Frjáls verslun - 01.09.2012, Side 18

18 FRJÁLS VERSLUN 10. 2012
Eigið fé heimilanna í húsnæði minnk aði um ríflega 340 milljarða króna á
árunum 2007 til 2011. Á sama tíma jukust skuldirnar um 420 milljarða
króna. Útlit fyrir áframhaldandi 5 til 6% verðbólgu næstu árin og enn
meiri eignabruna heimila vegna verðtryggingarinnar. Seðlabankinn
bregst við með hækkun stýrivaxta sem hefur aukið fjármagnskostn­
að heimila um þrjá milljarða króna á aðeins ári.
L
íkja má eignabruna heimila við
náttúruhamfarir. Það er sama
hvað hver segir, vandi þeirra sem
keyptu húsnæði á bóluárunum
fyrir hrun er þjóðfélagsvandi sem
líkja má við náttúruhamfarir og að þúsundir
fjölskyldna sem keyptu íbúðir á hæsta verði
fyrir hrun búi á hamfarasvæðum.
Fjárhagsstaða þeirra sem keyptu íbúðir á
árunum fyrir hrun er í rúst. Eigið fé heimila í
hús næði minnkaði um ríflega 340 milljarða
króna á árunum 2007 til 2011 og skuldirnar
jukust á sama tíma um 420 milljarða króna
vegna verðtryggðra lána í mestu kreppu
lýð veldisins.
Slæm eiginfjárstaða húseigenda þeirra,
sem keyptu íbúðir á bólu árunum, skýrist af
háu íbúðaverði á árunum 2005­8 og háum
verð tryggð um lánum til að kaupa þessar
íbúðir.
Færa má rök fyrir því að greiðsluvandi
margra væri mjög mikill þótt ekki hefði komið
til hruns ins – og jafnvel að þúsundir fjöl­
skyldna ættu í erfiðleikum við þær aðstæður.
Vandinn er tvenns konar; greiðsluvandi
af stökkbreyttum, verðtryggðum lánum og
eigin fjárvanda. Eigið féð er svo til gufað
upp – það fór að vísu til lánardrottna – og
fjöl skyldur geta sig hvergi hreyft.
Þegar neyðarlögin voru sett haustið 2008
hefði verið affærasælast að frysta vísitölu
neyslu verðs í öllum lánasamningum – eða að
minnsta kosti setja þak á hana, t.d. að hún
gæti í mesta lagi hækkað um 2%.
Það segir sig sjálft að einhliða verðtrygging
gengur ekki upp í mikilli verðbólgu. Gífurleg­
ar eignatilfærslur verða frá lántakendum til
þeirra sem lána – og eftir standa þúsundir
fjölskyldna með fjárhaginn í rúst.
Vandi lántakenda er núna sá sami og var
hjá lánardrottnum fyrir tíma verðtrygg ing ar­
innar þegar lántakendur högnuðust á óða­
verðbólgu. Á sama tíma hafa þeir, sem tóku
gengisbundin lán hjá bönkunum í út ­
lán a bólunni, fengið nokkra hæstaréttardóma
sér í hag þannig að stökkbreytingin hefur
gengið til baka.
Frá upphafi árs 2008 hefur lánskjaravísi­
talan hækkað um rúmlega 42%. Margir hafa
orðið að bæta vöxtum ofan á höfuðstólinn
vegna greiðsluerfiðleika og lánin hafa hækk­
að enn meira. Laun hafa ekki hækkað svona
mikið. Launavísitala hefur að vísu hækkað
um 33%, en á höfuðborgarsvæðinu hafa laun
hækkað minna. Margir þurftu að taka á sig
kjaraskerðingu í upphafi kreppunnar með 10
til 15% launalækkun, yfirvinna minnkaði og
atvinnuleysi jókst.
FjórðuNgur
heimila skuldar ekki
Gróft á litið má áætla að um fjórðungur
Í stuttu máli
Er náttúruhamfarir
Eignabruni
heimila
TexTi: jÓn G. HauKsson