Tíminn - 03.06.1961, Side 6

6
T f MIN N, laugardaglnn 3. júnf 1961
MINNING:
Páll Vigfásson,
bóndi á Varðgjá
Það fór fram hjá mér um skeið
sú vitneskja, að Páll Vigfússon
væri dáinn. Hann hafði látizt 21.
apríl s. 1. á fjórðungssjúkrahúsinu
á Akureyri, en að síðustu átti hann
heima á Akureyri. Hann var einn
af bændunum á Jökuldal, þegar
ég fluttist í þá byggð, fyrir 33 ár-
um. Hann dvaldi á Jökuldal þá
stund, sem ég var þar í sveit, og
er ég flutti burtu vildi hann fá Hof
teig til ábúðar. Honum var ekki
unnt þess. Það átti að koma betri
prestur á Hofteig, en við Páll vor-
um. Það hefur farið á þá lund, að
nú er ekkert Hofteigsprestakall
til, og ekki nema lítill Hofteigur.
Páll var fæddur í Hnefilsdal 27.
okt. 1889. Foreldrar hans voru
Auðbjörg Kristjánsdóttir, skaft-
fellsk að ætt, systir Benedikts, föð-
ur Gunnars rithöfundar og systk-!
ina hans. Stóðu að henni merkar
ættir þar um slóðir, þar á meðal
Bergs dannebrogsm. Benediktsson-
ar í Árnanesi. Föðurætt Páls varj
af Jökuldal og víðar á Austurlandi. j
Vigfús, faðir hans, var sonur Páls, |
launsonar Péturs jökuls, hins
fyrra, á Hákonarstöðum, með Arn-J
björgu Kristjánsdóttur, f. í Hjarð-
arhaga 1812. Var hún laundóttir
Kristjáns Árnasonar úr Reyðair-j
firði og Ingibjargar Guðmundsdótt
ur, ef til vill, sögn Guðmundar á
Bessast. (Engin önnur Ingibjörg í
manntalinu 1816, Guðmundsdóttir
á þessum slóðum). Kristján varj
sonur Arnbjargar Stefánsdóttur í i
Stóru-Breiðuvík í Reyðarfirði, enj
Stefán var bróðir Jóns ríka í
. Ási í Kelduhverfi. Móðir Vigfúsar
og kona Páls Péturssonar, var Sig-
ríður Vigfúsdóttir, þyngeysk að
ætt. Hún átti eftir lát Páls, vestur
í Ameríku, Pétur hálfbróðir Páls
jökuls, smiðs og fræðimanns. Leið
réttist það Iiér með, sem sagt er
í æviskrám og víðar, að s. k. Pét-
urs hafi verið ekkja Vigfúsar bróð
ur hans. Páll Pétursson, faðir Vig-
fúsar, var Heiðarbúi og svo voru
einnig tengdaforeldrar hans, Vig-
fús Jósepsson og Rósa Jónsdóttir,
sem komu frá Svíra í Hörgárdal, í
Hvammá árið 1832. Voru þau, Vig-
fús og Rósa, frumbyggjar á Vlði-
hólum í Heiði. Páli Vigfússyni var
líka eðlisborið heiðarlífið, land-
kostirnir, víðlendið, frjálsræðið,
og hann var hinn bezti fulitrúi
þess í allri veru sinni, og lífsað-
staða hans varð lengst af um Fjöll
og innstu dali. Hann ólst upp með
foreldrum sínum, ásamt bróður
sínum, Bergþóri, er fór til Amer-
íku og nam mannvirkjugerð, —
á ýmsum bæjum í Jökuldalshreppi.
En um 10 ára aldur gekk hann í
fóstur á Eiríksstöðum, til þeirra
Einars hreppstjóra Eiríkssonar og
konu hans, Steinunnar Vilhjálms-
dóttur. Þar dvaldi hann til íullorð-
insára, en fór þá að Möðrudal til
Stefáns stórbónda Einarssonar, og
var grjótpáll á búi hans, hin síð-
ustu ár Stefáns, en hann dó 1916.
Var hann þá löngum í lestarferð-
um til Vopnafj. og lét ekki sem
öll kæla rynni sér í brjóst. Á þeim
árum kynntumst við nokkuð, og
mér þótti hann vera hinn djarfi
drengur, og aldrei ráðalaus né órð-
laus. í Möðrudal þroskaðist Páll
mikið, enda var þar fjölbreytt
heimilislíf og gáfaður húsbóndi.
Hann tamdi stóðir og fékk margan
góðan sprett úr göldum folanum,
og alla ævi voru góðhestar hans
líf og yndi. Hann var óvenju fast
mótaður maður að allri persónu
gjörð. Hann hafði alizt upp í tíðar-
fari andstæðnanna, heitasta sól-
skinisins og hörðustu hríðanna og
ljúflyndi hans og bjartsýni var
dnnlifun af hinu fyrra, kjarkur
hans og áræði ávöxtur af hinu síð-
ara, og alltaf var Páll hinn sami
Páll, öruggur dréngur, hver sem
reyna þurfti.
Árið 1918 gekk Páll að eiga
Maríu, dóttur Stefáns í Möðrudal,
og sama ár hófu þau búskap í Víði-
dal á Fjöllum. Þar bjuggu þau til
1921. Voru harðindi mikil í landi
og veturinn 1919—’20 einn af vík-
ingsvetrum veðráttusögunnar. Það
sagði mér maður, sem þá var vetr-
armaður hjá Páli, að eitt sinn stóð
hann hjá fé, og gerði þá skyndi-
lega aftakabyl og mátti hann ekki
koma fénu heim fyrir ofviðrinu.
Skyndilega er hnippt í hann og er
Páll þar kominn, en ekki sást-út
úr augum. Sagðist hann aldrei
hafa vitað slíkar aðfarir, sem Páll
sýndi í því, að koma fénu heim,
MINNING:
Einar S. Einarsson,
bóndi frá Sveinungsvík
Sælir eru hjartahreinir,
því þeir munu guð sjá.
Sælir eru hógværir, því
þeir munu landið erfa.“
Mér verður stöðugt hugsað til
þessara fyrirheita meistarans
mesta frá Nazaret er ég minnist
Einars sáluga frá Sveinungsvík er
til grafar var borinn frá Raufar-
hafnarkirkju í dag mánudag 24.
apríl 1961. Einar fæddist í Flögu
í Þistilfirði 23. marz 1901. Fyrsta
barn hjónanna Bjargar Jakobínu
Sigmundsdóttur og Einars Einars-
sonar frá Garði í Þistilfirði. Fyrstu
ár ævinnar var hann með foreldr-
um sínum sem þá bjuggu að Garði.
Á Garði var mikill gestgangur,
og ekki þótti á þeim bæ til tíð-
inda þó fólk yrði að ganga úr rúm-
um um hánótt, eða fé þyrfti að
reka á milli húsa svo hýsa mætti
fólk og hross sem kom hrakið af
Axarfjarðarheiði. Einar vandist
því ungur að láta á móti sjálfum
sér og finna gleði og yl við að
gleðja og hlynna að öðrum.
Seinna bjuggu foreldrar hans á
nýbýli er þau sjálf reistu af litlum
efnum og algjörlega styrkjalaust
á eyðibýlinu Garðstungu sem var
næsti bær við prestssetrið Sval-
barð og voru þá prófastsbörnin
oft leiksystkini Garðstungubarn-
anna, er Svalbarðsá var ísi lögð
eða vel væð. f þeim leikjum mun
hann hafa þjálfazt í því, sem varð
við ofurefli veðursins. Var það og
svo, að Páll var hinn mesti veðra-
hestur og öruggur að rata, hvar
sem hann var staddur. Árið 1921
flutti Páll að Grund á Jökuldal.
Grund var upphaflega Flatasels-
beitarhúsin frá Hákonarstöðum, en
Vigfús Pétursson byggði þar bæ
sinn um 1850, og þrír bræður hans
byggðu sér bæi á Hákonarstöðum.
Er Grund því eigi stórbýli, en far-
sæl jörð og hafa margir búið þar
snoturlega. Þar varð Páll fyrir
þeirri sorg, að missa konu sína,
Maríu, h. 7. okt. 1929. Höfðu þau
eignazt 6 börn, er nú voru öll í
bernsku, og hafa síðan öll komizt
til þroska. Bjó Páll áfram með
ráðskonum, og eina þeirra, Mar-
gréti Benediktsdóttur, gekk hann
að eiga 1938, en þá hafði hann
fyrir tveimur árum flutt í Aðalból
í Hrafnkelsdal. Páll hafði ekki bú-
ið stórt að þessu, en nú gekk hag-
ur hans vel við, og varð hann efna
maður af sauðfjárshaldi. Hann var
gefinn fyrir það að eiga fallegt fé,
og það lánaðist honum alla sína
búskapartíð, eystra. Hann var fjár
glöggur og mikill kynbótamaður á
sauðfé, á þann hátt að samhæfa
land og fé og það hefði mátt ganga
nokkuð á, svo kindur hans ekki
björguðu sér í Hrafnkelsdal, með
hans glögga fjármanns-eftirliti.
Þessi lífsaðstaða var í samræmi
við eðli Páls og henni þótti hon-
um gott að una. En það var svo
margt að breytast á íslandi á þess-
um tíma, að það var langt að kom-
ast á veginn úr Hrafnkelsdal. Páll
var að síga á aldur um miðjan 5.
áratuginn á öldinni, og hann fann
að hann var að láta ,undan í glím- j
unni við fjöllin og heiðarnar. Hann |
óskaði að komast að Hofteigi 1944,
en það náði eigi fram að ganga.
Páll var þá hinn sami Páll og ekki
hissa á tíðinni. Hann brá sér norð-
ur í Eyjfjörð og keypti Syðri-Varð
gjá (Vargjá). Féð hans á Aðalbóli
leið undir lok, hestarnir voru j
kvaddir, frægar feðraslóðir, þar|
sem hann hafði verið traustur arf-
taki nutu hans ekki lengur. Þetta
gerði hann af góðum efnahag og
hann setti upp myndarbú á Varð-
gjá, mjólkaði kýr og reið á trakt-
orum. Eg kom til hans og vor-
kenndi honum, því að ég vissi að
Jökuldælingur var alltaf Jökuldæl
ingur. En Páll var sami Páll, og
léttur hlátur sópaði minni vor-
kunnsemi út í sólskinið við Eyja-
fjörð. Páll bjó síðan í 14 ár á
Varðgjá. En árið 1959, er hann var
sjötugur að aldri, var heilsu hans
tekið svo að hnigna að hann treysti
sér ekki til að halda áfram bú-
skap. Seldi hann þá^ Varðgjá og
flutti til Akureyrar. Átti hann fyr
ir þeirri íbúð að öllu uppgjörðu,
og nú hætti hann öllum rentu-
rekstri þessa lífs, enda hefði hon-
um ekki litizt á þær nýju. Páll
mátti nú Iítt á heilum sér taka, j
eftir að hann flutti til Akureyrar
og lauk sinni dáðríku ævi, sem
fyrr segir, 21. apríl s. 1. Páll verð-
ur öllum minnisstæður, sem höfðu
af honum kynni. Það var ekki
hægt að hafa nema góð kynni af
honum. Hann var maður hreinn
og beinn, undirhyggjulaus og öll-
um'tryggur, frábær gestrisnismað-
ur og greiðasamur, skemmtilegur
og skálaði, þegar svo bar tmdir,
snjall í máli, talaði meitlaðar setn
ingar, vafðar heilnæmum hlátri,
fyndinn eða keskifimur eins og
þeir sögðu um Klæng biskup, og
var aldrei nema bjartsýni og trú
á lífið, þar sem hann var kominn
meðal manna. Þess varð ekki vart,
að hann kynni að æðrast um neitt.
Þau hjón, Páll og Margrét, eignuð-
ust 6 börn, sem öll eru á lífi og
uppkomin, og kom hann því alls
upp 12 börnum. Það er saga, sem
bráðum er gömul á íslandi, en
verður þó alltaf góð.
Páll var jarðsunginn við fjöl-
menni á Akureyri af sínum gamla
sóknarpresti á Jökuldal og Heiða-
bróður, séra Siguijóni Jónssyni. Á
moldir hans stóð austanátt hinna
gömlu minninga um Heiði og
Fjöll.
Benedikt Gíslason
frá Hofteigi.
hans höfuðeinkenni, að vera hóg-
vær og af hjarta lítillátur. í Garðs
tungu var og farskóli sveitarinn-
ar staðsettur á æsku- og uppvaxt-
arárum Einars, og mun hann þá
oft veturna eftir fermingu hafa
þurft að láta fara lítið fyrir sér,
er aðalhús heimilisins, baðstofan,
var kennslustofa alla virka daga
á meðan skólinn var þar á staðn-
um. Er Einar var 19 ára missti
hann föður sinn á miðjum aldri.
Börnin voru fimm og Einar Sig-
mundur elztur. Þá voru engin
tryggingarlög sem gerðu ekkjum
mögulegt að komast af við búskap.
Björg hætti þá að búa og fór Ein-
ar að Garði til föðursystur sinnar,
Kristrúnar Einarsdóttur, og Jóns
Guðmundssonar skálds og hrepp-
stjóra. Þá fékk Einar oft að fara
á fætur um miðjar nætur í verstu
veðrum og koma hröktum hross-
um í hús og mun þá hafa runnið
til rifja að sjá góðhesta illa á sig
komna. Næstu ár þar á eftir var
hann vinnumaður að Daðastöðum
í Núpasveit hjá Þorsteini hrepp-
stjóra Þorsteinssyni og Petrínu
Þorgrímsdóttur, þar kynntist ég
Einari lítillega og bar þá mest
á því hve hæverskur og lítið áber
andi Einar var, þó kunni hann vel
að gleðjast með glöðum og
skemmta sér með öðrum ungling
um, ef frístund gafst .Þá heyrði
ég húsbændur Einars oft segja
að ekki þyrfti að huga að verkum
Einars; hann gætti þess er honum
væri trúað fyrir.
Frá Daðastöðum fór Einar að
Efrihólum í Núpasveit sem þá var
eitt myndarlegasta heimili sýsl-
unnar. Þar var gott að læra starf-
semi, reglusemi og búhyggindi og
mun Einari hafa liðið þar mjög
vel, þar var oft glatt á hjalla.
Meðan Einar var á Efrihólum og
æ síðan átti hann afburða reið-
hross, enda mun honum hafa ver
ið hestamennska í blóð borin, sem
fleirum af frændum hans. Það
var eitt sinn er við komum af
íþróttamóti margt af ungu fólki
og flest vel rfðandi ,að Einar í
Efrihólum geysti fram úr öllum
hópnum hvað eftir annað og
hvíldi þar til við náðum honum
að mér skildist orð Einars Bene-
diktssonar:
„Knapinn á hestbaki er kóngur
um stund,
kórónulaus á hann ríki og álfur".
Það var áðir 1933 að Einar kom
í Sveinungsvík. Systir hans var
þar húsfreyja. Þá var Þorbjörg
Bjömsdóttir ung ekkja með fjög-
ur börn. Það var ekki gróðavæn-
legt fyrir efnalítinn mann að taka
að sér ekkjuna og börnin fjögur.
Verstu kreppuár og engir styrk-
ir til ekkna né annarra sem fjár-
hagslega voru illa á vegi staddir.
Það þurfti þvi meira til en ásl
og bjartsýni, það þurfti trú á a?
gera sitt bezta. Það þurfti áræði
þes? manns sem ætíð hafði gerl
skyldu sína. Árið eftir giftust þau
Einar og Þorbjörg. Þau áttu mjög
friðsælt heimili með batnandi efna
hag og vaxandi bú. Stjúpbörnin
komust vel upp. Þeirra eigin börn
sem eru fjögur öll vel upp komin
og hin mannvænlegustu, eru nú
stoð og stytta móðurinnar. Þau
bjuggu þrifabúi, sem bar vott
um fyllstu vandvirkni hvert sem
litið var, jafnt úti sem inni. Einar
hefur verið hamingjusamur með
sinni glaðsinna ágætu konu,
þótt hann væri heilsulasinn síð-
ustu árin, en konan ætíð um-
hyggjusöm, nærgætin og hlý. Hún
varð sextug á árinu 1960 og fékk
þá meðal annars þessa kveðju-
vísu frá einum aðdáanda sínum
frá æskuárum
„Ennþá man ég ungu og fríðu
yndislegu Þorbjörgu.
Sextug enn með sömu blíðu,
sínum veitir hamingju.“
Þetta er sannmæli, að hún
veiti þeim hamingju er hún nær
til. Það hefur hún sýnt með því
að sitja yfir báðum eiginmönnum
sínum helsjúkum marga mánuði.
Bíðandi þess að lífið fjaraði út.
Boðin og búin jafnt á nóttu sem
degi, að hjálpa, hugga og gleðja
sársjúka menn sína með þeim á-
gætum að þeir virðast varla hafa
orðið þess varir að þeirra eigið
líf var að fjara út. Einar hefur
skilað happadrjúgu ævistarfi, og
um trúleik hans efast enginn sem
til þekkti. Eg get borið um það
af eigin reynslu, því hann hefur
nú í tvo áratugi farið með mín
efni að nokkru og farizt það svo
vel að ég hef treyst honum sem
sjálfum mér. Meistarinn mesti
sagði. Vertu trúr allt til dauða,
þá mun ég gefa þér lfsins kór-
ónu. Eigi þessi orð við um nokk-
urn mann þá eiga þau við Einar
Einarsson, bónda frá Sveinungs-
vík. Hver getur kosið sínum göf-
ugri eftirmæli?
Raufarhöfn, 24 apríl 1961,
Guðmundur Eiríksson.
Bíla- & búvélasalan
Símar 2-31-36 & 15-0-14.
TIL SÖLU:
Hanomag dieseldráttarvél
með sláttuvél, árgerð 1955
í ágætu ástandi.
BÍLA & BÚVÉLASALAN
Ingólfsstræti 11. Reykjavík.
ÞAKKARÁVÖRP
Mínar beztu þakkir sendi ég öllum þeim, sem
heiðruðu mig á sjötugsafmæli mínu 24. maí s.L
með heimsóknum, gjöfum og skeytum.
Kærar kveðjur,
Oddgeir Ólafsson,
Dalsseli, V.-Eyjafjöllum.
Maðurinn minn.
andaðist 31. maí s.l.
Björn Oddsson,
Berunesi, Reyðarfirði,
Guðlaug Þorsteinsdóttir.