Félagsbréf - 01.08.1961, Blaðsíða 17

FÉLAGSBRÉF
15
alþýðumenn, en höfuðritin og mikið af merkasta kveðskapnum samt eftir
Jærða menn — og þá einkum klerka.
Tvö af beztu skáldum 16. aldar eru þó sýslumenn, bræðurnir Magnús
prúði Jónsson og Staðarbóls-Páll. Báðir hlutu þeir ágætustu menntun, inn-
lenda og erlenda. — Staðarhóls-Páll er með sérstæðustu mönnum í sögu
okkar og gott skáld. í tveimur fallegum kvæðum þessa mikla ástamanns er
brugðið upp náttúrumyndum í táknskyni, þar sem ástmærin og mannlífið
eru höfð í huga. í þessum myndlíkingum gætir öllu skýrari áhrifa frá
suðrænum kveðskap en fyrr er að finna í kveðskap okkar. — Frá hendi
eldra bróðurins, Magnúsar prúða, liggja einu heimspekiþýðingar íslenzk-
ar frá siðskiptaöld, þótt ekki yrðu prentaðar, en hann var einnig gæddur
skapandi gáfum. Pontusrímur hans eru með persónulegustu og merkustu
rímum, sem til eru, einkum mansöngvarnir. Magnús fékk ekki lokið þeim,
en það gerði Jögréttumaður einn á 17. öld, Pétur Einarsson á Ballará.
Pontusrímur eru nú í þann veginn að koma út á vegum Rímnafélagsins.
Eitthvert læsilegasta og nýstárlegasta kvæði frá upphafi 18. aldar er
eftir óskólagenginn lagamann, Tímaríma Jóns Sigurðssonar, sem var um
skeið lögsagnari (þ.e. umboðsmaður sýslumanns) og líka sýslumaður. í
andlegri fábreytni þessara tíma hafði þó m.a. borizt hingað þýzk nýlunda,
að vísu ekki sérlega háreist, svokallaður gróbíanismus, sem var fólginn í
eins konar siðfræðilegum öfugmælum í skop- og ádeiluskyni. Með þessi
áhrif er farið á sjálfstæðan hátt í Tímarímu, þar sem persónulegt tilefni er
hafið' upp á altækara svið í formi dæmisögu og á efni haldið á hnyttilegan
og hittinn hátt.
Eitt helzta skáld okkar annað um og upp úr 1700 er einnig lagamaður
og miklu víðkunnari, Páll Jónsson Vídalín. Hann var að vísu guðfræðing-
ur að menntun og um skeið Skálholtsrektor. En nokkur hluti af störfum
jjeirra Árna Magnússonar í jarðabókarnefndinni var lögfræðilegs eðlis —-
og reyndar það, er einna sízt skyldi, ákæruvaldið, og átti Páll síðan í erjum
og málaferlum til æviloka. Hann var lögfræðilegur embættismaður í 30
úr, varð sýslumaður, fyrstur manna varalögmaður (1697) og loks lögmaður.
Hann er álíka merkilegur sem skáld og fræðimaður. Skáldgáfu sinni
fann hann að vísu sjaldnast verðug viðfangsefni fremur en lífi sínu verð-
ugt takmark, orti mestmegnis tækifæriskveðskap — þegar þýðingar eru
frá laldar, — og hann einn meðal heldri skálda okkar er fyrst og fremst
lausavísnaskáld og hefur ort fleiri góðar stökur en nokkur einn maður