Þjóðmál - 01.09.2011, Qupperneq 88

86 Þjóðmál HAUST 2011
Ekki er ástæða til þess að rekja hér í smá-
atriðum vetrarstríðið og þann gríðar lega
mót byr („Finnagaldurinn“) sem Sósíal-
ista flokk urinn varð fyrir vegna þess að
hann studdi Sovétríkin í stríðinu . Rétt er
þó að drepa á nokkur atriði . Um 40% af
áskrifendum Þjóðviljans sögðu blaðinu upp .31
Auglýsendur settu blaðið í auglýsingabann .
Viðbrögð stjórnmálamanna létu heldur
ekki á sér standa . Alþingi gerði nokkurra
daga hlé á störfum sínum meðan þingmenn
Þjóðstjórnar innar ásamt Bændaflokknum
athuguðu næstu skref . Uppi voru kröfur um
að banna flokkinn þar sem sannast hafði
að mati sumra að Sósíalistaflokkurinn lyti
erlendum yfirráðum . Það var hins vegar ekki
gert en í staðinn sagt að virðingu Alþingis
væri misboðið með setu sósíalista á þingi .
Einari Olgeirssyni, Brynjólfi Bjarnasyni og
Ísleifi Högnasyni var svo vísað úr Íslandsdeild
Norræna þingmannasambandsins sem var
forveri Norðurlandaráðs .32 Á sama tíma voru
þingmenn Sósíalistaflokksins einangraðir,
enginn svaraði ræðum þeirra, og aðrir
þingmenn létu eins og þeir væru ekki til .
Sósíalistar brugðust þá við með að halda uppi
málþófi þannig að þingstörfin sóttust seint .33
Áhrif klofningsins á málflutning sósíal-
ista eru augljós . Þjóðviljinn varð mun ofsa-
fengnari í afstöðu sinni til utanríkismála
og þá sérstaklega til Breta . Alls staðar mátti
greina „rödd enska auðvaldsins, sem heimtar
Norðurlönd í stríð við Sovétríkin .“34
Einnig þótti augljóst að Bandamenn vildu
gera „allt til þess að gera Norðurlönd að
styrjaldarsvæði, ekki fyrst og fremst til þess
að hjálpa Finnum, heldur til þess að fá betri
aðstöðu til baráttu gegn Þýskalandi .“35
31 Árni Bergmann: Blaðið okkar (Reykjavík, 1986), bls . 51 .
32 „Þjóðstjórnarliðið á þingi gerir sig að athlægi“,
Þjóðviljinn 5 . desember 1939 .
33 Þór Whitehead: Milli vonar og ótta, bls . 68-69 . – Einar Olg-
eirsson: Kraftaverk einnar kynslóðar (Reykjavík, 1983), bls . 382 .
34 „Stríðsæsingamenn á Íslandi“, Þjóðviljinn 21 . febrúar 1940 .
35 „Daladier hótar að fara með her yfir Norðurlönd“,
Þjóðviljinn 13 . mars 1940 .
Var talið að Bandamenn hefðu ekki
einu sinni áhuga á baráttu gegn Þýskalandi
heldur sæktust fyrst og fremst eftir að herja
gegn Rússum . Þeir hefðu því æst Finna til
þess að ráðast gegn Rússum .36 Styrjöldin
var ekki styrjöld milli Finna og Rússa
„heldur var hér um að ræða styrjöld milli
Sovétríkjanna og Vesturveldanna,“ sem
væru að „búa sig undir árás á Rússland og
notuðu finnsku hvítliðana sem verkfæri .“37
Árás „heimsauðvaldsins [Breta og Frakka]
á Sovétríkin“ var ekki langt undan .38 Þegar
friður var saminn á milli Rússlands og Finn-
lands var því lýst sem stórkostlegum ósigri
fyrir „afturhaldsstjórnir Bretlands og Frakk-
lands .“39 Friðarsamningarnir voru teknir
sem óræk sönnun fyrir því að stríðið í Finn-
landi var „varnarstríð“ gegn „fyrir hugaðri
árás brezka og franska auðvaldsins .“40
Bretar þóttu ekki einungis varhugaverðir
með tilliti til Rússlands . Þegar þjóðstjórnin
lét gera leynilegan viðskiptasamning við Breta
í ársbyrjun 1940 kom Þjóðviljinn upp um
hann . Hneykslaðist blaðið mjög á ákvæðum
hans, einkum sameiginlegri viðskipta-
nefnd þjóðanna tveggja . Samningurinn var
kallaður landráðasamningur sem stofnaði
hlutleysi Íslands í hættu .41 Með honum
hefði afstaða íslensku þjóðarinnar til
brezku heimsveldisstefnunnar orðið „enn
einu sinni að stærsta utanríkisvandamáli
þjóðar vorrar .“42 Raunverulegt sjálfstæði
íslensku þjóðarinnar gæti ef til vill aldrei
orðið „á meðan brezka heimsvaldastefnan
36 „Sendiherrar Breta, Frakka og Ítala í Moskva“, Þjóðviljinn
4 . janúar 1940 .
37 Brynjólfur Bjarnason: „Innlend víðsjá“, Réttur 1:25
(1940), bls . 37 .
38 „Er árás auðvaldsríkjanna á Sovétríkin að hefjast?“,
Þjóðviljinn 4 . janúar 1940 .
39 „Sovétríkin og Finnland hafa samið frið“, Þjóðviljinn
14 . mars 1940 .
40 „Hvað sýna friðarsamningar Sovétríkjanna og Finn-
lands?“, Þjóðviljinn 14 . mars 1940 .
41 „Utanríkisverzlun Íslands“, Þjóðviljinn 25 . janúar 1940 .
42 „„Fleiri en Danir kunnu að leika grátt““, Þjóðviljinn 26 .
janúar 1940 .