Tíminn - 15.10.1960, Blaðsíða 9

TÍMINN, laugardaginn 15. október 1960.
9
!»cgar byggja skal mjólkurbú, verður þaö
að tilheyra framtíðinni en ekki fortíðinni
Margir útlendingar álíta, að
ísland sé 'and illra veðra og
eyðilegt stormabæli við yzta
haf. Þeir eiga erfitt með að
trúa því að þar sé hægt að
stunda nautgriparækt, en þeg-
ar þeir reka sig á þá stað-
reynd að íslendingar hafa
reist mjólkurbú, sem getur
tekið á móti 40 millj. mjólk-
urlítra á ári og er auk þess
niegin fljótsins rísa fjöll, græn í
hlíðum, en nakin þegar ofar
dregur. Ferðalangurinn verður að
líta vel í kringum sig til að koma
auga á bæina, því að bæjarleiðir
eru hér langar, m. a. vegna þess
hve jarðirnar cru stórar og eins
vegna hins, að töluverðar vega-
lengdir eru milli túnanna. Það er
furðulegt til þess að hugsa að við
þessi framleiðsluskilyrði sé hægt
að afla 40 milljóna mjólkurlítra á
ári. En þetta er staðreynd. Frá
því klukkan átta um morguninn
til þrjú um daginn renna mjólkur-
líilarnir í tugatali inn á stöðina.
Hve margir eru þeir og hvaðan
koma þeir?
bílar'nir vitanlega ekki í neinum
erfiðleikum vegna veðráttunnar.
Hún versnar ekki að ráði fyrr en
komið er fram í nóvember. Þegar
ég því bað forstjórann að leyfa
mér að kynnast þessari þjónustu
af eigin raun, sagði hann að óvíst
væri, að nokkur hefði tækið í
gangi. Það leið þó aðeins stutt
stund, þar tO einn mjólkurbíllinn
svaraði, og spurði hvað um væri
að vera. Hann skýrði frá því, að
hann væri staddur upp við eld-
fjallið Heklu, og að hann byggist
við að koma á réttum tíma. En
fyrst hann á annað borð hefði
fengið samband, bað hann um að
fá að tala við konu sína, en sendi-
kerfið er þannig útbúið, að hægt
var strax að gefa honum samband
að árið 1929 og tók fyrsta árið
á móti 1,2 milljón mjólkurlítrum.
Mjólkurmagnið óx þó brátt og árið
1945 var það komið upp í 12
milljón 1, árið 1954 í 24 miljónir
1 og 1959 náði það 30 milljónum.
Mjólkurbúið veitir sem sagt ekki
ennþá móttöku þeim 40 milljón-
um lítra, sem það er gert fyrir.
En þar sem mjólkurmagnið vex
jafnt og þétt um 7 hundraðshluta
á ári, liggur í augum uppi, hvenær’
því berst það mjólkurmagn sem
búið miðast við. Það er engum
efa bundið að mjólkurframleiðsl-
an á eftir að aukast. Ástæðan til
þess er m.a. sú, að stöðugt er ver-
ið að brjóta nýtt land til ræktunar
með opinberum styrk ríkisins. —
Ríkið gengst fyrir ræktunarfram-
kvæmdum á stórum landflæmum,
sem eru með góðum kjörum feng-
in í hendur mönnum, sem reisa
urkyn. Litur nautgripanna er mjög
mismunandi, þótt segja megi að
rauði liturinn sé algengastur. Með
alnyt kýr á íslandi var árið 1956
3.248 kg og fita 3.85%. Með tilliti
til þess, að loftslag er í kaldara
lagi, er þetta mjög góð útkoma,
og það þarf því engan að undra,
að mjiólkurframleiðslan fer vax-
andi. íslenzk mjólk er mjög góð.
Fyrst og fremst er hún bragðgóð
vegna þess að kýrnar nærast ein-
göngu á grasi, heyi og fóðurbæti,
og grasið er talið óvenju gott
vegna hinnar frjósömu, íslenzku
möldar, sem eldfjöllin hafa bætt
með margvíslegum frjóefnum.
Auk þess er loftið yfir íslandi
óvenju tært og heilnæmt. Á ís-
landi eru heldur engir berklar í
kúm eða kálfalát, (Kalvekastn-
ing).
Heimsóknin til bræðranna
tveggja sannfærði mig um ótæm-
andi möguleika fyrir nautgripa-
rækt á íslandi. Annar bræðranna
fræddi mig um að moldarlagið á
jörð hans væri hvergi minna en
2% meter á þykkt og sums staðar
allt að 10 metrum. Þessi jarð-
vegur var fyrir einum áratug mýr-
lendi, sem enginn nýtti. En landið
var ræst fram með stórvirkum
skurðgröfum og ræktað með nú-
tíma tækni. Það þarf engan að
undra þó mjólkurframleiðslan auk
ist við slíka framtakssemi og slík-
ar aðstæður.
Stórstígar framkvæmdir
búið öllum nýtízku tækjum,
þá hljóta þeir aS endurskoSa
álit sitt á íslandi.
Þess er fyrst að geta að ísland
er ekki lítið. Það er 2% sinnum
stærra en Danmörk. Það er ekki
heldur mjög köld veðrátta á fs-
landi, þar sem golfstraumurinn
iykur um landið á þr'já vegu og
mildar loftslagið. Á stór-um svæð-
um á íslandi er frjósamt land,
sem er bezt fallið til grasræktar.
Á hinn bóginn er ísland eitt mesta
eldfjallaland jarðarinnar, sem
gerir það mjög ógreiðfært yfir-
ferðar, nema flugleiðis. Vega-
kerfið á fslandi er enn ófull-
komið, þar sem 170.000 manna
þjóð getur aðeins lagt takmark-
að fjármagn í vegagerð.^ Þótt út-
lendingnum skiljist, að ísland sé
nægilega frjósamt til nautgripa-
ræktar í stór'um stíl, spyr hann
samt sjálfan sig, hvernig menn
geti í jafn strjálbýlu landi með
erfiðar samgöngur, flutt til mjólk-
urbúsins 40 milljónir lítra. Hvaðan
kemur öll þessi mjólk og hvernig
er hún flutt?
Sjón sögu ríkari
Til þess að svara öllum þessum
spur’ningum áleit ég bezt að ferð-
ast til íslands og kynnast þessu af
eigin raun, og einn góðan veður-
dag er ég staddur í litlu þorpi,
Selfossi, og stend andspænis
hinu nýja mjólkurbúi.
Mjólkurbú Fióamanna liggur í
útjaðri Selfoss á bökkum stórár,
sem fellur fram hjá þorpinu. í
suðri gefur að líta ræktað og
óræktað graslendi, eins langt og
augað eygir, en í norðri, hinum
250 km ferðalag
Ef við lítum á landabréf af Is-
landi, sést að þeir bílar, sem eru
lengst að komnir, hafa farið um
200—250 kílómetra vegalengd til
mjólkurbúsins
Til þess að hafa full not af þess-
um langferðabílum, eru þeir einn-
ig notaðir til að flytja fólk og tU
póstflutninga. Býlum hinna 1200
eiganda mjólkurbúsins er skipt í
22 hverfi, en nokkur þeirra eru
það stór, að þau ná yfir tvo
hreppa. í hverju hverfi er a. m. k.
ein föst mjólkurrúta, og hún held-
ur uppi daglegum ferðum án tillits
til mjólkurmagnsins, vegna póst-
og fólksflutninganna. Bílar mjólk-
urbúsins fara aUs 33 fastar póst-
leiðir, en á sumrin, þegar mjólkur
magnið er mest, eru bílarnir 43,
sem annast mjólkur-, póst- og far
þegaflutninga að Selfossi.
Á sumrin ætti að vera, þrátt
fyrir lélega vegi, nokkurn veginn
vinnandi vegur að flytja mjólkina
til búsins. En á veturna er það
afreksverk að halda mjólkurbúinu
gangandi. íslendingum vex þetta
þó ekki í augum. Þeir eru vanir
átökum við óblíða náttúru og að
skipta um brotinn öxul úti í blind-
hi’íð á heiðum uppi, finnst þeim
ekki neitt óvenjulegt. Að sjálf-
sögðu geta bílarnir lent í erfið-
leikum, sem þeir ekki geta leyst
af eigin rammleik. Þess vegna eru
allir mjólkurbílarnir búnir sendi-
og móttökutækjum, svo að mjólk-
urbúið geti fylgzt með ferðum
þeirr'a og fengið að vita, hvort
þeir hafi orðið fyrir óhappi, hve-
nær þer séu væntanlegir o.s.frv.
Fullkomið kerfi
— Allt þetta senditækjakerfi
minnir mjög á Ameríku, en það
er mjög nauðsynlegt. Ég kom að
Selfossi í septemberlok, og þá áttu
við símstöðina á Selfossi. Það
kemur á daginn, að bílar vega-
eftirlitsins eru einnig útbúnir
móttöku- og senditækujm, þannig
að mjólkur'búið getur t.d. beðið
vegaeftirlitið um snjóýtur, ef bíl-
arnir festast í snjó.
vilja nýbýli. Hver maður fær um
45 hektara lands. Ég heimsótti
tvo br'æður, sem fengið höfðu 90
hektara lands, vegna þess að þeir
voru tveir um hituna. Þegar þeir
hófu búskap 1952 var ekkert býli
á öllu því svæði, sem ég fór þar
um. Nú er risin þar torfa, en
miklu lengra er þar miUi bæja en
Höfundur þessarar greinar, Robert Hansen, er einn
helzti sérfræðingur Dana í mjólkuriðnaði. Hann er
rifstjóri stærsta fagtímarits Norðurlanda á sviði mjólk-
uriðnaðarins, og jafnframt framkvæmdastjóri samtaka
norrænna sérfræðinga í þeirri grein
I A hverjum degi eru fluttir 30—
50.000 lítrar mjólkur frá Selfossi
til neyzlu í Reykjavík. Sú mjólk
er flutt á 8 tankbílum, sem einnig
eru búnir sendi- og móttökutækj-
um og er því, hægt að stjórna
þeirn frá skrifstofu mjólkurbúsins
í borginni.
Vaxandi mjólkurmagn
Mjólkurbú Flóamanna var stofn
t.d. á sambærilegum stöðum í
Danmörku. Þessir tveir bræður
hófu búskap sinn með 15 kýr í
fjósi. Nú eru gripirnir orðnir 36
og gáfu á síðasta ári af sér 136.000
lítra af mjólk. Auk þessa höfðu
bræðurnir um hundr'að fjár.
Mjólkin góð
íslenzkar kýr eru minni vexti en
þær dönsku. Þær eru ágætt mjólk-

Frá stríðslokum hefur þróunin
verið geysiör á íslandi. Þar hafa
framkvæmdir verið stórstígari en
í nokkru _ öðru landi í Norður-
Evrópu. í Reykjavík þjóta alls
staðar upp ný hús, svo ekki verður
hjá því komizt að álykta að bær-
inn sé í mjög örum vexti. Að
undanskildum nokkrum gömlum
húsum á strjálingi, virðist bærinn
nýbyggður. Svipuð uppbygging
hefur átt sér stað utan Reykja-
víkur. Þar eru iðjuver reist, landið
rafvætt o. s.frv.
Það liggur því í hlutarins eðli,
að þegar byggja skal mjólkurbú,
verður það að tilheyra framtíðinni
en ekki fortíðinni. Framtíðin
mun sanna að hinir íslenzku bænd-
ur hafi reynzt framsýnir. Fólkinu
fjölgar mjög ört, einkum í Reykja-
vík. Hvar sem menn búa er þörf
fyi'ir mjólk og mjólkurafurðir.
Þetta á ekki sízt við um íslend-
inga, því að skýrslur sýna að þeir
neyta meiri mjólkur en nokkur
önnur þjóð í veröldinni.
Robert Hansen.
(Greinii) er allmikið stytt í
þýðingunni).

Við brúsapallinn.