Félagsbréf - 01.08.1961, Blaðsíða 21

FÉLAGSBRÉF
19
lenzkri óðfræði (poetik) á 18. öld ásamt kvæðabókarformála Eggerts Ól-
afssonar (sem var ekki prentaður fyrr en 1832), en þar gera þeir grein
fyrir smekk sínum og skoðunum á skáldskap og kveðskaparstíl, þótt hér sé
ekki tóm til að skýra nánar frá því.
En víkjum aftur að landsyfirréttinum. Með lionum féllu niður lögmanns-
embættin, en fyrstur lögmaður var, sem fyrr segir, Sturla Þórðarson, hinir
síðustu Magnús Stepliensen og Gröndal, svo að ærið er lögmannsdæmið tengt
bókmenntunum við uppliaf sitt og endi. Þeir Magnús Stephensen og Grön-
dal fylgdu svo báðir umskiptunum frá lögmannsdæmi til landsyfirréttar.
Hann var miðdómstigið og hið æðsta innanlands, sem fyrr getur, dómskot
mátti þá gera í sumum málum til hæstaréttar í Kaupmannahöfn. En dóm-
stig okkar voru þrjú allt frá stofnun fimmtardóms hins forna og til stofn-
unar Hæstaréttar íslands, — tvö fyrr og síðar. Lítum nánar á skipan lands-
yfirréttar fyrsta aldarþriðjunginn. Dómarar voru þrír. Dómstjóri var sem
sagt Magnús Stephensen — þá mestur bókagerðarmaður á íslandi eftir
daga Guðbrands biskups Þorlákssonar — og meðdómendur frá upphafi ís-
leifur Einarsson — sem m.a. þýddi Postulasöguna fyrir útgáfur Hins íslenzka
biblíufélags — og Benedikt Gröndal til 1811, en þá tók við störfum hans
Bjarni Thorarensen. Og Bjarni fékk fyrstu kvæði sín birt í tímariti Magn-
úsar, þótt lengstum væri fátt með þeim, enda yfrið ólíkir, Magnús fylgj-
andi nýrri og mildari stefnu í hegningarmálum, en gamalli og deyjandi
menningarstefnu, upplýsingunni, — Bjarni fylgjandi eldri og strangari
refsistefnu, en nýlegri bókmenntastefnu, rómantíkinni. — En 1833 hurfu
báðir úr landsyfirrétti, Magnús, er lézt það ár, og Bjarni, sem varð þá
amtmaður nyrðra. Fram að þessu var meiri hluti réttarins því ærið bók-
menntalegur, og þætti fréttnæmt, ef í hæstarétti okkar sætu nú helztu skáld
okkar og bókaútgefendur.
En landsyfirréttardómarinn og síðar amtmaðurinn Bjarni Thorarensen
taldi sig alltaf embættismann fremur en skáld, og svo gerði samtíð hans
einnig. Hann hafði tvítugur lokið lögfræðiprófi með mjög hárri einkunn
og gortaði stundum af námsgáfum sínum, en sjaldan af skáldskap. Hann
er þó næsta stórskáld okkar eftir Hallgrím Pétursson, og með honum hefst
ný reisn bókmennta okkar, nýtt blómaskeið, sem staðið hefur óslitið síðan,
þótt verið hafi með breytilegum hætti. Bjarni flutti hingað rómantísku
stefnuna, hann er eitt fyrsta verulega ástaskáld okkar á síðari tímum,
hann skynjar hér fyrstur skáldfegurð og tign auðnar og vetrar, hrikaleika