Félagsbréf - 01.08.1961, Blaðsíða 23

FÉLAGSBRÉF
21
til að semja íslenzka skáldsögu á síðari öldum Jón sýslumaður Espólín, en
fyrstum tókst það lögfræðinemanum Jóni Thoroddsen með Pilti og stúlku,
og sjálfur kostaði hann útgáfu sögunnar, félaus og próflaus. En það var
próflærður sýslumaður, sem samdi Mann og konu og dó frá henni ófull-
gerðri. Og þessi brautryðjandaverk Jóns Thoroddsens unnu sér fljótt hylli
alþjóðar og hafa ein orðið klassísk af löngum skáldsögum okkar frá 19.
öld, ásamt Heljarslóðarorustu, — slíkum lífssafa voru þau gædd.
Þegar raunsæisstefnan barst svo Islendingum á síðasta fjórðungi 19. ald-
ar, voru tvö helztu ljóðskáldin, sem undir merki hennar gengust, lögfræði-
stúdentar, Hannes Hafstein og síðar Þorsteinn Erlingsson. Ritið Verðandi
(1882) kynnti hér einna fyrst þessa nýju veruleikastefnu, og eins konar
framhald þess var tímaritið Heimdallur (1884) og útgefandi þess lögfræð-
ingurinn Björn (Stefánsson) Bjarnarson, síðar sýslumaður. En af Verðandi-
mönnum vakti hinn yngsti þeirra, Hannes Hafstein, mesta athygli flestra
í fyrstu með heilbrigðri karlmennsku sinni, fjöri kvæðanna og flughraða.
Eftir ríka lífsreynslu sló hann síðar á aðra strengi, mildari og dýpri. En
um langt skeið varð skáldskapurinn mjög að víkja fyrir erilsömu starfi
sýslumannsins og ráðherrans, og hefur þó hvor um sig búið að binum,
skáldið og stjórnmála- og embættismaðurinn.
Þorsteinn Erlingsson orti lítið, meðan hann stundaði lögfræðinámið, og
hvarf frá því að nokkru vegna uppsteits, er eitt tækifæriskvæða hans olli,
svo að hjá honum áttu lögfræði og ljóðlist litlar leiðir saman. En af ljóð-
skáldum okkar er Þorsteinn bezti fulltrúi raunsæisstefnunnar með hvössum
ádeilukvæðum sínum, en annars vegar er svo fegurðarnæmi og þýðleiki
þessa listaskálds. Yfir „þyrnana“ breiða rósirnar fegurð sína og angan.
Samtímis Þorsteini kom fram á ljóðasviðið Einar Benediktsson, um svip-
að’ leyti og hann lauk lögfræðiprófi. Líklega hefur hann fyrstur Islend-
Jnga ætlað sér að verða sálfræðilegur glæpamálasérfræðingur (krímínólóg),
þótt lítið yrði úr því námi. En ýmsum lögfræðistörfum sinnti hann, gerðist
Riálafærslumaður í Reykjavík og fyrsti opinberi fasteignasali á Islandi, skip-
aður málaflutningsmaður við landsyfirdóminn og síðan sýslumaður. Meiri
var hann þó fésýslu- og framkvæmdamaður, sem kunnugt er, og kom at-
hafnasemi hans m.a. fram í því, að hann stofnaði prentsmiðju og fyrsta
dagblað á íslandi, þótt smátt væri það hjá öðrum stórvirkjum. En mestur
var hann vitanlega sem skáld. Hann aðhylltist í upphafi um skamma hríð
raunsæisstefnuna. En í bókmenntum okkar varð hann fyrsti og fremsti