Tímarit lögfræðinga - 01.06.2004, Blaðsíða 3

Tímarit
löqfræðinqa
2. hefti • 54. árqanqur
STJÓRNARSKRÁIN OG ALMENN LÖG
í upphafi þessa árs urðu nokkrar umræður á síðum dagblaðanna um stöðu og
valdsvið Hæstaréttar og dóma þar sem hefur reynt á ákvæði stjómarskrárinnar.
Þessi umræða hefur af og til verið uppi undanfarin ár. Ágreiningslaust er að
Hæstiréttur hefur hið endanlega vald til þess að skera úr því hvort almenn lög
standast stjómarskrána, eins og stundum er til orða tekið, og aðrar stjómskip-
unarreglur, en á það reynir ekki öðm vísi en í dómsmáli. Þetta kemur að vísu
hvergi fram í settum lögum en er engu að síður ótvíræð regla. Öðru máli gegnir
hvort þetta er heppilegasta skipunin og má vera að sitt sýnist hverjum um það.
Þetta er sú skipun sem höfð er nokkuð víða um lönd og ekki hafa borist fréttir
þaðan að til standi að breyta henni.
Þá verður að telja það óumdeilt að Hæstiréttur hefur kveðið upp fleiri dóma
þar sem lög eru talin brjóta í bága við stjómarskrána en hliðstæðir dómstólar í
öðram löndum sem sama vald hafa, þótt nákvæmar upplýsingar um það liggi
ekki fyrir. Fjöldi þessara dóma er að vísu háður skilgreiningu, s.s. eins og þeirri
hvort framsal löggjafans á valdi sínu til framkvæmdavaldsins án nægjanlegrar
lagastoðar fellur hér undir, sem telja má að sé hæpið. Líklega er sama hverri
skilgreiningu er beitt, niðurstaðan verður engu að síður sú að dómar þessir era
fleiri hér á landi en annars staðar.
Þá er eðlilega höfuðspumingin hver sé ástæðan. I framangreindri umræðu
komu fram hugsanlegar skýringar og er þá einkum vitnað til greinar sem Davíð
Þór Björgvinsson prófessor ritaði í Morgunblaðið 13. janúar sl. Hann nefnir í
fyrsta lagi þá skýringu að íslenskir dómarar og lögfræðingar kunni að hafa
losað um tengsl sín við almenn norræn viðhorf og hallast meira að þeim við-
horfum sem ríkja hjá Evrópudómstólnum og Mannréttindadómstóli Evrópu,
jafnvel litið til Bandaríkjanna. I öðru lagi sé hugsanlegt að breytingar á mann-
187