Skírnir - 01.01.1960, Blaðsíða 20
18
Magnús Már Lárusson
Skírnir
með réttu orðtak það í samband við fornar réttarvenjur, enda
er það næsta eðlilegt, að fornar trúarvenjur og réttarvenjur
varðveitist í orðtökum, sem notuð eru þangað til, að sú upp-
runalega merking glatast á þá lund, að menn hugsa ekki um
uppruna og frummerkingu. 1 þjóðsögum má og finna ýmis-
legt, sem að uppruna er öðruvísi en seinni menn halda. T. d.
má nefna vísuna: „Held ég mér í hurðarhring“, sem sá illi
er látinn kveða, meðan á dansinum í Hruna stendur. Þar er
á ferðinni forn germönsk réttarvenja, að sá, er tekur við fast-
eigninni, tekur í hurðarhringinn. Skrattinn leggur sem sé
eignarhald á Hrunakirkju. (Sjá Þjóðsögur Jóns Árnasonar II
6—8 og Jacob Grimm: Deutsche Rechtsaltertiimer, I, Leip-
zig 1922, bls. 242).
tJr því að skyggnt hefur verið samband þetta milli ákvæðis
í Baugatali og sænskra laga tveggja, þar sem sama fyrirbrigði
gengur aftur, að maður, sem álitinn hefur verið líflátinn, en
reynist lífs, eigi að bætast manngjöldum, og í Upplöndum
og Suðurmannalandi er það bersýnilega hópur manna, skips-
höfn, sem verður að inna þau af hendi in solidum, þá virðist
gerlegt að halda, meðan ekki er annað betra vitað, að íslenzka
orðtakið, eins og það er nú: að gjalda torfalögin, eigi skylt við
ævaforna norræna réttarvenju, er birtist í torfugjöldunum
sænsku.
Þó er nauðsynlegt að gera grein fyrir einu atriði. Fleirtölu-
myndin torfalög þarfnast skýringar. Eigi kannast ég við að
hafa rekizt á orðasambandið að gjalda lög. Næst liggur þó
að halda, að um fleirtölumyndina af orðinu lag sé að ræða,
í merkingunni ákvörðun verðmætis eða mat, sbr. aö leggja lag
á eitthvað, Grg. Ia 72—3. Að gjalda torfalögin ætti þá að
þýða, að greiða verður það, sem ákveðið hefur verið í sam-
bandi við torfur.