Tíminn - 04.03.1961, Síða 7

TfMIMN, laugardaginn 4. marz 1961.
7
IMGá
FRETTim
Stundarfriður keyptur allt of dýru verði
Herra forseti.
Hæstvirtur utanríkisrá'ö-
nerra fór með ýmsar beinar
blekkingar í ræðu sinni hér
áðan. Ein var sú og undir
hana tekur fjármálaráðh. og
félagsmálaráðh., að samþykkt
frumvarps stjórnarandstæð-
inga um lögfestingu landhelg-
isfrumv. myndi hafa komiö í
veg fyrir eða verið ósamrým-
anleg breytingu glunnlína.
Þetta er auðvitað alrangt.
Munurinn er aðeins sá, að
eftir lögfestingu frumvarps-
íns er það Alþingi en ekki rík
isstjórnin, sem ákveður grunn
línur. Og eins og allir vita,
var frumvarpið um lögfest-
lngu landhelgisreglug. flutt í
því skyni að taka málið úr
höndum veikgeðja og ístöðu-
lausrar ríkisstjórnar og í
hendur Alþ. sjálfs. Látið er
að því liggja bæði í umræðum
þessum og greinargerð þings-
ályktunartillögunnar, að
samningurinn við Breta nú
sé sambærilegur því, sem upp
á var boðið af hálfu vinstri
stjómarinnar sumarið 1958.
Þetta er vægast sagt villandi
röksemdafærsla og fær með
engu móti staðizt. Hér er um
tvennt ólíkt að ræða.
Ósambærilegt me'S öllu
Með orðsendingum íslenzku
ríkisstjómarinnar til Nato í i
maí og ágúst 1958 var leitað
eftir því að fá fyrir fram, og
áður en reglugerðin var kom-
in til framkvæmda,, viður-
kenningu annarra ríkja á ein-
hliða rétti íslands til útfærslu
fiskveiðilögsögunnar í 12 sjó-
mílur. í þessum orðsending-
um var framkvæmdastjórinn
látinn vita, að ef slík viður-
kenning fengist, yrði tekið til
athugunar að láta útfærsluna
á ytri 6 mílunum koma til
framkvæmda i áföngum á
þremur árum. Það var vitað,
þegar þessar orðsendingar
voru sendar, að af hálfu ým-
issa þjóða, þ.á.m. sumra
bandalagsþjóðanna, var litiö
á mál þetta með öðrum aug-
um en af íslands hálfu og
réttur íslenginga til einhliða
útfærslu vefengdur. Það ligg-
ur í augum uppi, að það er á
engan hátt sambærilegt að
leita þannig eftir viðurkenn-
ingu á reglugerðinni fyrir
fram og áður en hún var kom
in til framkvæmda og hitt að
semja um tilslakanir frá
gerðri ákvörðun gagnvart
einni þjóð — að fara nú
eftir að reglugerðin hefur
verið í gildi í nær hálft
þriðja ár, að semja um und-
anþágur frá henni, og það
gagnvart þeirri einu þjóð,
sem ekki hefur viljað viður-
kenna gildi hennar — þá
einu þjóð, sem beitt hefur
íslendinga hernaðarlegu of-
beldi í þess umáli.
Þegar svo hér við bætist,
að viðræðurnar við Nato-
ríkin sumarið 1958 fóru
Ræða Ólafs Jóhannessonar við útvarpsumræðurnar
um uppgjafarsamninginn í fyrrakvöld
fram samkvæmt beinni og
óumdeildri skyldu, þá hljóta
allir að sjá, að þetta tvennt,
undirbúningsaðgerðirnar
1958 og samningarnir við
Breta nú, er ekki sambæri-
legt.
Samningum hefur ætí$
verií vísatí á bug
Það hefur til þessa verið
stefna íslenzkra stjórnar-
valda, að landhelgina ætti að
færa út með einhliða á-
kvörðun íslendinga en ekki
með samningum við aðrar
þjóðir, nema þá alþjóðasam-
þykkt. Þess vegna var marg-
(endurteknum tilmælum frá
Natóþjóðunum um að taka
upp samninga um landhelgis
málið vísað á bug. Slíkum til
mælum var einmitt hafnað
með orðsendingunni 20. ágúst
1958. Nú eru hins vegar teknir
upp samningar við Breta um
stærð landhelginnar og um
réttindi Bretum til handa í
fiskveiðilandhelginni. Það eru
ný og hættuleg vinnubrögð í
þessu lífshagsmunamáli þjóð-
arinnar. Hvenær hefðu ís-
lendingar getað fært fisk-
veiðilandhelgina út í 12 sjó-
mílur, ef sú útfærsla hefði
verið háð samningum við aðr-
ar þjóðir?
Þegar þess er gætt, sem ég
hef hér stuttlega drepið á, er
auðsætt hversu allur saman-
burður á aðgerðum vinstri
stjórnarinnar sumarið 1958
og samningum núverandi rík-
isstjórnar er fráleitur og
fjarri lagi. I
Reynt aft verja vondan
málstao
En hvers vegna er þá ríkis-
stjórnin að reyna að rétt-
:iæta samninga sina við |
Breta með skírskotun til að- j
gerðanna sumarið 1958? Á- j
stæðan er augljós. Ríkis-1
stjórnin finnur að málstað-!
ur hennar er veikur og vond- j
ur. Það er áreiðanlegt, að all-
ur þorri fólks í þessu landi
skilur ekki hver nauðsyn ber
til nú á þessu stigi til undan- I
sláttar gegn Bretum í land- j
helgismálinu. Það er viður- j
kennt af öllum jafnvel af
hæstvirtum ráöherrum, að 12
sjómílna reglan hafi sigrað
— að raunverulega hafi sig-
ur verið unninn í landhelgis-
málinu.
Það mun flestra kunnugra
manna mál, að nú hafi að-
eins vantað herzlumuninn
til þess að Bretar gæfust al-
gerlega upp. Þess vegna reið
einmitt á því nú, að öll þjóð
in stæði fast á rétti sínum
og hopaði hvergi. Þá hefði
Ólafur Jóhannesson
Bretum brátt skilizt, að
þeir höfðu raunverulega tap
að í þessari deilu, og lík-
lega hafa þeir þegar gert
sér það ljóst og það er trú
margra, sem til þekkja, að
þeir hefðu aldrei aftur lagt
út í herskipaverndina.
Óskiljanlegt undanhald
Þeim mun einkennilegra
og óskiljanlegra er það, að
ríkisstjórnin skuli, einmitt
þegar málin standa svona,
semja við Breta um að opna
þeim Iandhelgina. Út yfir
tekur þó, að ríkisstjórnin
skuli semja svo um við
Breta, að henni sé óheimilt
að breyta fiskveiðimörkum
á landgrunninu, nema hún
hafi áður tilkynnt Bretum
þá ákvörðun sína með 6
mánaðar fyrirvara og þar
með auðvitað óbeint opnað
samningaviðræður um mál-
ið og viðurkennt Breta —
einu þjóðina sem hefur
beitt okkur hernaðarlegu
ofbeldi í sambandi við út-
færsluna — sem eins konar
herraþjóð í Iandhelgismál-
um.
Með samningagerðinni við
Breta hefur og ríkisstjórnin
brotið í bág við áður yfirlýst-
an vilja Alþingis og gengið
á gefin heit í landhelgismál-
inu.
í ályktun Alþingis frá 5. maí
1959 segir m.a.: „Lýsir Alþingi
yfir, aö það telur ísland eiga
ótvíræðan rétt til 12 mílna
fiskveiðilandhelgi — að afla
beri viðurkenningu á rétti
þess til landgrunnsins alls,
svo sem stefnt var að rfteð lög
unum um vísindalega vernd-
un fiskimiða landgrunnsins
frá 1948, og að ekki komi til
mála minni fiskveiðilandhelgi
en 12 mílur frá grunnlínum
umhverfis landið.“
Þama er þvi berum orð-
um lýst yfir, að ekki komi
til mála minni fiskviðiland-
helgi en 12 sjómílur. Við
þessa yfirlýsingu Alþingis hef
ur ríkisstjórnin til þessa ver-
ið siðferðislega og þingræð-
islega bundin, og það því
fremur sem ríkisstjórnin skír
skotaði til þessarar ályktun-
ar við valdatöku sína. Þá gaf
forsætisráðherra svohljóð-
andi yfirlýsingu fyrir henn-
ar hönd:
Loforð svikin
„Þá þykir ríkisstjórninni
rétt að taka það fram, að
stefna hennar í landhelgis-
málinu er óbreytt, eins og
hún kemur fram í samþykkt
Alþingis hinn 5. maí 1959.“
Þessa yfirlýsingu og þenn-
an umboðsskort Islenzku rík-
isstjórnarinnar áréttáði svo
forsætisráðherra á Alþingi
25. apríl 1960. Þá sagði hann:
„Ég hef ekkert umboð frá
neinum í þessu þjóðfélagi til
þess að afsala íslandi 12
mílna fiskveiðilandhelgi.“
Þarna hitti forsætisráð-
herra naglann vissulega á
höfuðið. Ríkisstjórnin hafði
ekki umboð til þess frá nein-
um í þessu þjóðfélagi að fara
að semja við Breta um þetta
mál á þánn hátt sem raun
ber vitni um, enda eru samn-
ingar þessir í algeru ósam-
ræmi við kosningaloforð
stjórnarflokkanna í síðustu
kosningum. Og hvernig sem
menn annars líta á efni
samningsins, þá verður ekki
komizt fram hjá þessum stað
reyndum — heitrofum og um
boðsskorti ríkisstjórnarinnar.
En með því aö opna landhelg-
ina fyrir veiðiskipum annarra
þjóða, er hún raunverulega
minnkuð.
Vísvitandi rangtúlkun
ummæla
Þegar alls þessa er gætt, er
það sannarlega ekki að undra,
þó að ríkisstjórninni finnist
hún þurfa að skjóta sér á bak
við aðra, að hún telji sig þurfa
að styðja sinn slæma málstað
við fordæmi. En það getur
hún bara ekki, því framkoma
hæstv. ríkisstjórnar í þessu
máli er algert einsdæmi.
En það er segin saga, að
þegar maður hefur gert eitt-
hvað illt af sér eða hefur
framið eitthvert skammar-
strik, þá reynir hann að skjóta
sér á bak við aðra. Það er sú
gamalkunna staðreynd, sem
liggur til grundvallar þeirri til
raun stjórnarsinna, síðast
hæstv. utanríkisráðherra, og
málgagna þeirra, að vitna til
fyrri ummæla minna til fram
j dráttar þessum undansláttar
samningum sínum við Breta.
Þar er auðvitað um vísvit-
andi rangtúlkun að ræða. Við
umræður um landhelgismálið
í vetur sagði ég það eitt, sem
allir vitibornir menn hljóta að
taka undir, að hvert eitt spor
í landhelgismálinu hefði að
mínu viti átt að vera þannig
undirbúið, að við hefðum ver-
ið við því búnir að leggja það
undir úrlausn alþjóðadóm
stóls, og að smáþjóð yrði jafn
an að gæta þess að hafa rétt-
inn á sína hlið og ganga ekki í
berhögg við alþjóðalög. f ræðu
minni er ekki eitt orð í þá átt,
að við eigum að semja um það
fyrir fram við eina þjóð að
leggja allan ágreining varð-
andi stækkun landhelgi undir
alþjóðadóm, en það er auðvit-
að allt annað en að undirbúa
mál svo vel að vera við því
búinn aö leggja málið undir
úrlausn alþjóðadómstóls. Það
skilur hver, sem skilja vill.
í umræddum ummælum mín
um var ekkert ofsagt. Við þau
stend ég hvar og hvenær sem
er.
Það væri ánægjulegt ef
hæstv. utanrikisráðherra og
og hæstv. viðskiptamálaráð-
herra gætu lýst því yfir, að
þeir stæðu við öll sín fyrri um
mæli á Alþ. bæði um þetta
mál og önnur, en eins og allir
vita, hafa þeir gengið frá nær
öllum fyrri stefnumálum Al-
þýðuflokksins.
Horfið frá landgrunns-
stefnunm
Það ákvæði þessa samnings
við Breta, sem að mínum dómi
er langsamlega háskalegast og
ógeðfelldast, er skuldbinding-
in um að tilkynna Bretum
með 6 mánaða fyrirvara, ef
færa á út landhelgislínuna i
framtíðinni. Þessi skuldbind-
ing felur það óbeinlínis í sér
að við viðurkennum Breta sem
eins konar samningsaðila um
útfærslu fiskveiðimarkanna
eftirleiðis, að við hverfum frá
landgrunnslögunum frá 1948,
en þau eru byggð á þeirri for-
sendu, að allt landgrunnið um
hverfis fsland tilheyri þvf, því
að auðvitað gat ísland ekki
sett lög nema fyrir íslenzkt
yfirráðasvæði. Frá þeirri reglu
er horfið með samningnum.
En frá landgrunnsstefnunni á
alls ekki að hopa, því að mið-
að við þá þróun, sem átt hefur
sér stað í landhelgismálum til
(Framhald á 2. síðu.
Leiðrétting
í ræðu Hermanns Jónassonar,
sem birtist .hér í blaðinu í gær var
slæm prentv.Ua. í tilvitnun í kvæði
Einars Benediktssonar stóð: Líf-
gjafi þessa lands er vor saga, en
átti að vera: „Lífvörður þessa lands
er vor saga“.