Fréttatíminn - 03.12.2010, Side 40

Frábært verð í hádeginu
alla virka daga frá 11.30-14.00
Aðalstræti 2 | 101 Reykjavík | Sími: 517 4300 | www.geysirbistrobar.is
Hádegisseðill
Súpa og kjötréttur dagSinS kr. 1.795
Súpa og fiSkréttur dagSinS kr. 1.695
Súpa og hamborgari dagSinS kr. 1.395
Súpa og SalatdiSkur dagSinS kr. 1.395
kaffi eða te fylgir með
B jörg Guðrún Gísladóttir og Anna Þóra Kristinsdóttir hjá Stígamótum eru nýkomnar frá Danmörku þar
sem þær kynntu sér úrræði Dana til hjálp-
ar konum út úr vændi og mansali. Eins
kynntu þær sér hvernig best er að nálgast
konur í kvennafangelsum, sem margar
hafa verið kynferðislega misnotaðar og
stundað vændi.
„Við heimsóttum marga staði í Kaup-
mannahöfn sem koma að þessum málum,
bæði grasrótarsamtök og samtök á vegum
ríkisins,“ segir Björg. „Danir eru fram-
arlega hvað varðar úrræði fyrir konur í
vændi, bæði danskar konur og erlendar,
hvort sem þær tengjast mansali eða ekki.“
Björg segir að mansalsteymi sé starf-
andi hér, en Danir séu að gera marga
áhugaverða hluti, meðal annars hafi þeir
verið mjög öflugir í fræðslu fyrir fagfólk
sem kemur að þessum málum, sem oft eru
sérlega viðkvæm og vandmeðfarin.
Athvarf fyrir konur tengdar mansali
og vændi
Björg og Anna Þóra segja mörg úrræði
Dananna geta nýst á Íslandi, meðal annars
vanti athvarf fyrir vændiskonur hér á landi.
Flestar vændiskvenna sem leita til Stíga-
móta séu íslenskar, þær séu á öllum aldri
með alls kyns bakgrunn.
„Við vitum í rauninni ekki hversu marg-
ar erlendar konur eru hér í vændi eða hafa
verið seldar hingað mansali,“ segir Anna
Þóra. „Það vantar upplýsingar um þessi
mál. Okkar tilfinning gagnvart íslensku
konunum er sú að oft stundi þær vændi út
úr neyð. Þetta eru skjótfengnir peningar en
þær hugsa ekki út í skaðann sem þær geta
orðið fyrir. Það er lítið sem ekkert talað um
þennan skaða en hann er meðal þess sem
við kynntum okkur úti. Skaðinn getur birst
á eftirfarandi hátt: Í fyrsta lagi er það hinn
líkamlegi skaði, mikil hætta er á kynsjúk-
dómum og HIV-smiti og konurnar finna oft
fyrir mikilli ertingu í leggöngum og legi.
Síðan er sálræni skaðinn. Eftir ákveðinn
tíma í vændi getur konan farið að fyrir
depurð og þunglyndi og á því stigi byrjar
hún oft að deyfa sig, nota fíkniefni, áfengi
eða lyf til að halda áfram. Svo er það félags-
legi skaðinn, en fordómar í samfélaginu
gagnvart vændiskonum eru miklir. Þeir
fordómar renna ekki stoðum undir hug-
myndina um hina hamingjusömu vændis-
konu. Hvaða karlmaður vill vita að konan
hans hafi verið í vændi.“
Flókið að lifa tvöföldu lífi
Björg segir að þegar vændiskonan fari að
upplifa fordómana í samfélaginu geti hún
farið að finna fyrir sjálfshatri og fordómum
gagnvart sjálfri sér. „Þetta tvöfalda líf, sem
vændiskonur lifa, fer illa með þær. Það
er mjög flókið að lifa tvöföldu lífi. Sumar
kvennanna eiga jafnvel mann og börn og
Mikil harka er í klíkum tengdum
dópi og vændi hér á landi
Eftir ákveð-
inn tíma í
vændi getur
konan farið
að finna
fyrir mikilli
depurð og
þunglyndi
og til að
geta haldið
áfram getur
hún farið að
deyfa sig og
nota til þess
fíkniefni,
áfengi eða
lyf.
Björg G. Gísladóttir og Anna Þóra Kristinsdóttir. Ljósmynd/Hari
ef konan verður svo fyrir ofbeldi af hendi
kúnnans á hún erfiðara með að leita sér
hjálpar út af feluleiknum. Konan á því erfið-
ara með að fá þann stuðning sem hún þarf
á að halda. Þessum staðreyndum er ekki
haldið á lofti. Þá eru konur sem hafa hætt
í vændi oft hræddar við að fara inn í ástar-
sambönd af ótta við að upp um þær komist
og enginn maður vilji þær. Fordómarnir
eru svo miklir.“
Margar birtingarmyndir vændis
Björg og Anna Þóra segja að vændi hér á
landi sé margbreytilegt eins og í nágranna-
löndunum.
„Í Danmörku er hægt að nálgast vændi á
nuddstofum, gegnum auglýsingar í blöðum
og á netinu. Við vitum ekki alveg hvernig
þessum málum er háttað hér á landi og það
er þörf á að skoða það.
Við lítum á vændi sem einn anga af
afleiðingum kynferðisofbeldis því margir
sem leiðast út í vændi eiga sögu um kyn-
ferðisofbeldi. Draumur Stígamóta er að
opna athvarf fyrir konur, innlendar sem
erlendar, sem vilja losna úr vændinu. Við
viljum líka skoða kvennafangelsin og fara
með aðstoð þangað. Við stefnum að því
að fara af stað með sjálfshjálparhóp eftir
áramót fyrir konur sem hafa verið eða eru
að stunda vændi og vilja losna út úr því.
Sem fyrr segir hefur enginn hugmynd
um hversu útbreitt eða algengt mansal er
á Íslandi en margar konur eru í þeim að-
stæðum í Danmörku.
Aðspurðar hvort þær konur séu verr
settar en þær dönsku, segja Björg og Anna
Þóra afleiðingarnar alltaf svipaðar. Hins
vegar séu mansalskonur oft í verri stöðu
vegna tungumálaerfiðleika og menningar-
munar. Konurnar sem seldar eru mansali
koma hvaðanæva að, frá Asíu, Afríku og
fyrrum austantjaldslöndunum. „Við hittum
eina í Danmörku sem hafði verið seld í
vændi sex ára gömul. Hún var frá Asíu.“
Aðgerða er þörf
Björg hefur starfað hjá Stígamótum í mörg
ár og segist finna fyrir örum breytingum á
síðustu árum.
„Við finnum að undirheimarnir eru
miklu harðari og vitum að hér eru klíkur
tengdar dópi og vændi þar sem ríkir mikil
harka. Það er hægt að taka sem dæmi tvær
kvikmyndir, Pretty Woman og Lilja4Ever.
Hvor þeirra skyldi sýna raunveruleikann?
Nú erum við að vinna úr öllum þeim
upplýsingum sem við fengum úti. Svo er
spurning hvað við gerum í framhaldi af
því. Við teljum að forvarnir séu áhrifaríkar
og við þurfum að ná til kaupenda vændis.
Fólk talar oft um nektardans og vændi sem
sjálfsagðan hlut, en ef það er spurt hvort
það væri sátt við að sjá dætur sínar, systur
eða mæður í þessum aðstæðum kveður við
annan tón. Þótt við höfum ekki nákvæmar
tölur um umfang vændis þá er aðgerða
þörf.“
Goðsagnakenndar hugmyndir
en ekki staðfestar rannsóknir
Þær segjast fagna allri umræðu um
mansal og vændi. „Gallinn við um-
ræðuna er þó oft sá að hún byggist
á goðsagnakenndum hugmyndum
um flokk af hamingjusömum konum
í vændi, en ekki staðfestum rann-
sóknum. Karlmenn hafa þörf fyrir
að trúa því að vændiskonur séu ham-
ingjusamar til að réttlæta kaupin.
Forsendan fyrir því að hægt sé að
græða á vændi er sú að vændiskonan
virki glöð og hamingjusöm. Við vit-
um þó lítið um umfang vændiskaupa
á Íslandi þar sem þau hafa lítið ver-
ið rannsökuð hingað til, fyrir utan
rannsókn sem var gerð árið 1991.
Þar kemur fram að 16% karla 16 til
60 ára höfðu keypt sér vændi. Það
má ætla að hlutfallið sé hærra núna,
til dæmis var nánast engin með inter-
netið á þessum tíma.“
Samtökin STERK ætla að einbeita
sér að forvörnum. „Markmiðið er að
draga úr eftirspurninni, fræða strák-
ana okkar svo að þeir geti verið upp-
lýstari um raunverulegt eðli vændis.
Yfir 90% vændiskaupenda eru karlar.
Þegar tekið er með í reikninginn að
margir kaupendur vændis gera það
á einhverju „flippi“, hlýtur það að
benda til þess að mikil fáfræði sé í
gangi meðal ungra drengja um hvað
vændi raunverulega sé og hvað það
geti verið. Við erum nú að vinna að
forvarnafræðslu og stefnum að því að
fara með hana inn í almenna kennslu
í grunn- og menntaskólum. Þá þarf
að þrýsta á um það við stjórnvöld að
gerðar verði rannsóknir á umfangi
vændiskaupa á Íslandi, viðhorfum til
vændis, og bregðast svo við með að-
gerðum. Í nágrannalöndunum hafa
verið gerðar rannsóknir á kaupend-
um vændis undanfarin tuttugu ár á
meðan alltof fáar rannsóknir hefur
verið gerðar á Íslandi. Það er löngu
tímabært að taka markvisst á þess-
um málum og koma í veg fyrir að hér
blómstri mansal og vændi vegna úr-
ræða- og framkvæmdaleysis.“
Edda Jóhannsdóttir
ritstjorn@frettatiminn.is
40 úttekt Helgin 3.-5. desember 2010