Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Blaðsíða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 28. ÁRG. 1967
2.
HEFTI . SEPT.
„Þrælastríð“ — eða forboði byltingar?
Oeirðimar sem haía geisað í mörgum bandarískum stórborgum nú í sumar eru eins og
rökrétt afleiðing af hryðjuverkum og yfirgangi Bandaríkjastjórnar utan síns lands. I
ofmetnaði valdsins hafa ýmsir forkólfar bandarískra stjórnmála trúað því að þeir mundu
geta framið' sín bleyðilegu morðverk á vanmegna þjóðum út um heim án þess að slíkt
hátterni snerti að nokkru ráði lífshætti og þjóðfélagsástand í Bandaríkjunum sjálfum.
En þeim hefur ekki orðið að trú sinni. Af því að styrjaldarreksturinn gengur fyrir öllu
öðru, liafa hin geysilegu óleystu þjóðfélagsvandamál Bandaríkjanna verið látin sitja á
hakanum og orðið eldfimari með hverju árinu sem líður. Á hinn bóginn hefur það hatur
og fyrirlitning sem Bandaríkin hafa áunnið sér víða um heim með framferði sínu, stuðlað
að því að nokkur hluti Bandaríkjamanna sjálfra hefur sagt upp trúnaði við stjórnvöld
lands síns og lítur aðeins á þau sem óvini sem berjast verði gegn með öllum ráðumi.
En fordæmi Víetnama, sem sannar öllum heimi að hið bandaríska hervald er ekki
almáttugt, hefur orðið hinum kúguðu þjóðfélagshópum Bandaríkjanna hvatning til
baráttu.
Mikilvægasta spurningin sem óeirðirnar í sumar hafa vakið er sú, hvort hér sé aðeins
um „þrælauppreisn“ að ræða, örvæntingarfullt stjórnleysistiltæki, danðadæmt fyrirfram
og tilgangslaust, — eða hvort greina megi í atburðunum upphaf uppreisnar, jafnvel
fyrslu merki þeirrar nýju bandarísku byltingar, sem fáeinir menn hafa spáð, en flestum
skikkanlegum borgurum þótt hin mesta fjarslæða. Þeir sem eru vantrúaðir á sögulegt
gildi óeirðanna í Bandaríkjunum segja sem svo, að þó að svertingjar í Bandaríkjunum
séu meira en tuttugu milljónir, þá séu þeir of lítill hluti bandarísku þjóðarinnar til að
geta haft þar nokkur úrslitaáhrif, jafnvel þó að gert væri ráð fyrir að þeir væru allir
samtaka. Uppreisn þeirra geti aldrei orðið annað en „svart æði“, að vísu knúið fram af
óbærilegum lífskjörum, en hlyti að verða haldið í skefjum af skipulögðu valdi hins
hvíta meirihluta.
Satt er það raunar að nauðsynlegar forsendur byltingar virðast varla vera fyrir hendi
í Bandaríkjunum eins og nú standa sakir, og að svertingjar munu ekki einir sér hafa
afl til að afnema það þjóðskipulag sem þar ríkir. En þeir sem tala af lítilsvirðingu um
byltingarafl hins svarta fjölda í Bandaríkjunum hafa þó gleymt því að í byltingum gildir
það lögmál að „hinir síðustu verða fyrstir“.
1 grein sem birtist hér í Tímaritinu fyrir nokkrum árum, eftir einn af baráttumönnum
bandarískra svertingja (James Boggs, Bandarísk bylting, 1963 og 1964) kveður höfundur-
inn svo að orði: „Það er aldrei hægt að segja fyrir hver muni og hver muni ekki hleypa
af stað byltingu. Grundvöllur fyrir byltingu hefur skapazt þegar ástandið innan tiltekins
lands er orðið áhyggjuefni fjöldans ... Enginn hefur nokkru sinni getað sagt fyrir um
það hvaða stétt eða kynþáttur muni hefja byltingu eða hve marga þurfi til þess að koma
97