Fréttablaðið - 21.07.2015, Blaðsíða 16

21. júlí 2015 ÞRIÐJUDAGUR| SKOÐUN | 16
Í síðustu grein í þessari
þriggja greina röð var
fjallað um hvað einkenn-
ir yfirmann sem leggur
starfsmann sinn í einelti.
Í þessari grein verður
skoðað nánar hvað ein-
kennir yfirmann sem er
vanvirkur þegar kemur
að því að taka á sam-
skiptamálum. Þessi yfir-
maður er ekki endilega
reiður eða hatursfullur
eða uppfullur af minni-
máttarkennd. Vel kann einnig
að vera að hann láti sér annt um
starfsfólk sitt. Það sem háir þess-
ari týpu af yfirmanni er að hann
hefur ekki færni eða getu til að
taka á samskiptamálum sem upp
koma. Stundum skortir hann ein-
faldlega kjark til að takast á við
tilfinningaleg vandamál. Finni
þeir sig í aðstæðum þar sem til-
finningar ráða ríkjum, fyllast
þeir óöryggi, verða klaufalegir
og vita ekki hvað á að segja eða
gera. Sumum fallast hendur ef
einhver í návist þeirra sýnir til-
finningaleg viðbrögð, t.d. brestur
í grát eða brotnar saman. Þá er
aðgerðaleysið stundum réttlætt
með því að segja að verið sé að
gera úlfalda úr mýflugu. „Svona
yfirmanni“ kann jafnvel að finn-
ast starfsmaðurinn sem kvartar
vera með tómt vesen.
Yfirmaður sem er lítill mann-
þekkjari og veikgeðja lætur oft
undan þrýstingi. Sé á staðnum
starfsmaður sem býr yfir óheil-
indum, hatri í garð annars (ann-
arra) þá getur hann jafnvel náð
að stjórna yfirmanni sem hér
er lýst. Yfirmaðurinn verður þá
eins konar leppur þessa starfs-
manns og finnst þá auðveldara
að leyfa honum að taka stjórnina.
Sé kvartað yfir framkomu þessa
starfsmanns þá hunsar yfirmað-
urinn jafnvel kvörtunina.
Með því að loka eyrunum
er loku fyrir það skotið
að málið verði skoðað og
leitt til lykta. Þar með er
yfirmaðurinn óbeint að
styðja „gerandann“ og
veita honum leyfi til að
halda meintri háttsemi
sinni áfram. Þannig getur
það gerst að yfirmaður-
inn sé óbeinn þátttakandi
jafnvel í „einelti“ þar
sem hann neitaði að taka
málið til athugunar og setja það
í viðeigandi ferli. Einelti í sinni
víðustu mynd þrífst vel undir
stjórn yfirmanns sem er van-
virkur: veikgeðja og atkvæða-
lítill þegar kemur að samskipta-
málum.
Skortir burði til að taka á málum
Það er afar íþyngjandi þegar
stjórnandi sem er slakur í sam-
skiptum vermir yfirmannsstól
stofnunar eða fyrirtækis árum
saman. Jafnvel þótt stjórnand-
inn sjálfur hafi ekki gerst sekur
um slæma framkomu gagn-
vart starfsmanni er líklegt að á
vinnustaðnum þrífist alls kyns
óværa þar sem yfirmanninn
skortir burði til að taka á málum
með viðeigandi hætti. Nái nei-
kvæð menning að festa sig í sessi
(vondur mórall) verður vinnu-
staðurinn smám saman eitraður.
Mannaskipti eru þá oft tíð. Nýir
starfsmenn, bjartsýnir og fersk-
ir, eru kannski ráðnir til starfa.
Þegar þeir finna að staðurinn er
sýktur hverfa einhverjir þeirra
á braut. Sumir neyðast e.t.v. til
að vera um kyrrt þar sem ekki
er endilega hlaupið að því að fá
aðra vinnu. Þetta er sérstaklega
erfitt ef um er að ræða sérhæft
starfsfólk sem sinnir sérhæfðum
störfum. Aðrir reyna að þrauka
því að þeim hugnast ekki að láta
vanhæfan stjórnanda og vondan
móral hrekja sig á brott.
Í síðustu tveimur greinum
hefur verið fjallað um yfirmenn
sem eru gerendur eineltis og yfir-
menn sem eru vanvirkir þegar
kemur að því að taka á sam-
skiptamálum. Yfirmaður, hversu
vanhæfur og slæmur sem hann
er, veit auðvitað að hann þarf að
eiga einhverja stuðningsmenn,
svona „já-menn“. Yfirmaðurinn
velur sér það fólk sem hann finn-
ur og veit að hann getur stjórnað.
Hann velur sér fólk sem ber helst
óttablandna virðingu fyrir honum
og þá sem honum finnst ekki
ógna sér eða stöðu sinni á neinn
hátt. Fylgismenn yfirmannsins
kjósa e.t.v. að sjá hann í öðru og
jákvæðara ljósi en hinir sem eru
ekki „útvaldir“. Einhverjir sem
eru í innsta hring gætu einn-
ig verið búnir að meta stöðuna
þannig að betra sé að vera þarna
megin borðs og tryggja þannig að
þeir verði ekki sjálfir skotmark-
ið. Með því að ganga í „rétta“
liðið verður lífið í vinnunni þolan-
legra og óöryggið minna?
Í þriðju og síðustu greininni
í þessum greinaflokki verður
fjallað um hvað einkennir góðan
yfirmann og stjórnanda.
Vanvirki og kjarklausi
yfi rmaðurinn
Borgarráðsfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins hafa gert
alvarlegar athugasemdir
við óviðunandi vinnubrögð
borgarstjóra og formanns
borgarráðs við ráðningu
sviðsstjóra skóla- og frí-
stundasviðs, stærsta fag-
sviðs Reykjavíkurborgar.
Ætlun borgarstjóra
var að gengið yrði frá
umræddri ráðningu á fundi
borgarráðs sl. fimmtudag
þrátt fyrir að málið væri
ekki á útsendri dagskrá með fund-
arboði og án þess að borgarráðs-
fulltrúar hefðu fengið tækifæri
til að kynna sér gögn málsins. Síð-
degis á miðvikudag féllust fulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins á að málinu
yrði bætt við á dagskrá fundarins.
Þeim voru hins vegar ekki afhent
nein gögn um málið fyrir fundinn
og hafa þó allar umsóknir ásamt
greinargerðum umsækjenda legið
fyrir síðan 24. júní þegar umsókn-
arfrestur rann út. Borgarstjóri
hafði því rúmar þrjár vikur til að
fara yfir gögnin en ætlaðist til þess
að borgarráðsfulltrúar samþykktu
tillögu hans án þess að hafa fengið
tækifæri til að kynna sér þau.
Tóku málið af dagskrá
Samkvæmt 15. gr. sveitarstjórn-
arlaga segir að fundarboði skuli
fylgja dagskrá fundar og þau gögn,
sem nauðsynleg eru til að sveitar-
stjórnarmenn geti tekið upplýsta
afstöðu til mála.
Til að mótmæla ónógri upplýs-
ingagjöf og flausturslegum vinnu-
brögðum lögðu fulltrúar Sjálfstæð-
isflokksins fram bókun á fundinum
á fimmtudag og óskuðu eftir frest-
un málsins og að fá gögnin afhent.
Formaður borgarráðs neit-
aði hins vegar að taka við bókun-
inni og tók málið af dagskrá þrátt
fyrir að það hefði þá þegar verið
drjúgan tíma til umræðu á fundin-
um. Voru gögnin þá afhent og auka-
fundur boðaður í ráðinu sólarhring
síðar eða með minnsta mögulega
fyrirvara. Á þeim fundi lögðu full-
trúar sjálfstæðismanna til að annar
umsækjandi yrði ráðinn í stöðuna
en borgarstjóri vildi. Var þeirri til-
lögu illa tekið af forystumönnum
meirihlutans. Fékkst hún ekki einu
sinni afgreidd en tillaga borgar-
stjóra var keyrð í gegn.
Það að borgarstjóri hugðist
ganga gegn þeirri reglu að borgar-
ráðsmenn gætu kynnt sér gögn
þessa mikilvæga máls, sýnir að
hann lítur ekki á borgarráð sem
stjórnvald, er tekur sjálfstæðar
ákvarðanir, heldur stimpil sem eigi
að staðfesta ákvarðanir sem hann
hefur þegar tekið. Ekki verður hjá
því komist að gagnrýna harðlega
þessi flausturslegu og gerræðis-
legu vinnubrögð.
Þetta mál er því miður aðeins eitt
af mörgum dæmum um sleifarlag
og óviðunandi vinnubrögð í stjórn-
sýslu Reykjavíkurborgar undir
stjórn vinstri meirihlutans.
Slæm vinnubrögð
vegna ráðningar
sviðsstjóra
Boðuð er breyting á Lána-
sjóði íslenskra náms-
manna. Aðferðafræðin veit
á hvað koma skal. Hún er
þessi:
1) Kalla skal hlutina rétt-
um nöfnum einsog það er
orðað. Lán skal heita lán
og því aðeins teljast sjálf-
bært að það sé á sambæri-
legum kjörum og bjóðast á
markaði.
2) Það sem þar stendur út
af skal heita styrkur.
Nánast svona er þetta orðað.
Þar með er boðað fráhvarf frá
því kerfi sem hér hefur verið við
lýði; kerfi sem byggir á lágum
vöxtum og tekjutengdum afborg-
unum. Er boðuð breyting líkleg
til að verða til góðs? Ég leyfi mér
að efast um það ef hugsunin er sú,
sem mér sýnist vera, að skerða
eigi kerfið almennt sem stuðn-
ingskerfi við námsmenn og auka
áhrif ríkisins í ákvarðanatöku ein-
staklinganna hvað varðar námsval
þeirra.
Vilja ráða námsvali
Þetta virðist mér vera boðskap-
ur menntamálaráðherra og for-
manns LÍN um hugmyndafræðina
að baki fyrirhugðum kerfisbreyt-
ingum. Menntamálaráðherra
segir „styrkjakerfi“ fólgið í núver-
andi námslánakerfi en það vanti
„stefnumótun á bak við það hvern-
ig þeim styrkjum er úthlutað eða
til hverra þeir renna“. Formaður
LÍN talar og á þann veg í fréttum
að styrkveitingum væri unnt að
stýra í samræmi við menntastefnu
stjórnvalda.
Auðvitað á ríkið að hafa stefnu
varðandi hvað boðið er
upp á í skólakerfinu en
einstaklingurinn á engu
að síður að geta horft til
allra átta – innan lands
sem utan þegar hann
ákveður hvernig og á
hvaða sviði hann vill beina
starfskröftum sínum.
Þar með axlar hann
líka ábyrgð. Á sínum tíma
fengu starfsstéttir á Norð-
urlöndum atvinnuleysis-
bætur ef ekki var vinnu að fá í við-
komandi fagi. Þessu galt ég alltaf
varhug við og vildi aldrei flytja
þessa hugsun til Íslands af ótta
við að þar með væri hætta á því
að ríkið krefðist þess að hafa hönd
í bagga um hvaða starfsnám væri
stundað í samræmi við þá hugsun
að ef ríkið ætti að taka ábyrgð á
einstaklingunum við atvinnumissi
þá hefði ríkið þar með öðlast rétt
til að ákveða hvaða starfsnám þeir
legðu fyrir sig.
Frelsisskerðing
Slíkt fæli í sér að mínu mati bæði
frelsisskerðingu af verstu sort auk
þess að vera óskynsamleg ráðstöf-
un, einfaldlega vegna þess að ein-
staklingarnir eru líklegri til að
finna vaxtarmöguleika framtíð-
arinnar en ríkið fyrir þeirra hönd.
Jafnframt vil ég gjalda varhug við
aldurstengingu á rétti til námslána
sem einnig er mjög til umræðu af
hálfu ráðamanna. Aldurstenging
er með öllu óskyld framvindu í
námi sem ekki er að óeðlilegt að
horfa til að einhverju leyti. En
spyrja má hvort það skapi ein-
hvern vanda ef einstaklingur fer
á hálfum hraða í gegnum nám – og
fengi þá hálfan stuðning? Ástæð-
ur gætu verið uppeldi barna, vinna
með námi eða einhverjar persónu-
legar aðstæður eða óskir. Það er
fullkominn misskilningur af hálfu
stjórnvalda að líta svo á að best sé
að allir ljúki námi strax!
Ég tel hyggilegt að við höldum
okkur við núverandi námslána-
kerfi, helst með enn stífari tekju-
tengingu afborgana.
Verði farið út á boðaða braut
þykir mér sýnt að draga muni úr
stuðningi hins opinbera við nám
og að aukast muni miðstýring á
því sviði með tilheyrandi frelsis-
skerðingu.
Ekki hækka þröskuldana!
Þá er sú tvíþætta hætta fyrir
hendi að fólk eigi ekki í önnur hús
að venda en til bankanna einsog
leitt er getum að í leiðara Frétta-
blaðsins sl. miðvikudag en við það
mun námskostnaður hækka. Þar
með hækka þröskuldar fyrir lág-
tekjufólk að afla menntunar.
Allt nám, þarmeð framhalds-
nám og starfsnám yfirleitt, er
samfélaginu gríðarlega verð-
mætt en ekki síður er það gefandi
fyrir einstaklingana. Námsárin
eru skemmtilegt æviskeið. Nám á
að vera öllum aðgengilegt á kjör-
um sem ekki eru sligandi út lífið.
Nema vilji sé til að greiða laun
út starfsævina í samræmi við
afborganir af hávaxtalánum. Það
er óhagkvæmt þegar dæmið er til
enda reiknað.
LÍN breytingar til að
skerða og miðstýra
STJÓRNSÝSLA
Kjartan
Magnússon
Borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisfl okksins
➜ Borgarstjóri hafði
því rúmar þrjár vikur
til að fara yfi r gögnin
en ætlaðist til þess að
borgarráðsfulltrúar
samþykktu tillögu
hans án þess að hafa
fengið tækifæri til að
kynna sér þau.
STJÓRNUN
Kolbrún Baldurs-
dóttir
sálfræðingur
➜ Yfi rmaður sem er lítill
mannþekkjari og veikgeðja
lætur oft undan þrýstingi. Sé
á staðnum starfsmaður sem
býr yfi r óheilindum, hatri
í garð annars (annarra) þá
getur hann jafnvel náð að
stjórna yfi rmanni sem hér
er lýst.
NÁMSLÁN
Ögmundur
Jónasson
Alþingismaður
➜ Nám á að vera öllum
aðgengilegt á kjörum sem
ekki eru sligandi út lífi ð.
Hjúkrunarfræðingar eru
reiðir, miklu reiðari en
félagar í BHM þótt laun
hjúkrunarfræðinga séu
talsvert hærri en félaga
í BHM. Samkvæmt tölum
fjármálaráðuneytisins
voru heildarlaun fyrir
marsmánuð síðastliðinn
að meðaltali 632 þúsund
hjá hjúkrunarfræðing-
um en 590 þúsund hjá
félögum í BHM.
Laun kennara í Kennarasam-
bandi Íslands fyrir marsmánuð
eru þau sömu og BHM-félaga,
laun félagsráðgjafa eru 489 þús-
und. Báðar síðastnefndu stéttir
hafa fimm ára nám að baki en
hjúkrunarfræðingar fjögur ár.
Ef einungis er tekið mið af þess-
um tölum virðist lengd námstíma
ekki metin að fullu til launa.
Nú eru tölur alltaf dónalegt
innlegg í umræður en þær eru
hins vegar mjög oft sannfærandi.
Opinber reiði vegna launa virð-
ist ekki háð lengd náms, hún er
mest í hjúkrunarfræðingum en
nánast engin í félagsráðgjöfum.
Reiði hjúkrunarfræðinga er
líka sögð stafa af því að ekki er
tekið mið af ábyrgð við ákvörð-
un launa. En aðrar stéttir bera
líka mikla ábyrgð, kennarar á
þroska barna, félagsáðgjafar á
heill fjölskyldna og vörubílstjórar
sem aka þungum vögnum í mik-
illi umferð. Sennilega bera allar
stéttir mikla ábyrgð þegar grannt
er skoðað.
En ábyrgðin kemur misjafn-
lega fram. Ef reiðir hjúkrunar-
fræðingar segja upp störfum
koma áhrifin strax fram, en ef
kennarar segja upp störfum
koma áhrifin ekki fram fyrr en
að árum liðnum, nema náttúru-
lega í barnapössun.
Reiði
hjúkrunarfræðinga
KJARAMÁL
Eggert Briem
prófessor emeritus
➜ Opinber reiði
vegna launa virðist
ekki háð lengd náms,
hún er mest í hjúkr-
unarfræðingum en
nánast engin í félags-
ráðgjöfum.
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:0
0
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
5
3
-7
C
9
C
1
7
5
3
-7
B
6
0
1
7
5
3
-7
A
2
4
1
7
5
3
-7
8
E
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
4
0
s
_
2
0
_
7
_
2
0
1
5
C
M
Y
K