Skírnir - 01.01.1960, Blaðsíða 92
90
Sigurjón Einarsson
Skírnir
Og ekki stælti það menn, að sú trúarskoðun, sem skipaði
öndvegi í andlegu lífi manna, hin lúterska rétttrúnaðarstefna,
var mjög þröngsýn og sízt til þess fallin að létta mönnum
lífsbaráttuna. Menn sættu sig fremur við eymdina, af því að
skuld hennar var skellt á þjóðina sjálfa. Menn trúðu því, að
hörmungarnar væru þeim sjálfum að kenna, að guð væri að
refsa þeim fyrir trúleysi og syndir.
Menn voru hræddir og óttaslegnir, og þjáningar, sem þeir
liðu af þeim sökum, voru oft lítt bærari en örbirgðin og
hungrið.
Hjátrii og hindurvitni fóru líka ört vaxandi á þessari öld,
og segja má, að flest hafi hjálpazt að til að draga dáð úr
mönnum.
En þó að myrkrið væri svart, lífsbaráttan hörð, má þó ekki
ætla, að eymdin ein hafi ráðið. Lífsbaráttan krafðist þess, að
menn legðu sig alla fram, svo að áhyggjurnar gleymdust, og
alltaf voru til menn, sem töluðu kjark í þjóðina, þegar áll-
inn sýndist ekki lengur fær.
Og þó að okkur nútímamönnum sé gjarnt að líta einkum á
þá atburði, sem svartastir voru á þessari öld, þá megum við
heldur ekki gleyma því, að á ofanverðri 16. og 17. öld hefst
á vissan hátt nýtt framfaraskeið í menningu okkar.
Siðaskiptin höfðu á ný tengt okkur við hámenningu Ev-
rópu, og islenzkir menntamenn sækja í ríkari mæli til er-
lendra háskóla en lengi hafði verið.
Það kviknar nýtt líf í landinu, og augu manna opnast fyrir
menningararfi þjóðarinnar. Við eignumst menn eins og Arn-
grím lærða og Brynjólf biskup, menn, sem fyllilega þola sam-
anburð við menntamenn annarra þjóða.
Og þó að séra Ölafur á Söndum sé ekki stórmenni á borð
við ýmsa þá, er hæst gnæfa, er hann einn úr hópi þeirra,
sem trúðu því, að þjóðin ætti sér framtíð í lándinu, og brýndi
fyrir mönnum að leggja sér það á hjarta.
Kveðskapur hans ber því vitni, að hann hefir unnað landi
sínu, og ættjarðarástar verður vart í kvæðum hans. Er líklegt,
að þar komi til þau áhrif, er hann hefir snemma orðið fyrir
í garði Magnúsar prúða.