Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 5

HUGMYNDIR
SVEITAKVENNA
Það er mikið at-
vinnuleysi meðal
kvenna í sveitum
landsins en það er
hvergi skráð nema í
vitund þeirra sjálfra.
Stór hluti búa er at
þeirri stœrð að ekki
er hœgt að tram-
fleyta fjölskyldu á
þeim tekjum sem
þau gefa af sér.
Konur til sveita
sœkja því út á
vinnumarkaðinn
eins og konur í bœj-
um og borgum
gerðu fyrir 20-30
árum. Munurinn er
bara sá að þœr
hafa ekki í neitt að
sœkja, það er enga
atvinnu að hafa. En
konur deyja ekki
ráöalausar og þœr
skortir ekki hug-
myndir. En stuðning-
inn og fjármagnið
vantar. Um þetta og
margt fleira sem
tengist stöðu
kvenna tii sveita er
fjallað í VERU að
þessu sinni.
Fyrir nokkrum árum draup smjör af
hverju þvístrái sem ræktað var í sveit-
um landsins. Var þjóðin enda orðin
svo vel birg af feitmeti að á öldum áð-
ur hefði hún staðist hvers kyns hall-
æri og óáran með slíkan forða. En
hallærin heyra sögunni til í þessum
heimshluta og nútímafólk er lítið gef-
ið fyrir fjöll af smjöri og feitu kjöti.
Hafist var handa við að finna íslenska
lausn á sameiginlegu vandamáli vest-
ræns landbúnaðar — of mikilli fæðu-
framleiðslu. Allur þessi matur var að
ríða hagkerfi okkar á slig meðan mat-
arskortur hrjáir allan heiminn sunn-
anverðan.
En hvað um það. Mjólkur- og
lambakjötsframleiðsla var sett undir
framleiðslustjórn og bændum var út-
hlutaður s.k. fullvirðisréttur. í þeim
rétti felst m.a. að ríkið skuldbindur
sig til að kaupa tiltekið rnagn af mjólk
eða kjöti af hverjum bónda og var
magnið ákveðið með hliðsjón af
framleiðslu bóndans síðustu tvö árin
áður en framleiðslustjórn var komið
á. hcssi úthlutun kom auðvitað ntjög
misjafnlega út fyrir búin; þau bú sent
voru með framleiðslu í hámarki og
fjármagnskostnað í lágmarki komu
vel út úr þessu en hin illa sem voru
annað hvort að byggja gripahús með
tilliti til stærri búsmala og aukinnar
framleiðslu, sem skyndilega var orð-
in verðlaus, eða sem höfðu verið með
óvenju litla framleiðslu síðustu tvö
árin fyrir framleiðslustjórnun.
Fullvirðisrétturinn hefur gert það
að verkum að bændur geta ekki
stækkað bú sín og aukið mjólkur- eða
kjötframleiðslu sína jafnvel þó þeir
standi í fjárfestingum. Þurfi þeir að
auka tekjur sínar verður það að gerast
í gegnum aðrar búgreinar en kúa- eða
fjárbúskap. Hiö sama gildir um bænd-
ur sem eru með fullvirðisrétt sem
ekki dugir til að framfleyta hinni s.k.
vísitölufjölskyldu. Þessi hópur
bænda er ótrúlega stór. Slfkt bú mið-
ast í dag við um 400 ærgildi eða um
70 þúsund lítra af mjólk á ári og
vinnuframlag til þess telst vera 1.8
ársverk. A öllu landinu í dag eru alls
4379 rétthafar — þ.e. bú sem hafa
fullvirðisrétt á mjólkur- eða lamba-
kjötsframleiðslu — og aðeins 1155
þeirra eru með fullvirðisrétt sem
samsvarar 400 ærgildum og þar yfir.
Um 1021 bú eru með undir 100 ær-
gildum og þar eru meðtaldir fjár-
bændur í bæjum og aðrir tómstunda-
bændur. Um 2200 bú eru hins vegar
með 100—400 ærgildi og framleiðsla
af slíku búi hrekkur rétt fyrir launum
sem samsvara 1—1.8 ársverki. Og
fjölskyldur í sveitum landsins eru of-
urseldar því sama og þær sem á mal-
bikinu búa — ein laun duga ekki til
framfærslu fjölskyldu og þeim mun
síður sem fjölskyldan er stærri.
5