó ekki að elta
uppi einstaka menn og konur sem
kaupa vændi.“
Mikilvægt að starfsfólk kunni
að greina aðstæður
Fríða Rós segir ýmislegt mega betur
fara í sambandi við upprætingu man­
sals á Íslandi.
„Það þarf til dæmis að vera til stað­
ar þjálfað fólk sem sér um þessi mál.
Fríða Rós Valdimarsdóttir og Kristbjörg Kristjánsdóttir, stofnendur STERK, samtaka gegn mansali. Ljósmynd/Hari
Það er ekki til
neinn dæmi-
gerður vændis-
kaupandi,
ekkert eitt
sem einkennir
þennan hóp.
Þetta eru menn
á öllum aldri úr
öllum stéttum.
38 úttekt Helgin 3.-5. desember 2010